◄ تشکیل هر چه سریع‌تر ساختار مدیریت ایمنی

تین‌نیوز| سرپرست مديريت ايمنی شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوايی ايران در برنامه «مهمان هفته» شرکت فرودگاه‌ها حضور پیدا کرد.
 
به گزارش تین‌نیوز، امیرحسن رحیمی با بیان اینکه بزرگترین خواسته ما تشكیل هر چه سریع‌تر ساختار مدیریت ایمنی متناسب با شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران است، زیرا مهمترین موضوع در رسیدگی به ایمنی، تعریف جایگاه آن است. 

ابتدا درباره مقوله ایمنی، جایگاه و اهمیت آن در صنعت هوانوردی توضیح دهید.
ایمنی در تمام دنیا و صنعت هوانوردی به عنوان یكی از مهم‌ترین موضوعات استراتژیك برای هر كشور،‌ فرودگاه‌ها و ایرلاین‌ها به شمار می‌آید. بنابراین، ایكائو تاكید زیادی بر ایمنی دارد و برای آن چندین سند مجزا تهیه و تدوین كرده است.

البته سازمان جهانی ایكائو پس از ۵۰ سال و با بیش از ۲۵۰ سند در زمینه ایمنی تاكنون نتوانسته است الزامات خالص ایمنی در هوانوردی را ارایه دهد. ایكائو برنامه ۱۵ ساله برای ایمنی تهیه كرده است تا رشد دو برابری پروازها در این مدت با ایمنی نیز همگام شود. اكنون سخن از ایمنی پیش‌گیرانه و پیش‌بینانه در میان است و ایكائو كارگروه‌هایی برای پیش‌بینی خطرات در صنعت هوانوردی تشكیل داده تا بتواند در آینده این خطرات را مهار كنند.

تناسب ایمنی فرودگاه‌های كشورمان با استانداردهای جهانی چگونه است؟
استانداردها و توصیه‌هایی كه در انكس‌ها و اسناد ایكائو وجود دارند، منتج به توجه ویژه به مقوله ایمنی شده است. در واقع، اگر در فرودگاهی استاندارد را رعایت كنیم، خروجی جز ایمنی نخواهد داشت.

فراموش نكنیم كه مقوله ایمنی در فرودگاه مربوط به عملیات یك پرواز است. از زمانی كه موتور یك هواپیما روشن می‌شود، پرواز می‌كند، ارتفاع می‌گیرد و در فرودگاه مقصد می‌نشیند، باید ایمنی عملیات پرواز آن تامین شود. تمركز ایكائو تنها رعایت چند استاندارد نیست، بلكه صحبت از رویه و فرآیند یا به معنای دقیق‌تر نهادینه‌ كردن «فرهنگ ایمنی» است.

سازمان جهانی ایكائو از مجموعه انكس‌های ۱،۸،۱۱،۱۳ و۱۴ سندی به نام انكس ۱۹ را تهیه كرده است. به این ترتیب كشورها در عملیات پرواز باید مجموعه‌ای از استانداردهای پرواز را در نظر بگیرند كه همه آن در انكس ۱۹ آمده است.

مدیریت ایمنی شركت نیز در بخش‌های فرودگاه و ناوبری خدمات ارایه می‌دهد. اكنون دغدغه ایكائو در آسمان نیست، زیرا سیستم‌های نظارتی به گونه‌ای است كه پروازها را كنترل می‌كند و جایی برای دغدغه‌ وجود ندارد. ایكائو نخستین هدف خود در برنامه‌های جهانی را «ایمنی باند» معرفی می‌كند، زیرا بیشترین سوانح هوایی دنیا در حوزه باند صورت می‌گیرد.

و پاسخ دقیق به سوال ما؟
بله. اكنون ۵۴ فرودگاه زیر نظر شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران فعالیت می‌كنند که با توجه به هدفی که ایکائو در ایمنی باند دنبال می‌کند٬ بنابراین شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران باید برای ایمنی در این حوزه سرمایه‌گذاری كند، چراكه ایكائو و سازمان هواپیمایی كشوری فعالیت فرودگاه‌ها و عملكرد ما را رصد می‌كنند. البته ما هم تلاش می‌کنیم طبق استانداردهای جهانی حركت كنیم.

