در بررسی راهکارهای جذب سرمایه‌گذار در تنها بندر اقیانوسی کشور مطرح شد
ضعف زیرساخت‌ها، پاشنه آشیل توسعه چابهار
تین‌نیوز| وبلاگ اکرم امینی-توسعه بندر چابهار در نبود زیرساخت‌های اولیه همچون راه‌های دسترسی مناسب و حمل‌ونقل ریلی، مانند سرعت‌گیری در راه تحقق اهداف توسعه‌ای این بندر عمل کرده است.
چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران و نقطه‌ای کلیدی در کریدور شمال ـ جنوب، جایگاهی مهم در برنامه‌های کلان توسعه‌ای کشور دارد. طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار در تیر ۸۶ به ارزش ۳۴۱ میلیون دلار از سوی سازمان بنادر و دریانوردی کلید خورد. به گفته مسئولان، این طرح در ۵ فاز پیش‌بینی شده و قرار است با پایان آن، ظرفیت این بندر به ۲۰میلیون تن برسد. محمد سعیدنژاد، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی می‌گوید فاز نخست طرح توسعه بندر شهید بهشتی تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسد.
با توجه به اینکه حدود ۱۰ سال از کلید خوردن طرح توسعه بندر شهید بهشتی می‌گذرد، به نظر می‌رسد کمبود بودجه از مشکلاتی بوده که مانع سرعت گرفتن طرح توسعه این بندر در سال‌های گذشته شده است.
به گفته سعیدنژاد، تا قبل از روی کار آمدن دولت یازدهم، طرح توسعه بندر چابهار با ۱۵۰میلیارد تومان هزینه، ۳۳درصد پیشرفت عملیاتی داشت و در دولت یازدهم به پیشرفت ۸۰درصدی رسیده و حدود ۳۵۰میلیارد تومان هزینه داشته است. آنطور که مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی اعلام کرده در دولت یازدهم صندوق توسعه ملی برای پروژه چابهار ۳۳۰میلیون دلار اعتبار در زمینه خرید تجهیزات تخصیص داده است.
با وجود این تخصیص بودجه، به نظر می‌رسد کمبود منابع همچنان مانع توسعه بندر است و بر همین اساس، برنامه اصلی دولت برای این بندر، جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است. از سوی دیگر به نظر می‌رسد با وجود تاکید دولتمردان بر لزوم توسعه هرچه زودتر این بندر، زیرساخت‌های لازم برای حضور سرمایه‌گذاران فراهم نشده است.
ضعف در زیرساخت‌ها از جمله مشکلاتی است که می‌تواند مانعی بر سر راه سرمایه‌گذاران باشد و از اشتیاق آنها برای حضور در بندر چابهار بکاهد. در حالی که امکاناتی مانند اسکله و امکانات حمل‌ونقلی به‌ویژه حمل‌ونقل ریلی برای انتقال ارزان و ایمن بار، از جمله پیش‌نیازهای ضروری برای جذب سرمایه‌گذاران به بنادر است، به گفته اهالی فن، در حال حاضر بندر چابهار از این نظر وضعیت مناسبی ندارد.
زیرساخت‌ها
بهروز سیف‌اللهی، معاون پیشین امور بنادر و مناطق ویژه سازمان بنادر و دریانوردی و عضو فعلی اتاق فکر این سازمان در پاسخ به صمت با اشاره به همین مسئله، تاکید می‌کند که وضعیت ارتباطی بندر چابهار به‌دلیل موقعیت مکانی و نداشتن ارتباطات زمینی با اینترلندها (پشتوانه‌های تجاری) بسیار ضعیف است و دسترسی آن به پشتوانه‌های تجاری خود در منطقه خراسان، افغانستان، ترکمنستان و قزاقستان مطلوب نیست. او معتقد است که ضعف ارتباطات زمینی بندر چابهار با شهرهای اطراف، چه در حوزه ریلی و چه جاده‌ای، موقعیت این بندر را شبیه دهان بازی کرده است که روده‌های سالمی برای ارتباط
با شکم یعنی کشورهای شرق دریای خزر ندارد.
سیف‌اللهی یادآوری می‌کند که در چنین شرایطی و بدون توجه به زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری در بندر چابهار بی‌فایده است. او یادآوری می‌کند که تنها اتفاق خوب روی داده در این بندر در سال‌های اخیر، توسعه پالایشگاهی با همکاری هند بوده که در حال حاضر متوقف است و اگر به سرانجام برسد نیز تنها در زمینه تولید محصولات پتروشیمی کارساز خواهد بود و صادرات و حمل این محصولات به اسکله‌های ویژه‌ای نیاز دارد.
