بندر کاسپین، نگین درخشان آینده ترانزیت ریلی ایران در کریدور شمال جنوب!

به گزارش تین نیوز به نقل از ریل نیوز، مهرداد بذرپاش وزیر راه شهرسازی جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت ماه از برنامه افتتاح مجتمع بندری کاسپین در آینده نزدیک خبر داد. بذرپاش در خصوص آخرین وضعیت پروژه ساخت بندر کاسپین گفت: پروژه رشت آستارا مراحل تملک زمین را طی می کند و کار به مرحله اجرایی رسیده است. پروژه ریلی رشت کاسپین به اتمام رسیده است و منتظریم با حضور رئیس جمهور افتتاح شود. وزیر راه و شهرسازی کشورمان در ادامه گفت: روسیه شرکت مجری خود را معرفی کرده و ما هم شرکت خودمان را معرفی کردیم. تامین اعتبار حداقلی انجام شده است و گمانه زنی های ژئوتکنیک خاک در حال انجام است.

اهمیت بندر کاسپین برای صنعت ترانزیت کشور

بندر کاسپین بزرگ ترین بندر ایران در سواحل جنوبی دریای خزر (دریای کاسپین) محسوب می شود. این بندر هم اکنون دو اسکله فعال دارد که فرودین ماه ۱۳۹۶ افتتاح شده  و دارای دو موج شکن و شامل ۲۵ پست اسکله شامل بر چهار پست ترمینال کانتینری، سه پست ترمینال نفتی، دوپست ترمینال کالاهای فله خشک، ده پست ترمینال چندمنظوره، دویست ترمینال کالاهای عمومی، یک پست ترمینال رو-رو و یک پست ترمینال اختصاصی و مسافری بزرگ ترین و کاملترین مجموعه بندری شمال ایران در حال احداث است.

با هدف ایجاد نسل سومی از بنادر در حاشیه دریای خزر ، در مجتمع بندری کاسپین منطقه آزاد تجاری – صنعتی انزلی ؛ ۵ ترمینال اصلی با مساحت ۱/۱۲۴ هکتار در نظر گرفته شده که نوع فعالیت و کاربرد اسکله های آن مطابق استانداردهای روز جهانی طراحی گردیده و اهدافی نظیر انتقال کالای ترانزیتی و کانتینری متعلق به کشورهای مختلف در چهار چوب توافقات محور شمال جنوب ، حمل و نقل دریایی شامل ( مسافر، بار و مواد سوختی ) و توسعه صنایع دریایی و فعالیتهای وابسته به آن را دنبال می نماید.

مهمترین نکته در خصوص این مجتمع بندری، علاقه روسیه و چین به استفاده از آن به جای سایر بنادر ایرانی همچون امیرآباد است. در این میان، به ویژه شرکت های چینی فعال در بندر آکتائو قزاقستان، طی سال های گذشته تمامی تمرکز خود برای صادرات و ترازیت کالا از شمال ایران را روی این مجتمع بندری قرار داده اند. دلیل این امر، نزدیکی بندر کاسپین به نقاط استراتژیکی همچون بندر آستارا و نزدیکی آن با کردستان عراق به نسبت بندر امیرآباد است که به شرکت های نفتی چینی فعال در مسیر کمربند و جاده کریدور میانی این امکان را می دهد تا محمولات نفتی خود به ویژه قیر و محصولات پتروشیمی را از طریق کاسپین به آکتائو برسانند و بالعکس. لذا می توان اذعان داشت که ذائقه مشتریان خارجی در تمرکز بر روی کاسپین، نقشی محوری برای این بندر تعریف کرده و طبیعتا، دولت ایران را نیز بر روی این پروژه بندری متمرکز ساخته است.

در حال حاضر، ظرفیت اولیه حمل این بندر، سالیانه ۳ تا ۵ میلیون تن برآورد شده و این در حالیست که به گفته کارشناسان رسمی دولتی، ظرفیت نهایی این بندر طی سال های آتی به ۱۵ میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت.

اهمیت راه اندازی بندر کاسپین برای راه آهن ایران

اکنون نوبت به این سوال رسیده که با توجه به نقش محوری راه آهن و بندر کاسپین در پروژه بزرگ شمال – جنوب، اهمیت این بندر برای راه آهن کشورمان تا چه میزان خواهد بود؟ همانطور که گفته شد، اگرچه شبکه ریلی ایران در حال حاضر به بندر امیرآباد نیز متصل است، اما تمرکز شرکای تجاری ایران یعنی روسیه و چین بر روی بندر کاسپین، منجر به افزایش اهمیت این بندر برای راه آهن ایران نیز شده است.

مهمترین نکته موجود در خصوص اهمیت کاسپین اینکه این بندر، بر سر مسیر خط ریلی رشت آستارا به عنوان قطعه خط مفقوده کریدور شمال جنوب قرار داشته که در صورت ساخته شدن این خط ریلی، امکان مبادله بار ترانزیتی میان بندر کاسپین و راه آهن فراهم خواهد شد. در حقیقت، این بندر می تواند همچون شاخه غربی و شرقی، شاخه مرکزی کریدور شمال جنوب را تشکیل داده تا ارتباط ترانزیتی راه آهن ایران با دریای خزر و شرکای تجاری کشورمان در محدوده این دریاچه نیز فراهم شود. علاوه بر این، حضور سنگین تجار و شرکت های بازرگانی چینی در دریای خزر و کریدور میانی عبوری از آن، می تواند نقش موثری در اتصال این شرکت ها با جنوب از طریق شبکه ریلی ایران ایفا نماید. در مجموع می توان گفت که تکمیل این مجتمع بندری و بهره برداری از ظرفیت های کامل آن می تواند نقشی کلیدی در افزایش درآمدهای ترانزیتی ریلی کشورمان بر عهده گیرد.

اتصال ریلی به کاسپین و لزوم تعبیه تجهیزات لازم

اما تنها نکته منفی موجود بر سر راه بهره بندی راه آهن ایران از ظرفیت های تجاری بندر کاسپین، عدم اتصال ریلی این بندر به شبکه ریلی کشور است. از سوی دیگر، تحقیقات میدانی نشان می دهند که تجهیزات لازم و مناسب برای ترانزیت ریلی از جمله سوله های انبار، سیلوها و تجهیرات رو – رو بندر کاسپین همچنان جای توسعه و تکمیل دارند.

همچنین، تعرفه حمل ریلی کالا در این بندر نیز می بایست به گونه ای تنظیم شود که صاحبان بار را مجاب به استفاده از شبکه ریلی به جای جاده نماید؛ موضوعی که در بسیاری از موارد به ویژه در مناطق نیازمند حمل و نقل ترکیبی، منجر به فاصله گرفتن صاحبان بار از شبکه ریلی و روی آوردن آنها به سمت جاده می شود. ذکر این نکته نیز ضروری است که ایجاد زیرساخت های ریلی لازم در بندر کاسپین می بایست هرچه سریعتر صورت پذیرد. چراکه در صورت سوق بار به سمت بخش جاده ای، تغییر مسیر آن به سمت بخش ریلی بسیار مشکل خواهد بود.