حال صنعت خودروسازی ایران در دوران آیت الله هاشمی رفسنجانی چطور بود؟

تین‌نیوز| صنعت خودرو ایران در طول عمر خود فراز و نشیب های متعددی را پشت سر گذاشته است، اما یکی از حساس‌ترین برهه‌هایش در زمانی اتفاق افتاد که آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس جمهور فعالیت می کرد.

آیت الله هاشمی رفسنجانی 19 دی ماه امسال به دلیل عارضه قلبی دعوت حق را پذیرفت و به دیار باقی شتافت با این‌حال اثرات فعالیت‌های وی در زمان دولت سازندگی هنوز هم در بدنه بسیاری از صنایع و حوزه‌های مختلف دیده می‌شود.
 
دولت سازندگی هاشمی زمانی روی کار آمد که ایران یک جنگ تحمیلی طولانی مدت‌ را پشت سر گذاشته بود. بسیاری از صنایع متوقف شده بودند، برخی از سرعت رشد و فعالیتشان کم شده بود و برای برخی دیگر نیز بودجه و نقدیندگی برای حرکت دوباره وجود نداشت.
 
یکی از صنایع بحران‌زده در این میان، صنعت خودروسازی بود که در تاریخ‌ خود روزهای بزرگی را پشت سر گذاشته بود. ایران خودرو تولید پیکان را به سختی و در تیراژ پایین ادامه می‌داد و از سوی دیگر بر سر عرضه و تقاضای خودروهای تولید شده نیز بازار عجیب و غریبی وجود داشت.
 
در این میان هرچند برای تامین هزینه‌های کشور، دولت چشم زیادی به صنعت نفت و گاز دوخته بود اما با این حال در طول 8 سال روی کار بودن دولت سازندگی، صنعت خودرو فراموش نشد و بنیان‌هایی در آن نهاده شد که هرچند تماما بی‌عیب نبودند اما زمینه خروج صنعت خودرو ایران از بحران را فراهم کردند.
 
در آن زمان دولت واردات خودرو را در ابتدا به کلی قطع کرد و پس از اندک مدتی به شکل محدود و با درنظر گیری قانون خودرو اجازه واردات را صادر کرد. قانون خودرو در بسیاری از کشورها مانند کره‌جنوبی اجرا شده بود و براساس آن دولت با درنظر گیری تعرفه سنگین (170 درصدی) برای واردات مدل‌های خارجی اجازه نفس ‌کشیدن به شرکت‌های آسیب‌دیده داخلی را داده و امکان رشد دوباره را برای آن‌ها میسر کرد.
 
در آن سال‌ها رنو در ارسال قطعات مدل 21 و 5، کارشکنی‌هایی کرد که در نتیجه آن سایپا از ادامه تولید رنو بازماند و خط این مدل‌ها را به شرکت‌های زیرمجموعه خود واگذار کرد که اما آن‌ها نیز نتوانست تولید این مدل‌ها را در مدت قابل توجهی حفظ کنند. در ادامه فعالیت دولت سازندگی، سایپا موفق شد تا با شرکت کیا بر سر تولید مدل پراید به تفاهم برسد و یک خودرو ارزان و نسبتا با کیفیت (در آن زمان) را به دست مشتریان ایرانی برساند. تولید پژو 405 و بنز و یکسری از مدل‌های دیگر حاصل فعالیت‌های این دولت بود.

یکی دیگر از اقداماتی که در زمان مدیریت هاشمی رفسنجانی در حوزه خودرو صورت گرفت ایجاد بنیانی برای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بود که امروزه از یکی از ستون‌های صنعت خودرو کشور شناخته می‌شود. چرا که در این دوره و به لطف ایجاد چنین مناطقی، شرکت خودروسازی کرمان ایجاد شد. این شرکت با واردات و سپس تولید محصولات دوو سنگ بنای گسترش یافت و زمینه تولد بسیاری از شرکت‌های متعددی که امروز در منطقه اقتصادی ارگ جدید فعالیت می‌کنند را ایجاد کرد.
 
نکته قابل توجه درمورد نوع مدیریت بحران در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی این است، تصمیماتی در این دوره گرفته شد که در پی خوش‌فکری مسئولان آن زمان پایان بخش بسیاری از مشکلات شد. برای مثال در پایان جنگ تحمیلی و کاهش تولید خودرو در کشور و نیاز مبرم به خودرو، بازاری داغ را برای دلالان ایجاد کرده بود و آن‌ها با فروش خودروهای محدود تولید شده به ده‌ها برابر قیمت باعث اختلاف قیمتی نجومی بین کارخانه و بازار شده بودند. در این مقطع وزارت صنایع سنگین که عمده مسئولیت صنعت خودرو را به دوش داشت تصمیم گرفت تا تعیین قیمت را براساس حاشیه بازار انجام دهد.
 
نژادحسینیان وزیر وقت می‌گوید:«من به آقای هاشمی پیشنهاد کردم که چند نفر از خودرو‌فروشان نام‌دار پایتخت در نقاط اصلی بازار را انتخاب کنیم و روزی مثلا پنج تا دستگاه خودرو به آنها بدهیم، منتها با قیمتی بسیار ارزان‌تر از بازار. به هرکدام از آن ها هم مبلغی دستمزد می‌دهیم تا به نوسان قیمت کاری نداشته باشند. آقای هاشمی هم گفتند خوب است و انجام دهید. درنهایت ما با اینکار موفق شدیم تا در مدت‌کوتاهی قیمت مدل‌هایی مانند رنو5 را به شدت پایین بیاوریم».
 
هرچند باید درنظر گرفت که چنین روش‌هایی شاید در گستردگی امروز بازار خودرو کشور بازدهی‌ نداشته باشد و گاه حتی مبنای علمی آن هم زیر سوال برود اما انجام به موقع آن‌ها باعث خروج صنعت خودرو و برخی دیگر از صنایع از رکود و بحران شد.
 
در دوران ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی، اگر چه تمام همت و توجه ایشان در حوزه توسعه زیرساخت های عظیم، صنایع سنگین و مادر و نفت، گاز و پتروشمی متمرکز شده بود، اما وی اعتقاد داشت توسعه همه جانبه اقتصادی برپایه زیرساخت هایی از این قبیل محقق می شود. از همین رو بود که وی در بخش صنایع و به ویژه صنعت خودرو با بکارگیری مدیرانی لایق و شایسته توانست زمینه های آغاز حرکت و پویایی صنعت خودرو وئ قطعه سازی ایران را رقم بزند.