معاون پیشین امور بنادر و مناطق ویژه سازمان بنادر و دریانوردی در ارائه راهکاری برای ادامه طرح توسعه بندر شهید بهشتی از سوی سازمان بنادر و دریانوردی می‌گوید: در حال حاضر چابهار از نظر امکانات و فضای بندری به اندازه کافی توسعه پیدا کرده و اگر قرار است سرمایه‌گذاری جدیدی در آنجا انجام شود باید در زمینه ایجاد مسیرهای دسترسی باشد و وقتی به اندازه کافی این مسیرها ایجاد می‌شود، بعد از آن می‌توان در بحث بندری سرمایه‌گذاری‌های جدید انجام داد.
نبود امکانات حمل‌ونقلی در بندر چابهار مسئله‌ای است که دولت نیز از آن آگاهی دارد و به همین دلیل کلنگ ساخت راه‌آهن چابهار از سال ۹۲ در این بندر به زمین زده شده است. این راه‌آهن که تاکنون پیشرفت ۳۰درصدی داشته، به تازگی مورد حمایت هندی‌ها قرار گرفته و قرار است در ادامه ساخت این پروژه با ایران مشارکت کنند.
تمایل هند و برخی کشورهای دیگر مانند افغانستان و حتی چین برای حضور در بندر چابهار موضوع تازه‌ای نیست و با توجه به موقعیت مهم این بندر در کریدور شمال ـ جنوب، سال‌هاست این کشورها به دنبال حضور در پروژه‌های توسعه‌ای این بندر برای رسیدن به اهداف تجاری خود هستند زیرا بندر چابهار در کریدور شمال ـ جنوب قرار دارد و مسیر اتصال کشورهای جنوب شرق آسیا به کشورهای سی‌آی‌اس و شمال اروپا از این بندر می‌گذرد.
مسیر چابهار برای افغانستان
محمدعلی نشاطی، عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی زاهدان در گفت‌وگو با صمت بر اهمیت بندر چابهار برای خارجی‌ها تاکید می‌کند و معتقد است با توجه به این ابراز تمایل، باید زمینه‌های حضور جدی‌تر سرمایه‌گذاران در این بندر فراهم شود؛ به ویژه سرمایه‌گذاران خارجی که تمایل به استفاه از مزیت‌های ترانزیتی این بندر دارند.
به گفته او با توجه به اینکه مسیر چابهار برای افغانستان از مسیر فعلی کوتاه‌تر و در کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل آنها موثرتر است، بندر چابهار امتیاز بزرگی در زمینه تعامل با خارجی‌ها دارد اما در عمل از این مزیت بهره‌برداری مناسبی نشده است. به گفته او در شرایطی که بندر گواتر پاکستان تلاش جدی برای توسعه و جذب سرمایه‌های خارجی دارد و چینی‌ها نیز سرمایه‌گذاری وسیعیس در آنجا دارند، باید تلاش ایران برای توسعه بندر چابهار افزایش یابد.
این عضو اتاق بازرگانی با تاکید بر اهمیت زیرساخت‌های حمل‌ونقلی در تجارت و جذب سرمایه‌گذار خارجی، یادآوری می‌کند که حضور هند در ساخت راه‌آهن چابهار می‌تواند نقطه امیدی برای توسعه حمل‌ونقل منطقه باشد.
نشاطی عملکرد بخش خصوصی داخلی در زمینه سرمایه‌گذاری در بندر چابهار را قابل‌توجه نمی‌داند و معتقد است دوری این منطقه از مرکز کشور و کمبود امکانات، از عوامل بی‌میلی سرمایه‌گذاران داخلی غیربومی برای حضور در چابهار بوده است. به گفته او در این زمینه باید مشوق‌هایی فراهم کرد تا حضور بخش خصوصی داخلی پررنگ‌تر شود. این فعال اقتصادی معتقد است دولت می‌تواند با وضع مشوق‌های قانونی مانند مشوق‌های مالیاتی برای حمایت از حضور بخش خصوصی در این بندر بسترسازی کند.
پیشینه حضور سرمایه‌گذاران خارجی
جایگاه ویژه بندر شهید بهشتی در کریدور شمال ـ جنوب، کشورهای همسایه را مایل به استفاده از این شاهراه کلیدی در ارتباطات ترانزیتی کرده است و کشورهایی مانند هند، چین، افغانستان و حتی ژاپن تاکنون بازدیدهایی از این بندر داشته‌اند و برخی از این بازدیدها به مذاکره، تفاهم و قرارداد همکاری منجر شده است.
چین به‌عنوان یکی از کشورهای توانمند در حوزه ساخت بنادر و تولید تجهیزات بندری، برای مشارکت در فاز دوم طرح توسعه بندر شهید بهشتی ابراز تمایل کرده و مسئولان معتقدند قرارداد ایران با هند برای توسعه این بندر، چینی‌ها را به تکاپوی بهره‌گیری از این بازار انداخته است.
