برجام برگشت‌ناپذیر است
|
تین نیوز| ایرانی‌ها، اروپایی‌ها و حتی آمریکایی‌ها و مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نگران آینده برجام هستند. این نگرانی را در اظهارنظرهای مبتنی بر برگشت‌ناپذیری برجام آنها به وضوح می‌توان مشاهده کرد و از مواضع پیش از انتخابات دونالد ترامپ ناشی میشود. رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، تاکنون اظهارت تندی درباره ایران و به‌خصوص برجام کرده است؛ اما بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل بین‌الملل، با این استدلال که ترامپ مشغول مبارزات انتخاباتی است، امیدوار بودند در صورت پیروزی، متعادل‌تر عمل کند. ترامپ اکنون به کاخ سفید راه پیدا
کرده ولی آن‌طور‌که از اظهارات مشاور سیاست خارجی او برمی‌آید، بنای تعدیل را در رویکرد سیاست‌خارجی خود ندارد. اظهارات او با پاسخ‌هایی از سوی فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اروپا، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان و میخائیل چوداکوف، معاون روسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مواجه شد و همه آنها تأکید کردند برجام معاهده‌ای چندجانبه است و ترامپ به‌تنهایی نمی‌تواند آن را لغو کند. ترامپ پیش‌تر گفته بود برجام را پاره خواهد کرد و حالا «ولید فارِس»، مشاور سیاست خارجی او، در مصاحبه‌ای از تصمیم ترامپ مبنی بر اصلاح توافق هسته‌ای با
ایران، همسو با منافع کشورهای عربی، خبر داده است.
مشاور لبنانی‌تبار ترامپ با بیان‌اینکه «رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، توافق هسته‌ای با ایران را به‌گونه‌ای تغییر خواهد داد که به نفع کشورهای زیان‌دیده از دخالت‌های تهران در منطقه باشد»، گفته است: «ترامپ در برنامه‌های انتخاباتی خود، تأکید کرد از توافق هسته‌ای خوشش نمی‌آید». مشاور ترامپ «پاره‌کردن برجام» را اقدامی تند توصیف کرده و توضیح داده است دولت جدید قصد بازبینی در این توافق را دارد. به گفته او: «ممکن است مذاکره درباره برخی بندهای توافق، تکرار شده و دوباره به کنگره آمریکا ارسال شود».
آن‌طور‌که مشاور سیاست خارجی ترامپ گفته، او نیز مانند بسیاری از جمهوری‌خواهان تندرو، اعتقاد دارد واشنگتن همه چیز را بدون دستاورد ویژه‌ای، به ایران تقدیم کرده است. ولید فارس مدعی شده در توافق هسته‌ای، منافع کشورهای عربی همسایه با ایران در نظر گرفته نشده؛ درحالیکه این کشورها در سایه تهدیدات روزافزون ایران، جزئی از هرگونه ترتیبات مرتبط با این پرونده هستند.
مشاور ترامپ با اشاره به اینکه با متحدان و شرکای خود برای بررسی نحوه تعامل با نقش ایران نشست برگزار خواهند کرد، گفته است روابط واشنگتن با کشورهای عربی، در دوره ترامپ بهبود می‌یابد.
ظریف: برجام به نفع همه است
او ضمن بیان این توضیحات پیرامون سیاست خارجی ترامپ، از کسانی که نگران اظهارات جنجالی ترامپ در این حوزه هستند، خواسته است درک کنند که اینها اظهارتی در چارچوب تبلیغات انتخاباتی بوده است. این درحالی است که بیان آن حرف‌های پیش از انتخابات و این اظهارات بعد از انتخابات، نگرانی درباره سیاست خارجی ترامپ را ناگزیر کرده است. از همین رو، وزیر خارجه کشورمان حین سفر خود به اروپای شرقی، لازم دیده است بار دیگر بر ضرورت پایبندی به برجام، تأکید کرده و به طور تلویحی درباره عواقب زیرپا‌گذاشتن آن، هشدار دهد. محمدجواد ظریف روز گذشته، بعد از ملاقات با لوبومیر زائورالک، همتای چکی خود، در جمع خبرنگاران با تأکید بر اینکه همه طرف‌های برجام باید به آن پایبند باشند، گفت: «برجام به درد همه می‌خورد؛ اما به این معنا نیست که ایران گزینه‌ای دیگر نداشته باشد. جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد به برجام متعهد بماند و این به نفع همگان است».
