◄ قرارگاه خاتم حذف شدنی نیست
نورا حسینی| شاید اگر در شورای چهارم، تفاهم‌نامه ۲۰ هزار میلیاردی شهردار تهران با قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) منتشر نمی‌شد و یکی از اعضای شورای شهر به آن اعتراض نمی‌کرد، کسی به امضای این قرارگاه روی پروژه‌های مهمی همچون صدر و مترو حساس نمی‌شد.
مرداد سال ۹۳ بود که «غلامرضا انصاری»، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران، در صحن علنی به این تفاهم‌نامه اعتراض کرد و گفت: «باید رقابت و توسعه بخش‌های خصوصی در سطح شهر تهران مدنظر قرار گیرد و قطعاً، شورای شهر اجازه نخواهد داد خارج از برنامه پنج‌ساله فعالیتی انجام شود، زیرا بهره‌وری و کاهش قیمت تمام‌شده پروژه‌ها مدنظر است و این موضوع فقط با ایجاد رقابت اجرا شدنی است».
این حرف‌وحدیث‌ها در سطح ملی و محلی ادامه داشت تا سردار عبادالله عبداللهی، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص)، در واکنش به انتقادها به یکی از خبرگزاری‌ها گفت: «ما اگر کاری بر زمین مانده باشد، انجام می‌دهیم. گاهی، برخی پروژه‌ها بوده که دیگران می‌توانستند انجام دهند و ما حتی در مناقصه آن‌هم شرکت نکردیم.»
عبداللهی در روزهای پایانی مدیریت شهری گذشته نیز گزارشی از عملکرد خود در شهرداری تهران ارائه کرد و گفت: «بالغ بر ۹۰ پروژه در شهر تهران به دست این قرارگاه اجرا شده که از این میان، ۷۰ پروژه به پایان رسیده و ۲۰ پروژه در حال انجام است، پروژه‌های پل صدر، تونل نیایش و کاروانسرای سنگی از جمله آنها بوده است.
از این ۹۰ پروژه، حدود ۵۰ کیلومتر تونل شامل تونل‌های بزرگراهی و مترویی و ۷۲ کیلومتر پل و روگذر بوده است و همچنین، ۸۰ کیلومتر احداث بزرگراه که مجموعه این کارها بسیار سنگین بوده و در شرایط سخت و با وجود ترافیک در سطح تهران و اطراف پروژه‌ها به انجام رسیده است.»
او همچنین خطاب به شورای شهر پنجم و مدیریت شهری جدید که در آینده عهده‌دار امور شهر خواهد بود، از آمادگی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا برای ارائه خدمات عمرانی به شهروندان خبر داد.
به نظر می‌رسید با تغییر مدیریت شهری، دیگر تأکید گذشته بر واگذاری پروژه‌ها به این قرارگاه وجود نداشته باشد، اما ابوالفضل قناعتی، عضو سابق شورای شهر تهران، معتقد است به دلیل ویژگی‌هایی که این قرارگاه دارد، مدیریت شهری نمی‌تواند آن را از پروژه‌های بزرگ کنار بگذارد.
او درباره ویژگی‌های این قرارگاه به هفته‌نامه «حمل‌ونقل» گفت: «قرارگاه خاتم‌الانبیا نه تنها در سطح شهر تهران بلکه در کل کشور پروژه‌های بزرگی را اجرا میکند. در همه دولت‌ها، چه دولت اصلاحات و چه دولت اصول‌گرا از ظرفیت قرارگاه خاتم برای پروژه‌های عمرانی استفاده شده است.
در مدیریت شهری تهران نیز، پروژه‌های بزرگ بالای هزار میلیارد یا ۵۰۰ میلیارد تومان که حجم عمرانی بالایی دارد، به قرارگاه سپرده می‌شد؛ آن‌هم به چند دلیل مهم. قرارگاه در برخی حوزه‌های عمرانی تخصصی دارد که دیگر شرکت‌های بخش خصوصی این تخصص را ندارند. به طور مثال، قرارگاه صنعت پل‌سازی و قالب‌گیری را به کشور وارد کرده، برای همین می‌بینیم که پل‌های پایتخت را گروه تخصصی شهید رجایی ساخته است؛ یا کدام شرکت خصوصی دارای دستگاه TBM است که در تونل‌های مترو کار کند...»
او معتقد است: «به دلیل همین قابلیت‌های قرارگاه خاتم‌الانبیا، دولت‌ها و شهرداری‌ها، مجبور به استفاده از تواناییهای آن در پروژه‌های عمرانی شهری هستند. به جز تخصص، قرارگاه با بنیه مالی که دارد، می‌تواند به کمک مدیریت شهری بیاید.
