نگاهی به تاریخچه و عملکرد عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی(۳)
◄ یک گام تا پرواز
تیننیوز | صنعت هوایی ایران پس انقلاب، همواره یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولتمردان در حوزه حملونقل بوده است. قطعا مهم‌ترین عامل این چالش، تحریم صنعت هوایی ایران پس از انقلاب است. نتیجه تحریم‌های تحمیل شده به ایران، فرسودگی ناوگان هوایی، زمین‌گیر شدن تعدادی از هواپیماها و سقوط‌هایی است که در طول سال‌های گذشته بیش از 1700 کشته بر جا گذاشته است.
لغو تحریم‌های صنعت هوانوردی و شروع پروژه خرید هواپیما
به این ترتیب در طول زمان ضرورت نوسازی ناوگان هوایی کشور و در نتیجه تلاش برای لغو تحریم‌ها، بیشتر و بیشتر شد. سرانجام دولت آقای روحانی توانست به زبان دیپلماتیکِ لازم، برای نیل به این هدف دست یابد و نتیجه نهایی این دیپلماسی، برجام بود.
از سوی دیگر عباس آخوندی با قرارگرفتن در مسند وزارت راه و شهرسازی، از همان ابتدا مهم‌ترین برنامه خود را در حوزه هوایی نوسازی ناوگان و در واقع خرید هواپیما اعلام کرد. به این ترتیب از منظر دیپلماتیک نیز وزیر در امتداد مسیر رییس‌جمهور قرار گرفت.
آخوندی تقریبا همزمان با مذاکرات برجام مذاکرات اولیه خود را با شرکتهای هواپیمایی غربی آغاز کرد زمان برای مذاکرات اولیه از دست نرود و هرچه سریعتر فرایند خرید آغاز شود. در واقع می‌توان لغو تحریم‌های هوایی را بزرگترین دستاورد دولت این در این حوزه و خرید و نوسازی ناوگان را مهم‌ترین پروژه آخوندی به عنوان وزیر راه و شهرسازی در حوزه هوایی قلمداد کرد. پروژه‌ای که برخلاف تصور آنطور که تصور می‌شد، آسان پیش نرفت، و اما و اگرهای آن هنوز هم ادامه دارد و یکی از اصلی‌ترین مسائلی است که منتقدان آخوندی و دولت، برای نقد از آن استفاده می‌کنند.
آغاز داستان پرماجرای خرید هواپیما
اواخر سال 92 بود که رییس سازمان هواپیمایی از ورود قطعات به ایران خبر داد. قطعاتی که البته به ایران نرسید و بحث‌هایی مبنی بر غیرواقعی بودن این ادعاها در گرفت.
26 فروردینماه سال 93 محمدعلی نوریان، قائم‌‌مقام وزیر راه‌وشهرسازی در امور هوانوردی و هواشناسی، خبرهای خوشی برای صنعت هوایی کشور و البته مسافران خطوط هوایی داشت. نوریان از ورود قطعات یدکی لازم، برای بازگشت 116 هواپیمای زمین‌گیر شده به ناوگان خبر داد. بر اساس اعلام‌ها شرکتهای بوئینگ و جنرال الکتریک مجوز لازم را برای صدور قطعات به ایران دریافت کرده بودند.
علاوه بر این، آخوندی به موازات نوسازی ناوگان، بازسازی ساختار مدیریت هواپیمایی کشور را نیز در دستور کار قرار داد. او 16 فروردین 94 در همین مورد گفت:«همزمان با نوسازی ناوگان باید بتوانیم شرکتهای بزرگ هواپیمایی ایران را بازسازی ساختاری کنیم. زیرا که تعداد شرکت هواپیمایی در ایران زیاد است اما لزوماً قدرت رقابت بین‌المللی ندارند، که در اولین مرحله وزارت راه و شهرسازی بازسازی ساختاری شرکت هما و تبدیل آن به یک شرکت معتبر بین‌المللی و درخورشان ملت ایران را انجام می‌دهد».
