◄ سرعت باربری در ریل‌های ما، در حد انسان پیاده است

استاد دانشکده راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت معتقد است: فعالیت‌های برنامه‌ریزی در حوزه حمل‌ونقل، حوزه عملیات حمل‌ونقل، کنترل و نظارت بر حمل‌ونقل و بازرگانی و بازاریابی 4 گروه اصلی فعالیت‌های راه‌آهن محسوب می‌شوند و سایر فعالیت‌ها از جمله فعالیت‌های تعمیر و نگهداری، تدارکات، تأمین ناوگان، توسعه خطوط، ایستگاه‌ها و محوطه‌های مانوری، تأسیسات و غیره جزو فعالیت‌های پشتیبانی‌کننده محسوب می‌شوند.

به گزارش خبرنگار تین‌نیوز؛ میزگرد مجازی چالش‌های مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن از سوی پایگاه خبری تین‌نیوز در گروه تلگرامی «اتاق کنفرانس حمل‌ونقل تین نیوز» با حضور مسئولان، کارشناسان و اساتید ریلی برگزار شد. در این میزگرد کارشناسانی همچون دکتر مسعود یقینی، استاد دانشکده راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت، دکتر علیرضا سید وکیلی، مدیر پروژه ریلی شرکت فولاد زرند، مهندس سبحان نظری، عضو هیئت‌مدیره و معاون اقتصادی و برنامه‌ریزی صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن، نایبی، رئیس گروه مطالعات اداره کل سیر و حرکت و برخی دیگر از کارشناسان ریلی برگزار شد. در این گزارش بخش نخست این نشست منتشر خواهد شد.

در ابتدای این میزگرد دکتر یقینی مقدمه‌ای در خصوص مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن مطرح کرد و گفت: برای اینکه بتوانیم به زبان مشترکی بین اعضای میزگرد در خصوص مبحث بهره‌برداری راه‌آهن برسیم؛ در ابتدا تعریفی از مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن ارائه می‌دهم تا دیگر دوستان اگر اختلافی در تعریف دارند، در آن با هم به توافق برسانیم.
به نظر من مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن را می‌توان از زوایای مختلف دید.

اول اینکه آیا منظور ما از مدیریت بهره‌برداری، بهره‌برداری در شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران یا مدیریت یکی از شرکت‌های مرتبط با حمل‌ونقل ریلی است؟ نگاه سوم هم مدیریت بهره‌برداری در صنعت ریلی در خصوص شرکت‌ها و سازمان‌های مرتبط با حمل‌ونقل ریلی است بدین معنا که منظور شرکت‌هایی است که در مدیریت بهره‌برداری شرکت می‌کنند و سهمی از این مدیریت دارند. به‌زعم من منظور این میزگرد مدیریت بهره‌برداری از نگاه سوم است.»

تعریف مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن بر اساس مدل زنجیره ارزش میلر
در ادامه دیگر شرکت‌کنندگان در میزگرد متفق‌القول منظور از میزگرد را بخش سوم تعریف یعنی شرکت‌های حوزه حمل‌ونقل ریلی که در مدیریت بهره‌برداری سهیم هستند دانستند. در ادامه یقینی با توجه به مشخص شدن منظور اعضا از مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن تعریف خود بر این اساس از مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن را ارائه کرد و گفت: من قصد دارم مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن را از نظرگاه فرآیندی تعریف کنم. در بحث‌های مدیریتی ما مدلی را در این خصوص داریم با عنوان مدل زنجیره ارزش که توسط پرتر و میلر ارائه‌شده است. قصد من این است که مدیریت بهره‌برداری را بر اساس این مدل تعریف کنم که شکل این مدل را در ذیل مشاهده می‌کنید:




