قانونی برای پرواز هواپیماهای کشوری

 
 
این پرواز و پروازهای بعدی در نهایت منجر به پیدایش سازمانی برای هواپیماها و فرودگاه‌های کشور شد؛ سازمانی که با نام «سازمان هواپیمایی کشوری» شناخته می‌شود.
 
تاریخچه
در سال 1328 با تصویب قانون هواپیمایی كشوری، اداره كل مستقلی با نام «اداره كل هواپیمایی» تاسیس شد. متعاقب آن، براساس ماده4 قانون «تغییر نام وزارت راه و ترابری» مصوب 1353، این اداره كل از وزارت راه منتزع و با نام سازمان هواپیمایی كشوری به وزارت جنگ سابق انتقال یافت. مجددا، در سال 1357 طبق مصوبه شورای عالی انقلاب، سازمان هواپیمایی كشوری به وزارت راه منتقل شد و نهایتا به موجب ماده 5 قانون هواپیمایی كشوری اصلاحی 1367 به‌صورت سازمانی مستقل به نام سازمان هواپیمایی كشوری وابسته به وزارت راه و ترابری تاسیس شد.
همچنین با پیوستن ایران به كنوانسیون شیكاگو در سال 1328 و تصویب قانون هواپیمایی كشوری توسط مجلس شورای ملی، به‌منظور اجرای این قانون و ماده 5 اصلاحی آن در سال 1367، سازمان هواپیمایی كشوری تاسیس و به‌عنوان نماینده حاكمیت، متولی این بخش از حمل‌ونقل به‌منظور جابه‌جایی بار و مسافر شد. طبق قانون هواپیمایی كشوری، رئیس این سازمان، فقط معاون وزیر راه و شهرسازی در بخش حمل‌ونقل هوایی است و با پیشنهاد وزیر و تایید و ابلاغ هیات وزیران به مدت سه سال منصوب می‌شود.
 
سازمان هواپیمایی کشوری چه کارهایی می‌کند؟
سازمان هواپیمایی كشوری به مثابه نماینده دولت در جهت اعمال حاكمیت در صنعت حمل‌ونقل هوایی كشور به‌شمار می‌رود. برخی از وظایف اصلی این سازمان عبارتند از:
- سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و تعیین خط‌مشی‌های فنی، اقتصادی و بازرگانی بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی كشور؛
- تدوین استاندارد پرواز، نظارت بر شركت‌های هواپیمایی از نظر تایید صلاحیت و رعایت نكات و استانداردهای ایمنی و صدور گواهینامه‌ها و تدوین و تنظیم مقررات مربوطه؛
- تنظیم و تدوین مقررات و دستورالعمل‌های مربوط به كنترل فضای كشور و صدور اجازه پرواز و جلوگیری از آن و نظارت بر واحدهای مراقبت پرواز فرودگاه‌ها؛
- تایید انواع هواپیماهایی كه می‌توانند در ایران به فعالیت حمل‌ونقل هوایی بپردازند؛
- تهیه طرح موافقت‌نامه‌ها و قراردادهای بین‌المللی و مبادله آنها؛
- بررسی سوانح و حوادث هواپیمایی و اعمال مجازات‌های لازمه طبق مقررات مربوطه؛
- بررسی و ارائه طرح‌های فرودگاهی و نظارت بر رعایت استانداردهای بین‌المللی مربوطه؛
- صدور، تمدید، تعلیق و لغو مجوز تاسیس دفاتر خدمات مسافرت هوایی؛
- نظارت و ارزیابی مستمر نحوه فعالیت دفاتر خدمات مسافرت هوایی.
همان‌گونه که مشاهده می‌شود سازمان وظایف گسترده و کاملا فنی و تخصصی را عهده‌دار است؛ از صدور مجوز تاسیس دفاتر خدمات مسافرت هوایی گرفته، تا اجازه ورود و استفاده از هواپیماها در کشور. دستگاه‌های حاكمیتی و نظارتی از جمله سازمان برنامه و بودجه كشور به‌منظور تدوین برنامه‌های بلندمدت و میان‌مدت مثل چشم‌انداز 1404 و برنامه‌های توسعه پنج ساله در بخش حمل‌ونقل هوایی نظیر این سازمان را نافذ می‌دانند.
قانون ناظر بر پروازهای کشور، قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1328 است که البته تاکنون مورد اصلاحات زیادی قرار گرفته است. این قانون تنها ناظر به پرواز هواپیماهای مسافربری و حمل‌ونقل بار است و در خصوص هواپیماهای نظامی‌ دخالتی نمی‌کند. طبق این قانون، سازمان هواپیمایی کشوری مجاز است در زمینه‌های ایجاد و نگهداری و اداره فرودگاه‌ها رأسـا یـا بـا مشارکت بخش‌های دولتی، تعاونی و خصوصی با رعایت اصل 44 قانون اساسی مبادرت به تاسیس شرکت کند.
ماده 8 این قانون تصریح می‌کند که هواپیمای خارجی می‌تواند با رعایت قوانین و مقررات کشور بر فراز ایران پرواز کند یا در ایـران فـرود آید و مسافر و بار و محمولات پستی یا یکی از آنها را پیاده یا قبول کند؛ مشروط بر اینکه قبلا اجازه دولـت ایـران تحصیل شده باشد. این اجازه باید به موجب یک قرارداد داده شده باشد و دولت متبوع آن هواپیمـا همـین حقـوق را بـرای هواپیمای ایرانی به رسمیت شناخته باشد. البته حمل‌ونقل بازرگانی مسافر و بار و محمولات پستی یا یکی از آنها از یک نقطه کشور به یک نقطه دیگر آن منحصر به هواپیماهای ایرانی است. همچنین سازمان هواپیمایی کشور می‌تواند در مواردی که امنیت عمومی ‌یا علل نظامی ‌ایجاب می‌کند، بـا تصویب هیات وزیران پرواز هواپیمای ایرانی یا خارجی را بر فراز قسمتی از خاك کشور ممنوع یا محدود یـا مقیـد بـه شرایط خاصی کند.

احمد پنجه‌پور/ وکیل پایه یک دادگستری