یک ماه بعد و در تاریخ 24 اردیبهشت‌ماه آخوندی از ورود 17 فروند هواپیما در اسفندماه 93 خبر داد. آخوندی با اعلام این خبر تاکید کرد که به دو فروند از این هواپیماها به دلیل سن بالای 15 سال اجازه پرواز داده نشده است و با این حال به گفته او سن 15 سال هم برای ناوگان هوایی ایران پیر است.
ورود مجلس به ماجرای خرید هواپیما
داستان خبرهای هواپیمایی همچنان ادامه داشت. در واقع وزیر راه و شهرسازی و دیگر مدیران این وزارتخانه هر بار خبرهای تازه‌ای از خرید قطعات و هواپیما می‌دادند، اما ظاهرا اتفاقی در حوزه هوایی نمی‌افتاد. این رویه به مرور وزرات راه و شهرسازی را در نوک پیکان منتقدان قرار داد. تا جایی که سال 94 تعدادی از نمایندگان خواستار توضیح وزیر راه و شهرسازی در خصوص خرید هواپیماها شدند.
عباس آخوندی بهمن‌ماه سال 94 به مجلس رفت و از خرید ۱۳۸ فروند هواپیما از فرانسه و ایتالیا، خبر داد. «در گام اول، در سفر اخیر دو قرارداد بزرگ برای نوسازی ناوگان هوایی با ایرباس، به شکل اجاره به شرط تملیک، برای خرید ۱۱۸ فروند هواپیما منعقد شد که مبلغ آن ۱۰.۵ میلیارد یورو است. بر این اساس برای خرید ۴۵ فروند هواپیمای ایرباس از سری A۳۲۰ و ۴۵ فروند هواپیمای ایرباس A۳۳۰ و ۱۶ فروند هواپیمای ایرباس A۳۵۰ و ۱۲ فروند هواپیمای ایرباس A۳۸۰ قرارداد منعقد شده است.»
به گفته او خرید این هواپیماها از سال 2016 آغاز شده و به مدت هشت سال تا تحویل همه هواپیماها ادامه خواهد داشت.
آخوندی همچنین گفت: « این حجم قرارداد بدون اخذ هیچ گونه تضمینی از دولت ایران بسته شده که اتفاق بی نظیر در تاریخ مالی ایران است.»
اما باز هم هواپیمایی وارد کشور نشد تا انتقادها و فشارها بیشتر شود. منتقدان این ادعاها را منطبق بر واقعیت نمی‌دانستند. علی‌رغم به نتیجه رسیدن برجام، اما هنوز مشکلاتی در حوزه بانک وجود داشت. همین اتفاق سبب شد تا صنعت هوایی کشور و داستان خرید هواپیما، یکی از قوی‌ترین اهرم‌های فشار علیه دولت و وزارت راه و شهرسازی باشد.
سرانجام فروردینماه امسال عباس آخوندی اعلام کرد به دلیل مشکلات بانکی قرارداد نهایی هوپیماها هنوز امضا نشده است.
قراردادی که آخوندی آن را 10.5 میلیارد دلار برآورد کرد با این حال اظهار امیدواری کرد با مرتفع شدن مشکلات بانکی اولین بخش از هواپیماها تا قبل از نوروز 96 وارد کشور شود. «برای خرید 118 فروند هواپیما از شرکت ایرباس بیش از 10 ماه است با طرف های خارجی در حال مذاکره برای پرداخت مبالغ آن هستیم. زیرا مشکل در تحویل هواپیما نبود، بلکه به علت تحریم‌های بانکی امکان پرداخت مبلغ این هواپیماها وجود نداشت.»
مشکل انتقال پول؛ مهم‌ترین چالش نهایی‌شدن قراردها
خردادماه امسال «جان لهی» از مدیران ارشد ایرباس گفت شرایط قرارداد چندان مساعد نیست و هنوز مشکلاتی برای انتقال پول وجود دارد: «بانک‌دارها خیلی می‌ترسند ولی به هرحال ما باید این کار را به نحوی انجام دهیم. شرایط دارد سخت و سخت‌تر می‌شود؛ ما چند هواپیما در انبار داریم که می‌توانیم به محض رفع مشکل به ایران‌ایر بدهیم.»