استاد دانشکده راه‌آهن در ادامه افزود: در مدل زنجیره ارزش پورتر، فعالیت‌های یک سازمان به‌طورکلی به دو گروه تقسیم می‌شود. نخست گروه فعالیت‌های اصلی یعنی فعالیت‌هایی که به‌صورت مستقیم در تولید ارزش در سازمان دخالت می‌کنند و فعالیت‌های پشتیبانی‌کننده که فعالیت‌هایی هستند که انجام فعالیت‌های اصلی سازمان را تسهیل می‌کنند. فعالیت‌هایی که بدون آن‌ها فعالیت‌های اصلی انجام نمی‌شود. در مدل زنجیره ارزش راه‌آهن، فعالیت‌های اصلی‌ که در راه‌آهن وجود دارد به 4 گروه تقسیم‌بندی شده است.

وی همچنین یادآور شد: فعالیت‌های برنامه‌ریزی در حوزه حمل‌ونقل، حوزه عملیات حمل‌ونقل، کنترل و نظارت بر حمل‌ونقل و بازرگانی و بازاریابی. این 4 گروه جزو فعالیت‌های اصلی در راه‌آهن محسوب می‌شوند و سایر فعالیت‌ها از جمله فعالیت‌های تعمیر و نگهداری، تدارکات، تأمین ناوگان، توسعه خطوط، ایستگاه‌ها و محوطه‌های مانوری، تأسیسات و غیره جزو فعالیت‌های پشتیبانی‌کننده محسوب می‌شوند. از نظر من مجموعه فعالیت‌هایی که به‌صورت مستقیم با حمل‌ونقل در ارتباط هستند، به‌عنوان مدیریت بهره‌برداری شناخته می‌شوند. در واقع مجموعه فرآیندهای مرتبط با برنامه‌ریزی، اجرا و برنامه‌ریزی عملیات و همچنین برنامه‌ریزی بر روی عملیات انجام‌شده به‌عنوان مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن شناخته می‌شود. بر این اساس شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، شرکت رجا و کلیه شرکت‌های بهره‌بردار نیز در این فعالیت‌ها مشارکت دارند.

فرایندهای مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن
یقینی در ادامه صحبت‌های خود فرایندهای مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن را این‌گونه تقسیم‌بندی کرد؛ 1. تخمین تقاضای بار و مسافر. 2. مدیریت واگن‌های باری شامل مدیریت گروه‌بندی واگن‌ها، مدیریت تخلیه و بارگیری واگن‌های باری، مدیریت واگن‌های خالی، تعیین اندازه بهینه ناوگان واگن‌های باری. 3. مدیریت واگن‌های مسافری شامل تعیین اندازه بهینه ناوگان واگن‌های مسافری و مدیریت گردش واگن‌ها. 4. مدیریت قطارهای باری شامل مدیریت تشکیل قطارها، زمان‌بندی حرکت قطارهای باری، مدیریت حرکت قطارها باری.

5. مدیریت قطارهای مسافری شامل تعیین مسیرهای خطوط مسافری، مدیریت آرایش قطارهای مسافری، زمان‌بندی حرکت قطارهای مسافری، مدیریت حرکت قطارهای مسافری. 6. مدیریت لکوموتیوها شامل تعیین اندازه بهینه ناوگان لکوموتیوها، برنامه‌ریزی تخصیص و توزیع لکوموتیوها. 7. مدیریت کارکنان شامل متصدیان کنترل ترافیک، لوکوموتیوران‌ها، روسای قطارها، سوزن بان‌ها، مانورچی ها، مأمورین ایستگاه‌ها و ...8. مدیریت عملیات در ایستگاه‌ها شامل مدیریت عملیات مانور، تجزیه‌وتحلیل ظرفیت ایستگاه‌ها و 9. مدیریت خطوط شامل تجزیه‌وتحلیل ظرفیت خطوط، مدیریت مسدودی‌ها.

در ادامه مهندس سبحان نظری، عضو هیئت‌مدیره و معاون اقتصادی و برنامه‌ریزی صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن اظهار داشت: پیشنهاد می‌کنم با هم بیندیشیم ببینیم کدام‌یک از فرآیندهای ذکرشده، تنگ‌ترین گلوگاه فعلی «نظام حمل‌ونقل ریلی» کشور است.

