مکان‎یابی احداثبنادر خشک؛ اصولی یا غیراصولی

تین‌نیوز| عضو اتاق فکر سازمان بنادر و دریانوردی می‎گوید: مناطقی که تاکنون در کشور به عنوان بنادر خشک نام گذاری شده‌اند اکثرا بدون توجه به نیازهای زیربنایی لازم صورت گزفته است.
به اعتقاد بهزاد سیف اللهی، کارشناس بندری و عضو اتاق فکر سازمان بنادر و دریانوردی مناطقی که تاکنون به عنوان بندر خشک  معرفی شده است  عمدتا بدون توجه به نیازهای زیربنابی این مناطق صورت گرفته است به اعتقاد وی شاید پنج یا شش نقطه مهم که یا به خطوط آهن وصل بوده و یا امکان وصل شدن دارند قابلیت تبدیل شدن به بندر خشک را داشته باشد. آنچه که می‎خوانید گفتگوی خبرنگار با این عضو اتاق فکر سازمان بنادر و دریانوردی در موضوع احداث بندر خشک در کشور است.

چندی پیش قرارداد احداث بندر خشک در منطقه آپرین امضا شد همانطور که می‎دانید منطقه آپرین از سال‎های گذشته به عنوان  محل احداث اولین بندرخشک ایران مطرح بوده به طوری که حتی بنا شد تایدواتر نیز در این زمینه سرمایه‎گذاری کند ...

بله اما اینکه گفته می شود تایدواتر اقدام به احداث بندر خشک آپرین کرد صحیح نیست. تایدواتر علاقمندی خود را به سرمایه گذاری و احداث بندر خشک آپرین در سال 1386به مدیریت وقت راه آهن پیشنهاد و پیگیری کرد لیکن در پیچ و خم تصمیمات اداری همانند دهه های گذشته باقی ماند. به هرصورت تایدواتر به اجاره زمینی بصورت دست دوم و آسفالت آن در این منطقه اقدام کرد و به دلیل عدم حضور گمرک اقدام به حمل محدودی کانتینر که کالای آن در گمرکات بندرعباس ترخیص شده بود به این منطقه با قطار کرد که هنوز ادامه دارد. این فعالیت با فعالیت یک بندر خشک قابل مقایسه نیست.

 به نظر شما، موقعیت جغرافیایی آپرین منطقه ایده آلی برای راه اندازی بندر خشک محسوب می شود؟

اگر به مفهومی که از بندر خشک به معنای بنادری که قطارها در آن پهلو می‎گیرند دقت شود می‌بینید که تاکنون هیچگاه چنین تجربه ای شکل نگرفته است. برداشت‎های متفاوتی که از این نام صورت می‎گیرد چنین اشتباهاتی را درپی داشته است. اصرار برایجاد بنادر خشک بدلیل تاثیری است که این بنادر بر تغییر وسایل حمل کالا بین بنادر و مرزهای بازرگانی با مراکز تجمع کالا (مصرف یا تولید) از کامیون به قطار می‎گذارد.

وجود این بنادر موجب امکان تخلیه و بارگیری سریع قطارهایی که بصورت شاتل و برنامه ریزی شده مابین این نقاط حرکت می‎کنند، می شود.  از آنجا که نیاز به تجهیزات سنگین گران‎قیمت و تاسیسات پرهزینه ریلی برای تامین ظرفیت تخلیه و بارگیری کافی امکان ایجاد تعداد زیاد بنادر خشک را غیر اقتصادی می‎کند لذا انتخاب محلی که از حداکثر زیربناهای لازم برای برقراری دسترسی به شریانهای اقتصادی کشور برخوردار باشد و حداقل فاصله را با مراکز تجمع کالا داشته باشد از ضروریات قطعی احداث بنادر خشک است.