او به چشم‌انداز آینده توافق هسته‌ای ایران و ١+٥ اشاره کرد و گفت: «برجام یک توافق بین‌المللی است، همه طرف‌ها باید به آن پایبند باشند و تنها یک توافق دوجانبه محسوب نمی‌شود. برجام یک توافق‌نامه چندجانبه منطقی است که به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده است. هرچند آمریکا به بخشی از تعهدات عمل نکرده است؛ اما ما به طور کامل به تعهدات خود عمل کرده‌ایم».رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: «ما اعتقاد داریم برجام یک قرارداد منطقی است. ترجیح این است که به درد همه می‌خورد؛ اما به این معنا نیست که ایران گزینه‌ای دیگر نداشته باشد. ایران می‌خواهد به برجام متعهد بماند و به نفع همگان است به تعهدات برجام مثبت عمل کنند».گفتنی است ظریف، روحانی و دیگر مقامات ایرانی بلافاصله بعد از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات و پیروزی ترامپ، درباره تأثیر این انتخابات بر اجرای برجام، صحبت کرده بودند. وزیرخارجه کشورمان که در رومانی به سر می‌برد، در نخستین واکنش خود، گفت: «مهم آن است که رئیس‌جمهوری آینده آمریکا موظف به رعایت تعهد چندجانبه برجام است». او ابراز اطمینان کرد: «جامعه بین‌المللی نیز این توقع را از ایالت متحده آمریکا خواهد داشت».
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان، نیز با تأکید بر اینکه «نتیجه انتخابات آمریکا اثری در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران ندارد»، گفته بود: «عزت و استقلال ایران در این است که مواضع ما فقط از خواست و اراده مردم ایران اثر می‌پذیرد و با تغییرات در دولت‌های خارجی، تغییر نمی‌کند». او با اعلام اینکه «امروز دیگر آمریکا به‌هیچ‌وجه بیش از گذشته توانایی استفاده از ایران‌هراسی و ایجاد اجماع جهانی را علیه ایران ندارد»، گفت: «سیاست ایران در تعامل سازنده با جهان و شکسته‌شدن تحریم‌های هسته‌ای، روابط اقتصادی ایران با همه کشورها را در یک مسیر رو به رشد و برگشت‌ناپذیر قرار داده است».
روحانی تأکید کرد هوشمندی ایران در توافق هسته‌ای، این بود که برجام را نه به عنوان توافق با یک کشور یا یک دولت، بلکه به عنوان یک قطع‌نامه شورای امنیت سازمان ملل، تثبیت کرد که با تصمیم یک دولت نمی‌توان آن را تغییر داد.
موگرینی: ترامپ نمی‌تواند برجام را لغو کند
ظریف تنها کسی نیست که در ٤٨ ساعت گذشته لازم دانسته درباره مزایای برجام برای همه کشورها صحبت کرده و تأکید کند برجام یک قرارداد دوجانبه میان ایران و آمریکا نبوده است. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اروپا نیز همین ضرورت را احساس کرده و بعد از پیروز ترامپ با تأکید بر اینکه «برجام توافقی دوجانبه میان تهران و واشنگتن نیست» گفته است «ترامپ نمی‌تواند آن را لغو کند».
او به شبکه سی‌اِن‌اِن گفت: «توافق هسته‌ای با ایران یک توافق دوجانبه میان آمریکا و ایران نیست، بلکه توافقی چندجانبه است که من همچنان به عنوان رئیس کمیسیون مشترک موظفم درباره پایبندی تمام طرف‌های این توافق تضمین دهم».
