◄ بررسی نسل اول طرح‌های جامع شهری
نشست نقد جامعه‌شناختی طرح‌های جامع شهری پیش از انقلاب با سخنرانی دو پژوهشگر در حوزه‌های اجتماعی و اقتصاد و همچنین شهری در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به همت انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار تین‌نیوز، در این نشست که عصر روزدوشنبه برگزار شد، سخنرانان نقاط قوت و ضعف طرح‌های جامع شهری قبل و بعد از انقلاب را بررسی و پیشنهادهایی برای طرح‌های آینده ارائه کردند.
ممکن است در این بین سؤال مطرح شود و آن این است که مگر قبل از انقلاب طرح جامع شهری داشته‌ایم که بخواهیم آن را نقد کنیم؟ پاسخ این است که بله طرح‌هایی داشته‌ایم، طرح جامع تهران، طرح جامع اراک و طرح‌هایی در چندین شهر دیگر ازجمله این طرح‌ها بوده اند و در اکثر این طرح‌ها موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران نیز حضورداشته است، مشخصاً در طرح جامع تهران، مطالعات جمعیتی را این موسسه بر عهده داشته است.
در سال 1341 این موسسه یک سمیناری را به نام بررسی مسائل اجتماعی شهر تهران برگزار می کندو در این کنفرانس تقریباً هر کسی که حرفی برای گفتن داشته و صاحب‌نظر بوده از هوشنگ سیحون گرفته تا احسان نراقی و غلامحسین صدیقی و مهدی بازرگان حضورداشته است.
در این نشست پیش‌بینی می‌شود که شهر تهران به‌زودی با مشکلات جدی در حوزه ترافیک، حمل‌ونقل، مسکن، آلودگی هوا، زیرساخت‌ها و مسائلی ازاین‌دست روبه‌رو خواهد شد و هرچه زودتر باید برای این وضعیت تدبیری اندیشیده شود.
فرشید مقدم سلیمی پژوهشگر شهری در این نشست در خصوص موضوع جلسه، گزارشی به شرح زیر ارائه کرد:
از طرح‌های جامع قبل از انقلاب انتقاد زیاد شده است و امروز کار سخت‌تر دفاع از این طرح‌ها است، مخصوصاً طرح جامع تهران که مورد هجوم انتقادهای شدیدی بوده و هست، بسیاری از این ایرادها وارد هستند اما اگر منصفانه به این مسئله نگاه کنیم نکات مثبت بسیار زیادی در آن خواهیم دید، به عقیده من ما در حال حاضر توان اجرای همان طرح‌ها هم که امروز مورد بی‌مهری قرارگرفته‌اند را نیز نداریم.
این پژوهشگر ادامه داد: من تلاش می‌کنم موارد مثبتی که در این طرح‌ها بود و بعدها از دست رفت و به آن توجهی نشد را خدمت شما عرض کنم، اگر طرح‌های جامع شهری یک شهر مثل تبریز را در نظر بگیریم به نکات جالبی می‌رسیم، برای این شهر تاکنون سه طرح جامع در نظر گرفته‌شده، یک طرح قبل از انقلاب و دو طرح بعد از انقلاب که بهترین این طرح‌ها همان طرح پیش از انقلاب است.
سلیمی در خصوص طرح‌های جامع شهری نسل اول گفت: اولین ویژگی مثبتی که در طرح‌های نسل اول وجود داشت و بعدها از بین رفت، انسجام بود، مشخصاً این طرح در تبریز ازدست‌رفته است به این معنا که در این طرح‌ها ما یک انسجام جدی‌ای می‌بینیم، یعنی مطالعات حمل‌ونقل، شهری، اقتصادی و غیره هرکدام ساز خود را نمی‌زنند، مسئله‌ای که امروز از مشکلات جدی ما در طرح‌های شهری است.
فرشید مقدم سلیمی ادامه داد: یکی از پیامدهای چنین انسجامی این است که دیگر مطالعاتی که صورت می‌گیرد نمایشی نیستند یعنی به‌عنوان مثال امروزه مد شده است که در همه طرح‌ها میگوییم مطالعات زیست‌محیطی را هم مدنظر قرار بدهیم اما در عمل می‌بینیم که کوچک‌ترین توجهی به محیط‌زیست نشده است و دیگر بخش‌ها مانند این بخش نمایشی است.
او افزود: در طرح قدیم تبریز شما می‌بینید که شهر موجود مهم تلقی شده و بنا این است که این شهر با وضعیت فعلی‌اش حفظ بشود و حفظ بازارها و کوچه‌ها و مردم و تاریخ این شهر جدی گرفته می‌شود و مثل امروز بنا بر خراب کردن طرح قبلی و ایجاد یک طرح جدید نیست.
سلیمی اظهار داشت: ویژگی دیگر در این طرح‌ها عدالت اجتماعی است، اساساً تقسیم‌بندی شهر با توجه به طبقات اجتماعی و دسترسی این طبقات به خدمات شهری انجام می‌شود، البته با توجه به ادبیات آن دوره و تأثیر کودتای 32 شما کلیدواژه‌هایی مانند فقر و عدالت اجتماعی را نمی‌بینید اما یک نیروی چپ که بعدازکودتابه انزوا رفته در جامعه وجود دارد و ما تأثیر این نیروی چپ و مطالبه گررا در طرح‌ها به‌وضوح مشاهده می‌کنیم.
این پژوهشگر شهری در ادامه اظهار داشت: در سال 46 شهرها بر اساس دسترسی به آب تقسیم‌بندی می‌شوند، یعنی افرادی که آب را در خانه خود دارند مرفه و ثروتمند هستند، آن‌هایی که آب را در کوچه خود دارند و با سطل آب می‌آورند متوسط هستند و افرادی که راه طولانی برای به دست آوردن آب طی می‌کنند فقیر هستند ودر جای جای طرح می‌بینیم که در تلاش است تا سرویس و خدمات بیاورد و عدالت اجتماعی را برقرار کند.
او افزود: ویژگی مهم بعدی مردم‌مداری است، اینکه کارشناسان وارد محله‌ها می‌شوند و مطالعه می‌کنند که این مردم چه میزان درآمد دارند و چطور این درآمد را کسب می‌کنند به چه‌کاری مشغول هستند و چه تفریحی دارند باعث می‌شود مردم هم همراه این طرح باشند و احساس نارضایتی نکنند.
سلیمی در پایان اظهار داشت: جمع‌بندی بحث من این است که امروزه با پیشرفت‌ها و شرایط بسیار پیچیده‌تری که داریم هنوز هم توان اجرای طرح‌های خوبی مانند طرح‌های خوب تبریز و تهران را نداریم و حتی فراتر از این، اعتقادی هم به اجرای چنین طرح‌هایی که مطالعات نقش ویژه‌ای در آن دارند را نداریم، من ادعا نمی‌کنم که در دهه 40 فضای دموکراتیکی داشتیم و فضای بازی وجود داشت، خیر، گفتمان دموکراسی در آن زمان وجود خارجی نداشت، متخصص‌ها شاه معمار و شاه شهر ساز و شاه جامعه‌شناس و غیره بودند و طرح می‌دادند، اما نکته این بود که در آن زمان نظر این متخصصان اعمال
می‌شد اما امروز دولت‌شهری و سرمایه‌داران باقی‌مانده‌اند و برای طرح‌های شهری تصمیم می‌گیرند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.