اولین مرزبندی واضح قابل‌تشخیص از نظر بنده، مرزبندی مسافری و باری است. پیشنهاد بنده هم به دلایل متعددی، پرداختن به بخش باری است. برای مثال، پرداختن به روش‌های افزایش تن کیلومتر بار حمل شده به ازای هر کیلومتر طول شبکه در سال. همچنین احمد خشنودی در خصوص تقسیم‌بندی فرآیندهای مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن این سؤال را مطرح کرد که: مدیریت تعمیر و نگهداری و مدیریت ایمنی را هم می‌توانیم در زیرمجموعه مدیریت بهره‌برداری جای بدهیم؟ یقینی در پاسخ به این سؤال اظهار داشت: از نظر بنده آن‌ها فعالیت‌های پشتیبانی‌کننده هستند هرچند همه می‌دانیم که سیستم‌های نگهداری و تعمیرات نقش بسیار کلیدی در موفقیت مدیریت بهره‌برداری دارد.

پرسش و پاسخ‌ها در تعریف حدود و ثغور مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن
سعید نجاتی، کارشناس حمل‌ونقل ریلی در ادامه اظهار داشت: به نظر می‌رسد در ابتدا باید با نگاهی به شاخص‌های عمومی و اختصاصی بهره‌وری در حوزه حمل‌ونقل ریلی توجه شود و با استناد به آمارها در سنوات گذشته می‌توان به موارد مطروحه در فرایندهای مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن تمرکز و توجه بیشتر داشت.

در ادامه دکتر علیرضا سید وکیلی، مدیر پروژه ریلی شرکت فولاد زرند در خصوص تقسیم‌بندی فرآیندهای مدیریت بهره‌برداری راه‌آهن این سؤال را مطرح کرد که: به نظر کارشناسان حاضر در میزگرد از بین 9 بندی که دکتر یقینی به آن اشاره کردند کدام 2 بند کلیدی‌ترین بندها هستند؟

در ادامه و با پاسخ کارشناسان به سؤال سید وکیلی، وی به‌عنوان جمع‌بندی نظرات گزینه‌های 2،6 و 9 یعنی مدیریت واگن‌های باری شامل مدیریت گروه‌بندی واگن‌ها، مدیریت تخلیه و بارگیری واگن‌های باری، مدیریت واگن‌های خالی، تعیین اندازه بهینه ناوگان واگن‌های باری، مدیریت لکوموتیوها شامل تعیین اندازه بهینه ناوگان لکوموتیوها، برنامه‌ریزی تخصیص و توزیع لکوموتیوها و مدیریت خطوط شامل تجزیه‌وتحلیل ظرفیت خطوط و مدیریت مسدودی‌ها را مطرح کرد.

نظری نیز در این خصوص اظهار داشت: از نظر بنده، در حال حاضر گلوگاه اقتصاد حمل‌ونقل ریلی، باربری ضعیف و گران این بخش است. هر جایی از فرآیندهای راه‌آهن که در ایجاد این صفات سهیم است، قابلیت بررسی دارد.

قاسم نائبی، کارشناس حمل‌ونقل ریلی نیز در این خصوص اظهار داشت: واگن‌های باری در شبکه ریلی به‌طور متوسط از ۳۶۵ روز سال قریب ۲۰۰ روز صرفاً در ابتدا و انتها معطل هستند و این بدان معناست که باید رویکرد راه‌آهن توجه ویژه به مدیریت ابتدا و انتها باشد.

نظری نیز در خصوص صحبت‌های نائبی گفت: مزاح باشد یا جدی، سرعت باربری در شبکه ریلی ما، نزدیک به‌سرعت راه رفتن انسان پیاده است! یقیناً این سرعت مد نظر سازندگان ریل نبوده است.

ادامه دارد...