موگرینی افزود: «توافق هسته‌ای در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل انجام شده و یک مسئله دوجانبه یا ملی نیست».
میخائیل چوداکوف، معاون روسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز پنجشنبه در همین باره سخن گفت و با تأکید بر اینکه «برجام به عنوان یک پیمان معتبر بین‌المللی با ایران برگشت‌ناپذیر است»، خاطرنشان کرد: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک سازمان فنی است و هیچ ارتباطی با سیاست ندارد و من شخصا معتقدم نمی‌توان باور کرد چنین توافقی برگشت‌پذیر باشد».
واشنگتن: همه چیز ممکن است
نگرانی درباره آینده برجام وقتی جدی‌تر میشود که می‌بینیم اظهارت ترامپ علاوه بر مقامات ایرانی، اروپایی و مسئولان آژانس، خود آمریکایی‌ها را نیز به فکر انداخته و دلواپس کرده است. دلواپسی آنها به قدری است که مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه این کشور در نخستین کنفرانس مطبوعاتی خود بعد از مشخص‌شدن نتایج انتخابات، تعلیق توافق هسته‌ای ایران در دوران ترامپ را محتمل دانست. به گفته او «با توجه به اینکه ترامپ در کمپین خود گفته بود در صورت پیروزی توافق هسته‌ای ایران را تعلیق خواهد کرد، این احتمال وجود دارد که وی دست به چنین اقدامی بزند».تونر که در پاسخ به پرسشی درباره احتمال لغو توافق هسته‌ای با ایران از طرف دولت ترامپ گفت: «همه چیز ممکن است»، ادامه داد: «خروج آمریکا از توافق هسته‌ای اگرچه مطلوب نیست، اما از نظر حقوقی امکان‌پذیر است. توافق هسته‌ای با ایران توافقی است که هر یک از طرف‌های امضاکننده می‌تواند از آن کنار بکشد».سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، درعین‌حال گفت خروج از توافق هسته‌ای می‌تواند پیامدهای زیادی داشته باشد. بااین‌حال او تأکید کرد صحبت‌هایش در حد فرضیات است و اکنون برای صحبت‌کردن درباره تصمیم‌های ترامپ در دوران ریاست جمهوری‌اش هنوز زود است.
مشاور ترامپ: رویکرد قاطعانه‌تر
همه نگرانی‌ها درباره سیاست خارجی ترامپ پیرامون ایران و برجام نیست و موضوعات دیگری مثل مسائل منطقه، ارتباط آمریکا با کشورهای عربی و روسیه را نیز دربر می‌گیرد. مشاور ترامپ در مصاحبه خود اظهاراتی نیز درباره مبارزه با داعش داشت مبنی بر اینکه اولویت اول سیاست خارجی دولت آینده آمریکا این مسئله خواهد بود. او گفت رویکرد دولت ترامپ در این زمینه با دولت فعلی آمریکا متفاوت و «غیریکجانبه و قاطعانه‌تر» خواهد بود. ولید فارس همچنین گفت دولت آینده آمریکا ائتلافی را با کشورهای عربی تشکیل خواهد داد و سیستم دفاعی اروپاییان را برای مقابله با تروریسم به کار خواهد گرفت. او درباره همکاری با روسیه نیز گفت: «البته که او با روس‌ها صحبت خواهد کرد، اما این به معنی تقسیم دنیا با روسیه نیست».مشاور ترامپ افزود: «اولویت اول آمریکا تشکیل ائتلافی با کشورهای میانه‌رو عرب است و ما به کشورهایی مانند کشورهای حاشیه خلیج [فارس]، اردن و مصر نظر داریم».