در یك بند از حكم انتصاب شما آمده است كه «پیاده‌سازی مرحله‌ای سامانه مدیریت ایمنی(SMS)  برای پایش و بازنگری عملكردها، اصلاح عدم تطابق‌های مشاهده شده در ممیزی‌ها و مرتفع نمودن خطرات شناسایی شده در حوزه‌های عملیات هوانوردی و فرودگاهی با اولویت فرودگاه‌های بین‌المللی.» تاكنون چه قدم‌هایی در این راستا برداشته‌اید؟ ایجاد و راه‌اندازی مركز عملیات ایمنی(SOC) و تشكیل و راه‌اندازی كمیته ایمنی (SAG) از دیگر بندهای حكم انتصاب جنابعالی است. لطفا توضیح دهید.
بند یك مندرج در حكم انتصاب من، در حكم انتصاب همه مدیران فرودگاهی وجود دارد، زیرا تمام مدیران فرودگاه‌ها باید سامانه مدیریت ایمنی را داشته باشند و من نیز در ستاد از طرف رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شركت مامور مدیریت ایمنی شده‌ام. در حقیقت، مهمترین كار شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران تا پایان سال ۲۰۱۷، پیاده‌سازی سامانه مدیریتی است و این یك الزام از طرف سازمان هواپیمایی كشوری محسوب می‌شود. در اسناد ایكائو برای پیاده‌سازی سامانه مدیریت ایمنی حداقل ۵ سال در ۴ فاز درنظر گرفته شده است، اما در شرایط خوب، این ۴ فاز طی ۱۲۲۵ روز انجام می‌شود.

همچنین طی ۱۰ سال گذشته اقدامات زیادی در زمینه ایمنی فرودگاه‌های ایران صورت گرفته اما با توجه به رشد صنعت هوانوردی، این تلاش‌ها كافی نبوده است.

در یكی از فازهای پیاده‌سازی SMS (SAFTY MANAGEMENT SYSTEM) بحث «خط مشی ایمنی» مطرح است. ابلاغ پیاده‌سازی این طرح در بهمن‌ماه سال گذشته از سوی مدیرعامل شركت صورت گرفت و آموزش‌های لازم در زمینه SMS هم تعلیم داده شد، اما هنوز نتوانسته‌ایم وارد فازهای اجرایی SMS شویم. این فاز در شرایط عادی ۵ سال به طول می‌انجامد. پیاده‌سازی SMS در فرودگاه‌های بین‌المللی برای اخذ گواهینامه فرودگاهی یك الزام است و در شرایط مطلوب بیش از سه سال به طول نمی‌انجامد كه این موضوع منوط به تامین منابع مالی و انسانی است.

فراموش نكنیم كه ایمنی چند فاز دارد. که  فاز یک تا سه آن در حقیقت مرحله انکار و پذیرش است اما در نهایت فاز چهارم به «ارتقای ایمنی فرودگاه‌ها» می‌انجامد. اكنون ایمنی فرودگاه‌های ایران در فازهای میانی قرار دارد. واقعیت این است كه پیاده‌سازی سامانه مدیریت ایمنی چون منتج به اخذ گواهینامه فرودگاهی می‌شود، ایرلاین‌ها نسبت به این موضوع تمركز و توجه بسیاری دارند. همچنین یاتا اعلام كرده است كه در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ فرودگاه‌هایی كه گواهینامه فرودگاهی نداشته باشند، پروازی به آن اعزام نمی‌كند.

تشكیل شورای عالی ایمنی (SRC) اقدام بزرگی بود كه در تیرماه امسال صورت گرفت.  این شورا به‌طور کلی با چه هدفی شکل گرفته است؟
كشورهای عضو ایكائو و یاتا مهمترین چالش برای پیاده‌سازی و ایمنی در دنیا را بحث «تعهد مدیریت» می‌دانند. خوشبختانه كاری كه مه‌آبادی مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در شهریورماه سال قبل انجام داد، موجب شد ایمنی از دفتر استانداردهای فرودگاهی تفكیك شود و به شکل مستقل فعالیت کند.و این نشان از تعهد ایشان در حوزه ایمنی دارد. اهمیت ایمنی از دیدگاه ایشان به‌ اندازه‌یی است که در تیر ماه امسال اقدام به تشکیل شورای عالی مدیریت ایمنی با حضور افراد کلیدی در این حوزه نمود.