هندی‌ها مدتی است برای مشارکت در توسعه بندر چابهار پا پیش گذاشته و برای سرمایه‌گذاری در تامین تجهیزات بندری، قراردادی ۸۵میلیون دلاری با سازمان بنادر و دریانوردی ایران منعقد کرده‌اند. بر اساس اعلام سازمان بنادر و دریانوردی، این قرارداد سرمایه‌گذاری با دوره بهره‌برداری ۱۰سال و با تعهد حمل بارهای ترانزیتی و ترانشیپی به امضای مسئولان دو کشور رسیده است. به گفته مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی هندی‌ها در قرارداد توسعه و تامین تجهیزات در قالب فاینانس، در مجموع ۲۳۵میلیون دلار در بندر چابهار سرمایه‌گذاری می‌کنند.
افغانستان نیز تمایل زیادی به بهره‌برداری از فرصت سرمایه‌گذاری در بندر چابهار دارد. افغانستانی‌ها معتقدند با فعال شدن بندر چابهار، پاکستان دیگر نمی‌تواند از بندر کراچی به‌عنوان اهرم فشار سیاسی علیه افغانستان استفاده کند. از سوی دیگر اگر پاکستان بعد از فعال شدن چابهار از کراچی به‌عنوان ابزاری برای فشار علیه افغانستان استفاده کند، کابل می‌تواند راه ترانزیت پاکستان به آسیای میانه را برای فشار متقابل به کار گیرد.
تا پیش از توسعه چابهار، پاکستان به افغانستان و هندوستان اجازه نمی‌داد برای انتقال کالاهای خود از بندر واگه در مرز پاکستان و هندوستان استفاده کنند و تلاش می‌کرد با همکاری چین، انحصار بازار افغانستان و آسیای میانه را برای کالاهای خود در اختیار داشته باشد اما با توسعه بندر چابهار، اوضاع به نفع هندی‌ها پیش خواهد رفت؛ به‌ویژه با توجه به اینکه تجارت از مسیر چابهار نسبت به بندر گواتر، مسیر تجارت را برای بازرگانان افغانستانی ۷۰۰ کیلومتر کوتاه‌تر می‌کند.
به گفته کارشناسان اگر ایران، هند و افغانستان سرمایه‌گذاری مطلوبی روی توسعه بندر چابهار داشته باشند این بندر می‌تواند جایگزین مناسبی برای بندر کراچی پاکستان به‌ویژه به منظور انتقال کالا از هند به افغانستان باشد.
ژاپنی‌ها نیز بعد از اجرای برجام برای حضور در این بندر ابراز تمایل کرده‌اند. آنها می‌گویند اتصال افغانستان و کشورهای آسیای میانه به آب‌های اقیانوسی در بندر چابهار، نقطه قوت این بندر برای آنهاست.
بسترسازی برای حضور بازرگانان
با وجود انتقاد کارشناسان درباره نبود زیرساخت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاران، به نظر می‌رسد مسئولان تمهیداتی در بحث بازرگانی برای حضور سرمایه‌گذاران در این بندر اندیشیده‌اند. بهروز آقایی که چند ماهی است مدیریت بنادر سیستان و بلوچستان را به عهده گرفته، اعلام کرده که دولت برای تشویق حضور سرمایه‌گذاران در بندر چابهار، تخفیف‌های ۳۰ تا ۸۵ درصدی در این بندر در نظر گرفته است.
به گفته او تخفیف ۳۰درصدی در حوزه تخلیه و بارگیری کانتینری، تخفیف ۷۵درصدی در انبارداری کانتینرهای وارداتی و تخفیف ۸۵درصدی انبارداری کانتینرهای صادراتی و تخفیف ۳۰درصدی در هزینه باربری و انبارداری کالاهای غیرکانتینری نسبت به سایر بنادر از مهم‌ترین مزایایی است که بندر چابهار برای فعالان اقتصادی فراهم کرده است.
آقایی معتقد است برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار، مهم‌ترین اولویت تقویت بازاریابی است. او گفته است اولویت این بندر در عقد قرارداد با شرکت‌های سرمایه‌گذار باید شرکت‌هایی باشد که از پیش بازار ویژه خود را دارند؛ وی معتقد است این می‌تواند سرمایه‌گذاری بُرد ـ بُردی را موجب شود که افزایش تعهد سرمایه‌گذاران به منطقه را در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر به گفته مسئولان، امنیت بالای منطقه چابهار فرصت مناسبی برای فعالیت سرمایه‌گذاران است و تاکنون هیچ‌گونه خطری و ناامنی برای بازرگانان در مسیر ترانزیتی تردد کامیون‌های خارجی به این بندر رخ نداده است. ارزان بودن آب و برق در این منطقه از دیگر ویژگی‌هایی است که می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاران به این منطقه موثر باشد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.