گفتنی است ولید فارس در واکنش به اظهارنظر مصاحبه‌کننده که یادآور شد چنین ائتلافی در حال حاضر هم وجود دارد، گفت: «کاش چنین بود، اما بسیاری از دیپلمات‌های عرب می‌گویند مایل بوده‌اند چنین نیروی هوایی مشترکی را [با آمریکا] برای جنگ علیه تروریسم داشته باشند، اما دولت اوباما گفت نه، ما نمی‌خواهیم شما در سوریه یا عراق باشید... به خاطر توافق با ایران؛ به همین علت هم بخش اعظم نبرد [علیه داعش] در عراق از سوی شبه‌نظامیان طرفدار ایران صورت می‌گیرد».
شعارهای انتخاباتی ترامپ
گفتنی است سیاست‌خارجی ترامپ از همان وقتی موجب نگرانی شد که در نخستین مناظره انتخاباتی خود به‌شدت از توافق هسته‌ای ایران انتقاد کرد. او این توافق را یکی از «شاهکار‌های سیاست خارجی هیلاری کلینتون» نامید و مدعی شد ایرانی‌ها که داشتند سقوط می‌کردند و زیر فشار تحریم خفه می‌شدند، با استفاده از این توافق به یک قدرت بزرگ بدل خواهند شد. فقط برجام نبود که او را عصبانی می‌کرد؛ او از پرداخت ٤ میلیون دلار پول نقد به ایران نیز بسیار گله‌مند بود و اوباما را متهم می‌کرد این پول را به عنوان «باج» داده تا شهروندان آمریکایی را آزاد کند. رویارویی میان قایق‌های تندرو ایرانی و ناوهای آمریکایی در خلیج فارس نیز موضوع دیگری بود که به ترامپ فرصت داد مواضع ضدایرانی خود را به نمایش گذاشته و بگوید اگر رئیس‌جمهوری شود در این‌گونه موارد به قایق‌های ایرانی شلیک می‌کند.
او درباره مسائل منطقه نیز اظهاراتی کرد که به گمان برخی از تحلیلگران مسائل سیاسی اگر عملی شود، می‌تواند به تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه به نفع ایران انجامد. ترامپ گفته بود: «ما می‌خواهیم از شر داعش خلاص شویم؛ روس‌ها هم همین را می‌خواهند؛ خب پس بگذارید آنها این کار را بکنند؛ چه مشکلی با این موضوع دارید؟ ما چرا باید نگران این درگیری نظامی روس‌ها در سوریه باشیم؟» و از سوی دیگر با نگاهی انزواطلبانه گفته بود: «آمریکا نمی‌تواند پلیس دنیا باشد و میلیاردها دلار برای کشورهای دیگر هزینه کند؛ درحالیکه آنچه را ما نیاز داریم، نمی‌دهند». او حتی دخالت تمام‌عیار آمریکا در خاورمیانه به سود متحدان منطقه‌ای را رد کرده و در آگوست ٢ ١٥، گفته بود: «دولت‌های عرب خلیج فارس باید به آمریکا پول دهند؛ چراکه بدون حمایت آمریکا وجود نداشتند». براساس همین اظهارات بود که برخی سیاست خارجی او را به نفع ایران ارزیابی کردند و برخی دیگر گفتند پیش‌بینی‌ناپذیربودن ترامپ اوضاع را برای ایران سخت‌تر می‌کند.