اكنون شاهد حضور افرادی خارج از سیستم فرودگاهی نظیر كاپیتان خلبان اسماعیل جهانبخش یا افراد بازنشسته مانند علیرضا عسگری در این مدیریت هستیم. دلیل آن چیست؟
تشكیل شورای عالی ایمنی بر اساس اسناد شورای راهبردی است و در آن باید افرادی حاضر باشند كه بتوانند درباره ایمنی تصمیمات كلان بگیرند. در حقیقت، افرادی كه قابلیت تصمیم‌گیری‌های كلان در حوزه ایمنی را داشته باشند، عضو شورای عالی مدیریت ایمنی هستند. از كاپیتان جهانبخش و مهندس عسکری نیز با هدف استفاده از تجارب و هم‌فركانس كردن ایمنی در شورای عالی مدیریت ایمنی با تصمیم دكتر مه‌آبادی و پیشنهاد ما دعوت شد. در آینده نزدیك شاید شاهد حضور مدعوینی غیر از اعضای این شورا باشیم. همچنین در تصویب آیین‌نامه‌های این شورا نیاز به حضور فرد حقوقی بود تا مصوبات مغایر با قانون نباشد. بنابراین در این شورا دكتر معصومه ابراهیمی، عضو هیات مدیره و مدیركل دفتر حقوقی شركت هم حاضر شد. این شورا با توجه به نوع چالشی كه دارد، می‌تواند مهمانان جدیدی را دعوت كند.

سال گذشته خط‌مشی ایمنی شركت فرودگاه‌ها ابلاغ شد. از آن زمان تاكنون چه اقداماتی در این باره صورت گرفته است؟
سازمان هواپیمایی كشوری در تمام ممیزی‌ها از فرودگاه‌ها، نخستین یافته یا ایرادی كه می‌گرفت، «نبود خط‌مشی ایمنی در فرودگاه‌ها» بود. اگرچه در بحث سامانه مدیریت ایمنی كار زیادی انجام شده است، اما خط‌مشی باید به گونه‌ای نوشته شود تا سیستم آنالیز شده و مشکلات مشخص شوند.

بنابراین تشخیص دادیم كه خط‌مشی در این بندها نوشته شود. ابلاغ خط‌مشی ایمنی اتفاق خوبی بود، زیرا در گام نخست؛ اولین یافته‌های سازمان هواپیمایی كشوری، بهبود وضعیت موجود بود. در گام دوم؛ در بندهای این خط‌مشی به فرهنگ و آموزش ایمنی پرداخته شد و براساس گام سوم نیز تمام مدیران فرودگاهی در راستای همین خط‌مشی می‌توانند دوره‌های مورد نیاز ایمنی را برگزار كنند. در نتیجه در فرایند ایمنی تسریع ایجاد شد كه هدف ما هم همین بود. البته خط مشی ایمنی هر سال با توجه به وضعیت فرودگاه‌ها تغییر می‌كند و ارتقا می‌یابد.

درباره جمع‌آوری گزارش‌های ایمنی در مركز عملیات ایمنی چه اقداماتی انجام شده است؟
جمع‌آوری گزارش‌های ایمنی یكی از بندهای ابلاغی تشكیل مركز ایمنی بود. ایكائو نیز به جمع‌آوری، آنالیز و تبادل اطلاعات و گزارش‌ها تاكید می‌كند. به همین دلیل، طرح ایجاد مركز عملیات ایمنی را به اعضای هیات مدیره شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران ارایه كردیم. در حقیقت، واقعیت ایمنی «داده و اطلاعات» است و این عوامل قلب ایمنی‌اند. كار اصلی ایمنی نیز كاهش مخاطرات و ریسك است.