ظاهرا هر دو طرف قرارداد به شدت علاقهمند هستند تا قرارداد زودتر به نتیجه برسد با این‌حال مشکلات بانکی برای انتقال پول کار را با وقفه مواجه کرده است. مجموعه‌ی همه این اتفاقات، یعنی اخبار و وعده‌های دولت در خصوص خرید هواپیما و عدم اجرایی شدن آنها سبب شده تا این بخش به شدت مورد انتقاد قرار بگیرد. این در حالی است که تلاش‌های وزیر به دلیل عدم تعهد به مفاد برجام از طرف کشورهای 5+1 تا کنون ناکام مانده است. نکته‌ای که عملا از حوزه اختیارات وزیر خارج است. اما کارشناسان حوزه هوایی در خصوص عملکرد وزیر راه و شهرسازی و مهم‌ترین پروژه او، یعنی خرید هواپیما، چه
نظری دارند؟
نگاه کارشناسان صنعت هوایی به عملکرد آخوندی
والی اویسی؛ مدیر عامل هواپیمایی ساها
والی اویسی مدیرعامل هواپیمایی ساها در گفتگو با تیننیوز تاکید می‌کند آخوندی در این حوزه موفق بوده و مشکل، دیگر از طرف ما نیست؛ «آقای آخوندی زحمت خود را کشیده‌اند. همه چیز تا مرحله نهایی پیش رفته است. قراردادها فقط در مرحله نهایی مانده و همه‌چیز روشن است. این دیگر بدعهدی و بدقولی دولت‌های غربی است که به تعهدات خود پایبند نبوده‌‌اند. فکر می‌کنم ماجرا از این بخش به بعد دیگر به وزارتخانه ارتباطی نداشته باشد.»
در نهایت اویسی، آخوندی را در حوزه هوایی موفق می‌داند: «فکر می‌کنم آقای آخوندی با وجود تمام مشکلات، کمبودها و بدعهدی‌هایی که شرکتهای هواپیمایی داشتند، توانستند پیشرفت و توسعه خوبی در حوزه هوایی ایجاد کنند.»
آرمان بیات؛ کارشناس صنعت هوایی
آرمان بیات در گفتگو با تیننیوز، پیش از هرچیز به درک صحیح دولت از وضعیت و ضرورت صنعت هوانوردی اشاره می‌کند: «یکی موضوعات مهمی که در مورد ارزیابی کارنامه آقای آخوندی و در واقع دولت، باید برجسته شود این است که این دولت به درک توسعه ناوگان هوایی و توسعه حملونقل هوایی با رویکرد نوسازی و بهسازی رسیده است. پیش از این تقریبا هیچ دولتی به درک ضرورت این اتفاق نرسیده بود. این بزرگترین نقطه قوت دولت است.»
اما به زعم او در مرحله اجرایی شدن ایراداتی وجود دارد: «طبیعتا در فرایند اجرایی این درک، ایراداتی وجود دارد. بزرگترین ایراد این است که سازمان هواپیمایی ثبات لازم را در حوزه مدیریتی نداشته و نتوانستند راهبردی را تعریف کند. فقط به گرفتن هواپیما اکتفا کردند و هیچ توضیح یا برنامه‌ای برای پس از گرفتن این هواپیماها ارائه ندادند.»
مهم‌ترین نکته از نظر آرمان بیات، گنجاندن لغو تحریم‌های هوایی در برجام بود: « اصلی‌ترین نکته این است که دولت راسا و یک طرفه وارد ماجرای نوسازی ناوگان شده و این بسیار شایسته است. از همه مهم‌تر اینکه تحریم‌های هوایی ما هیچ ربطی به موضوع هسته‌ای نداشت و مربوط به سال‌ها قبل است. با این حال دولت با هوشمندی و توانمندی دیپلماتیک توانست لغو تحریم‌های هوایی را در ماده 22 برجام بگنجاند و این بسیار ارزشمند و درخشان است.»