دیگر نکته درخور توجه در مواضع ترامپ، اظهارات ضداسلامی‌اش بود که به گمان برخی شمشیر دولبه‌ای برای تهران به حساب می‌آید. او دولت‌های سنی و نه ایران را تجسم اسلام رادیکال معرفی کرده بود و برخی از تحلیلگران مسائل بین‌الملل این موضوع را چرخشی معنادار و مثبت به سوی ایران تلقی کردند. گروه دیگری از تحلیلگران نیز اگرچه پیروزی ترامپ را با پایان نبرد سوریه و بحران خاورمیانه برابر می‌دانستند، با استناد به اینکه بیگانه‌ستیزی و تشدید حضور دشمنی خارجی بخش جدایی‌ناپذیر از سیاست خارجی آمریکاست، اعتقاد داشتند ترامپ از فردای نابودی داعش، دشمن دیگری جایگزین می‌کند و دراین‌میان گفتمان «ایران مانند ام‌القرای اسلام»، ایران را به دشمن بعدی آمریکا تبدیل می‌کند. رگه‌هایی از این احتمال در اظهارات پیش از انتخابات ترامپ دیده می‌شد. همان وقت که در مناظره آخر، آزادی موصل را به نفع ایران دانست. او با تأکید بر اینکه از حضور سربازان آمریکایی در عراق پشتیبانی نمی‌کند، از اعلام قبل از موعد آماده‌سازی‌ها برای آغاز عملیات موصل انتقاد کرد و مدعی شد ایران، پیروز اصلی نبرد موصل خواهد بود. او با بیان اینکه ایران باید از آمریکا به خاطر آزادشدن موصل تشکر کند، مدعی شد تهران از تصرف موصل نفع می‌برد و به خاطر این موضوع از واشنگتن سوءاستفاده می‌کند تا به این ترتیب به طور تلویحی حتی با آزاد‌سازی موصل نیز مخالفت کند.
آن‌طور‌که مشاور سیاست خارجی ترامپ گفته، او نیز مانند بسیاری از جمهوری‌خواهان تندرو، اعتقاد دارد واشنگتن همه چیز را بدون دستاورد ویژه‌ای، به ایران تقدیم کرده است. ولید فارس مدعی شده در توافق هسته‌ای، منافع کشورهای عربی همسایه با ایران در نظر گرفته نشده؛ درحالیکه این کشورها در سایه تهدیدات روزافزون ایران، جزئی از هرگونه ترتیبات مرتبط با این پرونده هستند.
مشاور ترامپ با اشاره به اینکه با متحدان و شرکای خود برای بررسی نحوه تعامل با نقش ایران نشست برگزار خواهند کرد، گفته است روابط واشنگتن با کشورهای عربی، در دوره ترامپ بهبود می‌یابد.
ظریف: برجام به نفع همه است
او ضمن بیان این توضیحات پیرامون سیاست خارجی ترامپ، از کسانی که نگران اظهارات جنجالی ترامپ در این حوزه هستند، خواسته است درک کنند که اینها اظهارتی در چارچوب تبلیغات انتخاباتی بوده است. این درحالی است که بیان آن حرف‌های پیش از انتخابات و این اظهارات بعد از انتخابات، نگرانی درباره سیاست خارجی ترامپ را ناگزیر کرده است. از همین رو، وزیر خارجه کشورمان حین سفر خود به اروپای شرقی، لازم دیده است بار دیگر بر ضرورت پایبندی به برجام، تأکید کرده و به طور تلویحی درباره عواقب زیرپا‌گذاشتن آن، هشدار دهد. محمدجواد ظریف روز گذشته، بعد از ملاقات با لوبومیر زائورالک، همتای چکی خود، در جمع خبرنگاران با تأکید بر اینکه همه طرف‌های برجام باید به آن پایبند باشند، گفت: «برجام به درد همه می‌خورد؛ اما به این معنا نیست که ایران گزینه‌ای دیگر نداشته باشد. جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد به برجام متعهد بماند و این به نفع همگان است».
او به چشم‌انداز آینده توافق هسته‌ای ایران و ١+٥ اشاره کرد و گفت: «برجام یک توافق بین‌المللی است، همه طرف‌ها باید به آن پایبند باشند و تنها یک توافق دوجانبه محسوب نمی‌شود. برجام یک توافق‌نامه چندجانبه منطقی است که به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده است. هرچند آمریکا به بخشی از تعهدات عمل نکرده است؛ اما ما به طور کامل به تعهدات خود عمل کرده‌ایم».رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: «ما اعتقاد داریم برجام یک قرارداد منطقی است. ترجیح این است که به درد همه می‌خورد؛ اما به این معنا نیست که ایران گزینه‌ای دیگر نداشته باشد. ایران می‌خواهد به برجام متعهد بماند و به نفع همگان است به تعهدات برجام مثبت عمل کنند».گفتنی است ظریف، روحانی و دیگر مقامات ایرانی بلافاصله بعد از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات و پیروزی ترامپ، درباره تأثیر این انتخابات بر اجرای برجام، صحبت کرده بودند. وزیرخارجه کشورمان که در رومانی به سر می‌برد، در نخستین واکنش خود، گفت: «مهم آن است که رئیس‌جمهوری آینده آمریکا موظف به رعایت تعهد چندجانبه برجام است». او ابراز اطمینان کرد: «جامعه بین‌المللی نیز این توقع را از ایالت متحده آمریکا خواهد داشت».