ما همواره اصرار داریم كه اطلاعات مهمی را كه از سیستم و فرودگاه‌ها كسب می‌كنیم، در این مركز مانند عملكرد قلب در بدن انسان، پالایش كنیم و سپس چالش‌های فرودگاه در ایمنی را به هیات مدیره ارایه دهیم تا در برنامه‌های كلان و سالانه خود بگنجانند. در حال حاضر برای طرح ایجاد مركز عملیات ایمنی اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است. سیستم گزارشگیری داوطلبانه را برای پرسنل فرودگاهی، كارمندان و خلبان‌ها در پرتال ایجاد كرده‌ایم تا به ما گزارش دهند، اما فراموش نكنیم كه ایمنی فرآیندی است كه باید نهادینه شود. امیدواریم با تجهیز و تخصیص منابع و جمع‌آوری اطلاعات شاهد تصمیم‌گیری‌های بزرگ در زمینه ایمنی باشیم.

با توجه به تفکیک ایمنی از استانداردهای فرودگاهی٬ آیا ساختار جدیدی برای واحد مدیریت ایمنی تعریف شده است؟
در مدیریت ایمنی هنوز ساختار تشكیل نشده است و كاركنان آن "مامور" هستند. اینك تمام مدیران ما در فرودگاه‌ها پست‌های عملیاتی دارند، اما پست ایمنی ندارند. با تاكید مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها ساختار جدید و فرآیند بنیادینی را نوشته‌ایم. توجه داشته باشید ایمنی فرآیندی پیش‌گیرانه و پیش‌بینانه است. ما در این بخش نیاز به جذب مهندسان تحلیل‌گر سیستم و فرآیند داریم در حقیقت ما نیاز داریم به غیر از پرسنل با تجربه، افرادی را به خدمت بگیریم كه فرآیند را بدانند و سیستم‌ها را تعریف كنند. البته از زمان تشكیل دفتر استانداردهای فرودگاهی بحث جذب افراد كه كارشان این مباحث باشد، وجود داشته است اما هنوز محقق نشده است. 

یكی از همكاران شما پرسیده است كه آیا «مدیریت ایمنی برای شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران موقعیت استراتژیك هست یا خیر؟»
تمامی مدیران ارشد شركت فرودگاه‌ها خواستار مدیریت ایمنی هستند. در واقع، همین كه مدیریت ایمنی از دفتر استاندارد تفكیك شد و تحت نظارت مدیرعامل درآمد، گویای نیت و هدف استراتژیك مدیریت ارشد در این عرصه است. در ماه‌های گذشته از چند فرودگاه «ممیزی ایمنی» داشتیم كه گویای تغییر نگاه مدیریت به موضوع ایمنی در فرودگاه‌هاست. در ممیزی ایمنی فرودگاه‌ها باید نقش پاسخگویی مدیران بیشتر پررنگ شود تا بتوانیم گام‌های بیشتری در مقوله ایمنی برداریم.

سوال دیگر همكارانتان از شما، این است كه «وضعیت فرودگاه‌های ایران نسبت به فرودگاه‌های منطقه و جهان چگونه است و اصلی‌ترین چالش سیستم مدیریت ایمنی در شركت فرودگاه‌ها چیست؟»
كشورهای عضو سازمان جهانی ایكائو و كشورهای منطقه در سامانه مدیریت ایمنی گام‌های بلندتری را برداشته‌اند و برخی از كشورها هم در فازهای نخستین این فرآیند قرار دارند، اما ایران به دلیل حجم پروازهایی كه دارد، باید در این زمینه با شتاب بیشتری گام بردارد.

ایمنی برای همه یك امر عقلایی است، اما درباره ایمنی به عنوان باور قلبی و فرهنگ، كم كار شده است. مدیران فرودگاهی باید بدانند بالاترین مقام پاسخگو در زمینه ایمنی هستند. در واقع، مدیر یك فرودگاه در یك سانحه نخستین فرد پاسخگو است. این موضوع باید به قدری پررنگ شود كه به یكی از اصلی‌ترین دغدغه‌های هر مدیری تبدیل شود. همچنین سازمان هواپیمایی ایران نیز تاكید می‌كند كه در حوزه ایمنی باید به گونه‌ای رفتار كرد كه سیستم ورشكسته نشود، بلكه باید به موضوعاتی پرداخته شود كه شدت خطر و ریسك در آن‌ها بالاست.