در برخی مواقع، دولت به دلیل اینکه پول نفت به موقع به دستش نرسیده یا شهرداری از محل عوارض‌ها، درآمد خوبی کسب نکرده، نمی‌تواند پول پیمانکاران را بدهد و پروژه در حال ساخت به بن‌بست می‌خورد؛ اما خاتم‌الانبیا به دلیل بنیه مالی قوی و کارنامه خوبی که در مقیاس محلی و ملی دارد، این مشکل را نخواهد داشت و تا امروز زمان‌بندی اعلام‌شده برای پروژه‌ها را اجرایی کرده است، حتی اگر منابع مالی تأمین نشده باشد.»
قناعتی اضافه میکند: «البته، نباید به این دلایل بخش خصوصی را وارد پروژه‌های شهری نکرد، بلکه باید حمایت از این بخش را تقویت کرد. قرارگاه نیز به همین دلیل در برخی از پروژه‌ها، از شرکت‌های خصوصی استفاده میکند و به عنوان پیمانکار دست‌دوم از آنها بهره می‌برد. به طور مثال، در بحث سیگنالینگ و هواکش‌ها، قرارگاه به طور مستقیم وارد نشده است؛ قرارداد اولیه با قرارگاه بسته می‌شود، قرارگاه آن را به شرکت دوم واگذار میکند تا اگر شهرداری نتواند در زمان مقرر اعتبارات لازم را تزریق کند، پروژه متوقف نشود.»
محمدعلی نجفی، شهردار تهران، در نخستین نشست خبری خود بر ادامه فعالیت این قرارگاه تأکید کرد، اما با یک تفاوت؛ او به شهروندان تهرانی قول داد که فرایند همکاری با این قرارگاه شفاف‌تر شود. او با بیان اینکه این قرارگاه طرف شهرداری بوده است و شهرداری از کار با قرارگاه و شرکت‌هایش راضی است، گفت: «هم‌اکنون، بر اساس صورت‌وضعیت‌های تأییدشده، مقدار ز‌یادی طلب دارند، اما همچنان با ما همکاری می‌کنند. برخی پروژه‌ها را به خوبی انجام داده‌اند و این همکاری به صورت شفاف ادامه پیدا میکند.
توجیه ما این است که به جا‌ی آ‌نکه پروژه‌ها به صورت انحصاری به بخشی واگذار شود، به صورت مناقصه عمومی مطرح شود و پیمانکار نهایی در رقابتی سالم معرفی شود. برنامه استفاده از تواناییهای قرارگاه برای پروژه‌های شهرداری ادامه خواهد داشت، اما به شکل شفاف‌تر».
محمود میرلوحی، عضو شورای شهر تهران، معتقد است باید فعالیت قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) در پروژه‌های شهرداری تهران ادامه داشته باشد. او می‌گوید: «همان‌طور که معاونت‌های قرارگاه، خود اذعان می‌کنند، جایی که بخش خصوصی می‌تواند مسئولیتی را به عهده بگیرد، ما نباید ورود پیدا کنیم. در آینده نیز، شورای پنجم قصد دارد نگاه خود را به بخش خصوصی تغییر دهد. البته در جایی که بخش خصوصی توان و کارایی لازم را ندارد، باید از گزینه‌های دیگر استفاده کرد.»
او ادامه می‌دهد: «برخی فرماندهان قرارگاه نیز عنوان کردهاند که پروژه‌های عمرانی را به بخش خصوصی واگذار کردهاند، در حالی که نباید به قرارگاه به چشم واسطه نگاه شود.»
او تأکید میکند: «همکاری با قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) در بخش‌هایی که لازم باشد و بخش خصوصی در آن بخش توان نداشته باشد، ادامه خواهد داشت.» میرلوحی در ادامه می‌گوید: «سال‌هاست، شعار برون‌سپاری به بخش خصوصی را تکرار می‌کنیم، اما به آن پایبند نیستیم. همه سازمان‌ها باید به این مسئله کمک کنند.
البته باور داریم که نهادها و جهادی‌ها کار را ارزان‌تر و باانگیزه بالاتر انجام می‌دهند. برای واگذاری امور به قرارگاه سازندگی یا هر نوع نهاد دولتی دیگر، باید دلایل فنی و هزینه‌ای را در نظر بگیریم، ضمن اینکه نباید بخش خصوصی کنار گذاشته و به آن بی‌اعتنایی شود.»
بر اساس این دیدگاه‌ها و سابقه تاریخی اجرای پروژه‌ها، به نظر می‌رسد همکاری قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در پروژه‌های عمرانی شهری ادامه داشته باشد، اما برآیند جهت‌گیری‌های تازه مدیران شهری این تحلیل را به همراه دارد که شیوه این همکاری دیگر به شکل گذشته ـ که حتی پروژه‌های کوچک به این قرارگاه داده می‌شد و با واسطه به شرکت‌های خصوصی می‌رسید ـ نخواهد بود.