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان، نیز با تأکید بر اینکه «نتیجه انتخابات آمریکا اثری در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران ندارد»، گفته بود: «عزت و استقلال ایران در این است که مواضع ما فقط از خواست و اراده مردم ایران اثر می‌پذیرد و با تغییرات در دولت‌های خارجی، تغییر نمی‌کند». او با اعلام اینکه «امروز دیگر آمریکا به‌هیچ‌وجه بیش از گذشته توانایی استفاده از ایران‌هراسی و ایجاد اجماع جهانی را علیه ایران ندارد»، گفت: «سیاست ایران در تعامل سازنده با جهان و شکسته‌شدن تحریم‌های هسته‌ای، روابط اقتصادی ایران با همه کشورها را در یک مسیر رو به رشد و برگشت‌ناپذیر قرار داده است».
روحانی تأکید کرد هوشمندی ایران در توافق هسته‌ای، این بود که برجام را نه به عنوان توافق با یک کشور یا یک دولت، بلکه به عنوان یک قطع‌نامه شورای امنیت سازمان ملل، تثبیت کرد که با تصمیم یک دولت نمی‌توان آن را تغییر داد.
موگرینی: ترامپ نمی‌تواند برجام را لغو کند
ظریف تنها کسی نیست که در ٤٨ ساعت گذشته لازم دانسته درباره مزایای برجام برای همه کشورها صحبت کرده و تأکید کند برجام یک قرارداد دوجانبه میان ایران و آمریکا نبوده است. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اروپا نیز همین ضرورت را احساس کرده و بعد از پیروز ترامپ با تأکید بر اینکه «برجام توافقی دوجانبه میان تهران و واشنگتن نیست» گفته است «ترامپ نمی‌تواند آن را لغو کند».
او به شبکه سی‌اِن‌اِن گفت: «توافق هسته‌ای با ایران یک توافق دوجانبه میان آمریکا و ایران نیست، بلکه توافقی چندجانبه است که من همچنان به عنوان رئیس کمیسیون مشترک موظفم درباره پایبندی تمام طرف‌های این توافق تضمین دهم».
موگرینی افزود: «توافق هسته‌ای در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل انجام شده و یک مسئله دوجانبه یا ملی نیست».
میخائیل چوداکوف، معاون روسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز پنجشنبه در همین باره سخن گفت و با تأکید بر اینکه «برجام به عنوان یک پیمان معتبر بین‌المللی با ایران برگشت‌ناپذیر است»، خاطرنشان کرد: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک سازمان فنی است و هیچ ارتباطی با سیاست ندارد و من شخصا معتقدم نمی‌توان باور کرد چنین توافقی برگشت‌پذیر باشد».