یكی دیگر از مخاطبان برنامه مهمان هفته پرسیده است كه "آیا تنها كارمندان مراقبت پرواز می‌توانند مدیر ایمنی باشند و تنها متخصصان ایمنی شركت، مراقبین پرواز هستند؟"
داکیومنت ۹۸۵۹ مرجع علمی در حوزه فعالیت ماست و همه مسایل در آن دیده شده است. در این داکیومنت ترجیحا بیان نشده است كه از كارمندان مراقبت پرواز باید بهره‌مند شد، بلكه یكی از صلاحیت‌ها اشراف بر عملیات پرواز است. چنین فردی باید درباره عملیات و بررسی سانحه مطلب بداند. بنابراین حتما نباید از كارمندان مراقبت پرواز باشد، هرچند كه از پیشترها شرایط چنین رخ داده است. در حقیقت، پرسنل عملیات باید تفكر ایمنی را كسب كنند و پرسنل حوزه ایمنی نیز باید تفكر عملیاتی داشته باشند. ما تاكنون تجربه به‌كارگیری افرادی غیر از کارمندان مراقبت پرواز را نداشته‌ایم. در واقع، بعید است افرادی كه مدرك ایمنی داشته باشند، با گذراندن دوره‌های عملیاتی نتوانند خواسته‌های دفتر ایمنی را برآورده كنند.

از زمانی كه به عرصه ایمنی آمدید، بگویید و این كه اكنون چه چشم اندازی را در نظر گرفته‌اید؟
روزی كه از مراقبت پرواز به سرپرستی مدیریت ایمنی شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران منصوب شدم، بسیار رنجور بودم، زیرا از بخش سخت‌افزار به نرم‌افزار منتقل شدم و به نظرم آرزوهایم محدود شده بود، اما امروز یك فرد ناظر هستم. اكنون با فعالیت و نظارت همكارانم در مدیریت ایمنی٬ ایمنی را تضمین می‌كنیم و امروز می‌توانیم ایمنی را در مقیاسی بزرگتر پیاده كنیم. با توجه به پتانسیلی كه در مدیران ایمنی و ستادی دیده‌ام، اگر منابع مادی و انسانی این مدیریت فراهم شود، قول می‌دهم در یك سال آینده جهش فوق‌العاده‌ای در بحث ایمنی فرودگاه‌ها داشته باشیم.

باید یادآور شد كه ایمنی فعالیتی نظارتی است و وجدان در آن بسیار مدنظر است. به نظرم ناظران ایمنی در فرودگاه‌ها از لحاظ كاری و وجدانی مسئولیت خطیر و سنگینی را برعهده دارند.

با توجه به اینکه در حال حاضر ساختار سازمانی در حوزه مدیریت ایمنی وجود ندارد٬ چطور برای همکاران خود در این دفتر ایجاد انگیزه می‌‌کنید؟
اكنون ساختاری برای مدیریت ایمنی شركت وجود ندارد، اما من سعی كرده‌ام در كنار همكاران باشم و به گونه‌ای رفتار كنم كه انگیزه آن‌ها افزایش یابد. در مدت حضورم در این بخش تلاش کردم تفكر ایمنی را میان آن‌ها تقویت كنم تا فعالیت آن‌ها به‌روز و از بروز سوانح هوایی در‌آینده جلوگیری شود. این همكاران در این مدت تجربه و اطلاعات خود را ارایه كرده‌اند، اما من نتوانسته‌ام زحمات آن‌ها را جبران كنم.

بزرگترین خواسته همكاران ما در مدیریت ایمنی، تشكیل هر چه سریع‌تر ساختار این بخش متناسب با شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران است، زیرا مهمترین موضوع در رسیدگی به ایمنی، تعریف جایگاه آن است. با توجه به حجم فعالیت تعریف‌شده برای مدیریت ایمنی در سازمان مدیریت، مشخص خواهد شد كه این بخش باید تبدیل به دفتر، اداره‌كل یا حتی معاونت شود.