همانطور که از تعریف بنادر خشک مشخص می‌شود، اولین شرط ایجاد بندر خشک نزدیکی به نقاط تجمع کالا و امکان برقراری ارتباط از طریق راه آهن به مبادی ورودی و خروجی کالا به کشوراست. همکاری گمرکات برای تعیین و شناختن این بندر به عنوان محدوده گمرکی و عدم شمول محدودیت‌های نگهداری و توزیع و بسته بندی کالا در این محدوده می‌تواند در توسعه آن اثرات بسیار مثبتی داشته باشد.
درمورد بخش دوم سئوال نیز همانطور که می‎دانید بزرگترین کاربری این بنادر انتقال کالا توسط قطار به جای کامیون است که فواید آن در کاهش سوخت، حفاظت از محیط زیست، کاهش تصادفات جاده ای و درنهایت کاهش هزینه تمام شده کالا است.

یکی از انتقادات و مواردی که در خصوص بنادر خشک مطرح شده، این است که ممکن است این مناطق به عنوان یک مرکز قاچاق استفاده شود، نظر جنابعالی چیست؟ 
متاسفانه عدم بهره گیری و دقت در تنظیم مقررات موجب بهره‎برداری‎های نامشروع از هر پدیده نوظهوری می‎شود. زمانی که موضوع ترانزیت کالا درکشور مطرح شد عالمان این صنعت اصرار بر حمل کالای ترانزیت با قطار داشتند اما مسئولین وقت مدیریت و سیاست‎گذاری آن‎را به حمل و نقل جاده ای سپردند.
اکنون کلمه ترانزیت در بین عوام حاضر در این صنعت مترادف با قاچاق شده است. چرا که انجام تخلفات فراوان به هنگام حمل کالا با کامیون بسیار ساده‎تر و امکان‎پذیر تر از قطار است. بنابراین چگونه می‎توان قبول کرد وجود بنادر خشک که ترغیب کننده حمل کالا با قطار است کمک‎کننده به قاچاق باشد.

به نظر  جنابعالی در ایران به چه تعداد بندر خشک نیاز است؟ و اینکه مکان‌یابی‌های انجام شده برای ایجاد بنادر خشک در کشور تا چه اندازه  مطابق با استانداردها و شرایط تردد بار در کشور بوده است؟
اگر نگاهی به نقشه توزیع جمعیت و حضور مراکز صنعتی و تولیدی کشور داشته باشیم شاید بتوان گفت پنج یا شش نقطه مهم که یا به خطوط آهن وصل بوده و یا امکان وصل شدن دارند قابلیت تبدیل شدن به بندر خشک را داشته باشند. همانطور که به آن اشاره شد ایستگاه آپرین با اختلاف نسبتا زیادی در اولویت اول قرار می‌گیرد. پس از آن یزد، اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز را می‌توان نام برد. البته ابعاد و ظرفیت هرکدام از اینها با دیگری متفاوت بوده و لازم است جداگانه توسط سرمایه‌گذاران مورد محاسبه قرار گیرند.

مواردی که تاکنون در کشور به عنوان بنادر خشک نام‎گذاری شده‌اند اکثرا بدون توجه به نیازهای زیربنایی یاد شده و براساس فشارها و حمایت‌های غیر اصولی برخی از افراد ناآشنا با این صنعت صورت گرفته است. اگر انتخاب این مناطق به بخش‌های صددر صد خصوصی که نسبت به سرمایه‎گذاری خود حساس هستند واگذار شود خود به خود مسیر خودرا پیدا می‌کند.

*بندر خشک پایانه‎ای میان نقلیه‎ای درون مرزی است که مستقیماً با بنادر دریایی مرتبط بوده و از نظر وسائط نقلیه دارای ظرفیت بالایی است که مصرف کنندگان می توانند واحدهای استاندارد کالا را ار آن تحویل گرفته یا به آن تحویل دهند، به طوری که گویی این عمل را مستقیماً در بنادر انجام م یدهند. در معنای دیگر  بندر خشک پایانه ای ترکیبی در پس کرانه است که به بندری ساحلی متصل است و  تجهیزات لازم و کافی برای مواجهه با تردد ناشی از چندین شیوه حمل و نقل اعم از جاده ای، ریلی و هوایی در آن در نظر گرفته شده اند به طوری که مشتریان می توانند کالاهایشان را با استفاده از این شیوه‎های مختلف به آن ارسال کنند و یا از آن تحویل گیرند.