شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت پنجم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت پنجم:
علیرغم آن که در سال ۱۳۷۱ همراه با انجام مطالعات مذکور قرارداد احداث برج مراقبت و ساختمان فنی و خزش راه‌ها و توقفگاه هواپیما منعقد می‌گردد ولی در سال ۱۳۷۲ عملیات اجرائی مرحله اول طرح به لحاظ عدم وجود منابع مالی مکفی محدود می‌شود و در نیمه دوم سال نیز به علت کمبود اعتبارات فعالیت‌های اجرائی به حالت رکود در می‌آید.
در طول سال‌های ۱۳۷۲-۱۳۷۰ با اعلام سازمان برنامه و بودجه مبنی بر عدم وجود مهندسین مشاور ذیصلاح و با تجربه برای ایفای نقش مشاور مادر در زمینه فرودگاه بین‌المللی در ایران اقدامات قانونی برای انتخاب مهندسین مشاور ذیصلاح و با تجربه جهت تجدید نظر و تهیه طرح جامع اصلاحی و انجام طراحی‌های تفصیلی مورد نیاز انجام و مناقصه بین‌المللی میان نوزده شرکت خارجی برگزار گردید. اگر چه برخی شرکت فرودگاه‌های پاریس با قیمت پیشنهادی سیصد و سه میلیون فرانک فرانسه و بیست و هفت میلیارد ریال را منتخب می‌دانند ولی در نهایت مشارکت شرکت مشاوره ناکو (کشور هلند) و یک شرکت کانادایی تأیید و انتخاب می‌شود ولی به سبب نیاز ارزی برای بکارگیری مشاور موضوع مسکوت مانده و به نتیجه نمی‌رسد.
میان با تصویب تبصره ۴۱ قانون بودجه سال ۱۳۷۱ کل کشور در مورد اجازه دریافت بهای خدمات فرودگاهی و پروازی بوسیله سازمان هواپیمایی کشوری نظریه اختصاص بخشی از درآمدهای فرودگاهی و پروازی وصولی سازمان هواپیمایی کشوری برای تأمین اعتبار طرح فرودگاه کشوری جدید و اجرای پروژه‌های آن فرودگاه مطرح می‌گردد. به همین منظور در تبصره ۴۱ قانون بودجه سال ۱۳۷۲ کل کشور پیش‌بینی می‌شود که سازمان هواپیمایی کشوری در صورت افزایش درآمد حاصل از ارائه خدمات فرودگاهی و پروازی نسبت به یکصد میلیارد ریال از اعتبار مندرج در قانون مجاز است آن را برای تکمیل فرودگاه امام خمینی (ره) هزینه نماید.
این حرکت می‌توانست پایه استواری را جهت تأمین نیازمندی‌های مالی طرح فراهم سازد لیکن با رفع مشکلات اجرائی آن در سال ۱۳۷۳ تحقق عملی می‌یابد زیرا در تبصره ۳۹ قانون بودجه سال ۱۳۷۳ کل کشور پیش‌بینی می‌گردد که معادل پنجاه درصد درآمد وصولی و حداکثر تا مبلغ پنجاه میلیارد ریال از اعتبار در اختیار سازمان هواپیمایی کشوری قرار می‌گیرد تا علاوه بر تجهیز و مرمت فرودگاه‌های کشور برای تکمیل فرودگاه امام خمینی (ره) مصرف شود.
با تصویب تبصره ۳۹ قانون بودجه سال ۱۳۷۳ کل کشور معادل پنجاه درصد درآمد خدمات فرودگاهی و پروازی متعلق به سازمان هواپیمایی کشوری جهت اجرای این طرح و تجهیزات کنترل عبور و مرور هوایی اختصاص می‌یابد اگر چه در این سال مسئولیت اجرای طرح از سازمان هواپیمایی کشوری به وزارت راه و ترابری انتقال داده می‌شود.
در هر حال با کسب اعتبار مالی و به جهت حفظ کیفیت کار و اخذ تأییدیه‌های مراجع بین‌المللی ذیصلاح تلاش می‌گردد تا با مذاکره چند جانبه در نهایت موافقت شرکت فرودگاه‌های پاریس با مبلغ دو و نیم میلیون دلار یا (دوازده میلیون و سیصد هزار فرانک فرانسه) برای بازنگری و تصویب طرح جامع و مطالعات مهندسی مقدماتی پایانه مسافری و نظارت و بازبینی مطالعات مهندسی تفصیلی بوسیله مشاورین ایرانی جلب و قرارداد منعقد شود. البته علت اصلی انتخاب مورد نظر سوابق این شرکت در جریان اجرای طرح و آشنایی با دیدگاه‌ها و نظرات آنها در گذشته بود.
بنابراین در سال ۱۳۷۳ مطالعه و بازنگری در طرح جامع اولیه فرودگاه آغاز و سرانجام در سال ۱۳۷۴ طرح جامع نهایی مورد تأیید قرار گرفت. وزارت راه و ترابری در نتیجه مسکوت ماندن اشتغال مشاور مادر خارجی برای انجام طراحی فرودگاه در صدد برآمد با بهره گیری از دانش مهندسی داخلی طراحی عوامل اصلی طرح و برنامه ریزی برای اجرای طرح را انجام دهد که در این راستا ایده طرح و ساخت هم‌زمان در سال ۱۳۷۳ مورد تأیید وزیر راه و ترابری قرار می‌گیرد. به همین منظور در آبان سال ۱۳۷۳ پیش نویس قرارداد طرح و ساخت با پیمانکار داخلی نهایی می‌گردد و معاونت ساخت فرودگاه‌ها و بنادر وزارت راه و ترابری با شرکت ساختمانی آن را امضا می‌کنند. برای رفع برخی اشکالات قانونی در دی ماه ۱۳۷۳ تقاضای تفویض اختیار اصل ۱۲۷ قانون اساسی برای تصویب هیئت وزیران ارسال می‌شود که تصویبنامه هیئت وزیران مبتنی بر تفویض اختیار اصل ۱۲۷ در اردیبهشت ماه ۱۳۷۴ واصل می‌گردد.
ادامه دارد