البته این کارشناس صنعت هوانوردی می‌گوید در حوزه اجرایی شدن دولت می‌توانست بهتر عمل کند: «حالا مسئله این است که از این پیروزی که به دست آمده و لغو تحریم‌های هوایی ما، در دستور کار قرار گرفته، و در ماده 22 برجام ذکر شده، چطور استفاده کنیم؟ در حوزه زیرساخت، بهسازی ساختار بهره‌برداری هواپیمایی کشور، اصلاح اسناد بالادستی و غیره دولت هدف‌گذاری کرد. اما آیا توانست از فرصت به وجود آمده به عنوان یک ظرفیت بهره ببرد؟ به نظر من در این بخش می‌توانست بهتر از این عمل کند.»
پاسخ به ابهامات افکار عمومی؛ ضرورت پیش‌رو
در نهایت در ارزیابی عملکرد آخوندی در بخش هوایی می‌توان به چند نکته اشاره کرد. آخوندی در ادامه هوشمندی دولت در گنجاندن لغو تحریم‌های هوایی در برجام، خیلی زود پروژه خرید و هواپیما و نوسازی و بهسازی ناوگان را آغاز کرد. اما او با مشکلی مواجه شد که دیگر بخش‌های بین‌المللی صنعت کشور هم با آن مواجه بودند، یعنی عدم اجرای کامل برجام و در نتیجه باقی‌ماندن مشکلات بخش بانکی برای انتقال ارز. پیامد این اتفاق را از دو سو می‌توان مورد ارزیابی قرار داد.
وزارتخانه آخوندی در بخش رسانه‌ای بسیار موفق عمل کرده است. اهداف، سیاست‌ها و عملکردهای آخوندی از ابتدا در سطحی وسیع مطرح شده و افکار عمومی را به سمت خود جلب کرد. با این حال این توانایی رسانه‌ای سوی دیگری نیز دارد.
اعلام این اهداف و کارها مطالبه عمومی را بالا برده است. افکار عمومی در بخش هوایی نگرانی‌های زیادی دارد.
سفرهای هوایی از یکسو هزینه‌های بالایی دارند و از سوی دیگر امنیت لازم را در افکار عمومی دارا نیستند. آنها امید داشته و دارند که با توافق برجام و نگاه کلی آخوندی به تغییر ساختار هوایی کشور، هرچه زودتر شاهد تغییرات در این حوزه باشند. این عدم هماهنگی میان بخش رسانه‌ای وزارت راه و شهرسازی و امکان اجرایی شدنی که عملا به نظر می‌رسد در این مرحله دیگر در حوزه اختیارات وزیر نیست، سبب شده تا منتقدان دولت و عباس آخوندی پروژه نوسازی ناوگان هوایی را به عنوان یکی از مهم‌ترین اهرم‌های فشار به کار ببرند.
آخوندی ضرورت این تغییر را دریافته است و همچون دیگر حوزه‌های حملونقل، به شدت علاقهمند به حضور بین‌المللی ایران در بخش هوایی است. اما ماجرا در مرحله‌ی نهایی قفل مانده است. با این حال در تازه‌ترین اظهار نظرها وزیر راه و شهرسازی از رفع مشکل و آغاز تحویل هواپیماها تا پیش از نوروز 96 خبر داده است.
به نظر می‌رسد آخوندی و تیم‌رسانه‌ای او باید تلاش کنند تا مشکلاتی را که در روند اجرایی شدن وجود دارد، با افکار عمومی جامعه در میان بگذارند تا از یکسو دولت از زیر فشار خارج شده و از سوی دیگر سرخوردگی ناشی از تداوم اجرایی نشدن در افکار عمومی ایجاد نشود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.