شاهکار معماری که 64 سال پیش در راه‌آهن مشهد ساخته شد

نگاه کلی

ساختمان اصلی ایستگاه در زمینی به مساحت حدود ۱۲۰۰۰ متر مربع ساخته شده و ترکیب کلی فضای آن و ساختار مستطیلی پلان و نمای کلاسیک با ستونهای منظم و پوشش منحنی، یادآور آثار برجسته دوران بعد از جنگ جهانی است. از طرفی وجود کتیبه بر ستون های میانی و انتهایی فضای داخلی آن را به معماری اسلامی نزدیک کرده است. این بنا در سال 1395 ثبت ملی شده است.

نگاه کلی

ساختار معماری این بنا در خدمت مضمونی کاربردی سفر قرار می‌گیرد و فضایی مطلوب برای انبساط خاطر هر مسافر مضطرب فراهم می‌کند. توالی و ریتم ستونهای سفیدپوش سنگی نمای اصلی، فرم قطار را تداعی می‌کند و سایه روشن مطبوعی را زیر منحنی تیره سقف پدیدمی‌آورد.

معمار فراماسون

معمار این بنا، حیدرقلی خان غیایی شاملو است (متولد 1301 در تهران-در گذشته به سال 1364 در پاریس) است که به گفته برخی منابع، خود را یک فراماسون می‌نامید. عده‌ای او را از پیشگامان معماری نوین ایران می‎دانند. او دانش‌اموخته دانشگاه تهران بود و البته گواهی DPLG از مدرسه هنرهای زیبا در پاریس نیز داشت.

معمار سلطنتی

حیدر غیایی (چپ) به همراه محمدرضا پهلوی. او در سال 1353 شمسی به عنوان معمار سلطنتی و مشاور معماری شاه برگزیده شد. او علاوه بر ساختمان راه آهن مشهد، طراحی ساختمان راه آهن تبریز، مجلس سنا (مجلس خبرگان امروز) سینما رادیوسیتی (هم اکنون تعطیل است) هتل هیلتون (هتل استقلال فعلی) و بیمارستان مشهد را نیز به همراه چندین پروژه ریز و درشت دیگر انجام داده است.

شاهکار معماری

در گزارشی که در صفحه اول اکثر روزنامه‌های زمان افتتاح انتشار یافت، گفته شد که ایستگاه راه‌آهن مشهد به عنوان یک شاهکار معماری، بزرگ‌ترین ایستگاه راه‌آهن کشور است

تصویر قدیمی

تصویر قدیمی از ایستگاه راه آهن مشهد که عموماً اینگونه تصاویر کیفیت مناسبی نیز ندارند و از روزنامه های آن زمان برداشته شده است

توالی ستون ها

ساختار معماری این بنا در خدمت مضمونی کاربردی سفر قرار می‌گیرد و فضایی مطلوب برای انبساط خاطر هر مسافر مضطرب فراهم می‌کند. توالی و ریتم ستونهای سفیدپوش سنگی نمای اصلی، فرم قطار را تداعی می‌کند و سایه روشن مطبوعی را زیر منحنی تیره سقف پدیدمی‌آورد.

توالی ستون ها

اگر در مسیر دالان های بیرونی این ایستگاه قطار روبروی مسیر بایستید، توالی ستون های به کار رفته حالت قطار را در ذهن شما تداعی می کند و حتی در نور پردازی ایستگاه نیز نقش مهمی دارد.

توالی ستون ها

در این ایستگاه دو ستون بسیار بزرگ نیز وجود دارد که بزرگتر از سایر ستون ها هستند و با نقوش ایرانی تزئین شده اند. در شکل اولیه ایستگاه هم سالن هایی در مرکز محوری ایستگاه قرار دارد تا هم فضایی کاربردی ایجاد شود، و هم با کاهش دید افق در بخش دیگر ایستگاه، حس عمق بیشتر و عظمتی شگرف را در بنا به وجود بیاورد.

اِلِمان مقابل ایستگاه

المان مقابل ایستگاه، مفهوم فضای ایستگاهی را کامل کرده‌است. گنبد این المان، متناسب با انحنای تاق سالنی ایستگاه، و فرم شاخه‌های تاج آن، مشابه بالهای ساختمان ایستگاه، طراحی شده‌است که بر شکوه فضا بیفزاید. در مورد المان ایستگاه راه‌آهن مشهد گفته می‌شد با توجه به نزدیکی مقبره نادرشاه با این محل، این المان از کلاه افشاریان و تاج نادر الگوبرداری شده بود تا به پایتختی مشهد در دوره افشاریان اشاره کند و تندیس‌هایی از مفاخر اشکانیان، افشاریان، و سامانیان نیز توسط حسن ارژنگ‌نژاد در اطراف آن قرار گیرد.

اِلِمان مقابل ایستگاه

امروزه نام «همیشه به سوی او» بر روی این اِلِمان نهاده شده و و در لوحی که بر پایه آن نصب شده، گفته شده «این بنا، نشاندهنده یک مرد و زن ایرانی است که نماد انسانها هستند انسانهایی که فضا را درمی نوردند، ولی همواره دست به سوی خداوند بزرگ دارند». طراح این المان، یعقوب دانش دوست است.

الگوبرداری

با الگوبرداری از معماری ایستگاه راه آهن مشهد بسیاری از بناهای دیگر نیز ساخته شده است. از جمله این مسجد در دامغان.

الگوبرداری

و یک الگوبرداری دیگر از ایستگاه راه آهن مشهد