واشنگتن: همه چیز ممکن است
نگرانی درباره آینده برجام وقتی جدی‌تر میشود که می‌بینیم اظهارت ترامپ علاوه بر مقامات ایرانی، اروپایی و مسئولان آژانس، خود آمریکایی‌ها را نیز به فکر انداخته و دلواپس کرده است. دلواپسی آنها به قدری است که مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه این کشور در نخستین کنفرانس مطبوعاتی خود بعد از مشخص‌شدن نتایج انتخابات، تعلیق توافق هسته‌ای ایران در دوران ترامپ را محتمل دانست. به گفته او «با توجه به اینکه ترامپ در کمپین خود گفته بود در صورت پیروزی توافق هسته‌ای ایران را تعلیق خواهد کرد، این احتمال وجود دارد که وی دست به چنین اقدامی بزند».تونر که در پاسخ به پرسشی درباره احتمال لغو توافق هسته‌ای با ایران از طرف دولت ترامپ گفت: «همه چیز ممکن است»، ادامه داد: «خروج آمریکا از توافق هسته‌ای اگرچه مطلوب نیست، اما از نظر حقوقی امکان‌پذیر است. توافق هسته‌ای با ایران توافقی است که هر یک از طرف‌های امضاکننده می‌تواند از آن کنار بکشد».سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، درعین‌حال گفت خروج از توافق هسته‌ای می‌تواند پیامدهای زیادی داشته باشد. بااین‌حال او تأکید کرد صحبت‌هایش در حد فرضیات است و اکنون برای صحبت‌کردن درباره تصمیم‌های ترامپ در دوران ریاست جمهوری‌اش هنوز زود است.
مشاور ترامپ: رویکرد قاطعانه‌تر
همه نگرانی‌ها درباره سیاست خارجی ترامپ پیرامون ایران و برجام نیست و موضوعات دیگری مثل مسائل منطقه، ارتباط آمریکا با کشورهای عربی و روسیه را نیز دربر می‌گیرد. مشاور ترامپ در مصاحبه خود اظهاراتی نیز درباره مبارزه با داعش داشت مبنی بر اینکه اولویت اول سیاست خارجی دولت آینده آمریکا این مسئله خواهد بود. او گفت رویکرد دولت ترامپ در این زمینه با دولت فعلی آمریکا متفاوت و «غیریکجانبه و قاطعانه‌تر» خواهد بود. ولید فارس همچنین گفت دولت آینده آمریکا ائتلافی را با کشورهای عربی تشکیل خواهد داد و سیستم دفاعی اروپاییان را برای مقابله با تروریسم به کار خواهد گرفت. او درباره همکاری با روسیه نیز گفت: «البته که او با روس‌ها صحبت خواهد کرد، اما این به معنی تقسیم دنیا با روسیه نیست».مشاور ترامپ افزود: «اولویت اول آمریکا تشکیل ائتلافی با کشورهای میانه‌رو عرب است و ما به کشورهایی مانند کشورهای حاشیه خلیج [فارس]، اردن و مصر نظر داریم».
گفتنی است ولید فارس در واکنش به اظهارنظر مصاحبه‌کننده که یادآور شد چنین ائتلافی در حال حاضر هم وجود دارد، گفت: «کاش چنین بود، اما بسیاری از دیپلمات‌های عرب می‌گویند مایل بوده‌اند چنین نیروی هوایی مشترکی را [با آمریکا] برای جنگ علیه تروریسم داشته باشند، اما دولت اوباما گفت نه، ما نمی‌خواهیم شما در سوریه یا عراق باشید... به خاطر توافق با ایران؛ به همین علت هم بخش اعظم نبرد [علیه داعش] در عراق از سوی شبه‌نظامیان طرفدار ایران صورت می‌گیرد».
شعارهای انتخاباتی ترامپ
گفتنی است سیاست‌خارجی ترامپ از همان وقتی موجب نگرانی شد که در نخستین مناظره انتخاباتی خود به‌شدت از توافق هسته‌ای ایران انتقاد کرد. او این توافق را یکی از «شاهکار‌های سیاست خارجی هیلاری کلینتون» نامید و مدعی شد ایرانی‌ها که داشتند سقوط می‌کردند و زیر فشار تحریم خفه می‌شدند، با استفاده از این توافق به یک قدرت بزرگ بدل خواهند شد. فقط برجام نبود که او را عصبانی می‌کرد؛ او از پرداخت ٤ میلیون دلار پول نقد به ایران نیز بسیار گله‌مند بود و اوباما را متهم می‌کرد این پول را به عنوان «باج» داده تا شهروندان آمریکایی را آزاد کند. رویارویی میان قایق‌های تندرو ایرانی و ناوهای آمریکایی در خلیج فارس نیز موضوع دیگری بود که به ترامپ فرصت داد مواضع ضدایرانی خود را به نمایش گذاشته و بگوید اگر رئیس‌جمهوری شود در این‌گونه موارد به قایق‌های ایرانی شلیک می‌کند.
او درباره مسائل منطقه نیز اظهاراتی کرد که به گمان برخی از تحلیلگران مسائل سیاسی اگر عملی شود، می‌تواند به تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه به نفع ایران انجامد. ترامپ گفته بود: «ما می‌خواهیم از شر داعش خلاص شویم؛ روس‌ها هم همین را می‌خواهند؛ خب پس بگذارید آنها این کار را بکنند؛ چه مشکلی با این موضوع دارید؟ ما چرا باید نگران این درگیری نظامی روس‌ها در سوریه باشیم؟» و از سوی دیگر با نگاهی انزواطلبانه گفته بود: «آمریکا نمی‌تواند پلیس دنیا باشد و میلیاردها دلار برای کشورهای دیگر هزینه کند؛ درحالیکه آنچه را ما نیاز داریم، نمی‌دهند». او حتی دخالت تمام‌عیار آمریکا در خاورمیانه به سود متحدان منطقه‌ای را رد کرده و در آگوست ٢ ١٥، گفته بود: «دولت‌های عرب خلیج فارس باید به آمریکا پول دهند؛ چراکه بدون حمایت آمریکا وجود نداشتند». براساس همین اظهارات بود که برخی سیاست خارجی او را به نفع ایران ارزیابی کردند و برخی دیگر گفتند پیش‌بینی‌ناپذیربودن ترامپ اوضاع را برای ایران سخت‌تر می‌کند.
دیگر نکته درخور توجه در مواضع ترامپ، اظهارات ضداسلامی‌اش بود که به گمان برخی شمشیر دولبه‌ای برای تهران به حساب می‌آید. او دولت‌های سنی و نه ایران را تجسم اسلام رادیکال معرفی کرده بود و برخی از تحلیلگران مسائل بین‌الملل این موضوع را چرخشی معنادار و مثبت به سوی ایران تلقی کردند. گروه دیگری از تحلیلگران نیز اگرچه پیروزی ترامپ را با پایان نبرد سوریه و بحران خاورمیانه برابر می‌دانستند، با استناد به اینکه بیگانه‌ستیزی و تشدید حضور دشمنی خارجی بخش جدایی‌ناپذیر از سیاست خارجی آمریکاست، اعتقاد داشتند ترامپ از فردای نابودی داعش، دشمن دیگری جایگزین می‌کند و دراین‌میان گفتمان «ایران مانند ام‌القرای اسلام»، ایران را به دشمن بعدی آمریکا تبدیل می‌کند. رگه‌هایی از این احتمال در اظهارات پیش از انتخابات ترامپ دیده می‌شد. همان وقت که در مناظره آخر، آزادی موصل را به نفع ایران دانست. او با تأکید بر اینکه از حضور سربازان آمریکایی در عراق پشتیبانی نمی‌کند، از اعلام قبل از موعد آماده‌سازی‌ها برای آغاز عملیات موصل انتقاد کرد و مدعی شد ایران، پیروز اصلی نبرد موصل خواهد بود. او با بیان اینکه ایران باید از آمریکا به خاطر آزادشدن موصل تشکر کند، مدعی شد تهران از تصرف موصل نفع می‌برد و به خاطر این موضوع از واشنگتن سوءاستفاده می‌کند تا به این ترتیب به طور تلویحی حتی با آزاد‌سازی موصل نیز مخالفت کند.
با این اظهار نظر موافقم. مگر میشود این همه کشورها را دوباره برگردوند و زیر همه توافقات زد؟