◄ صفر تا صد بستن زنجیر چرخ خودرو + فیلم آموزشی

حتما می دانید که در روزهای برفی سال، یکی از مهم ترین چیزهایی که باید در خودروی تان وجود داشته باشد، زنجیر چرخ است. در  این مقاله ، ابتدا درباره مزیت های زنجیر چرخ نسبت به تایرهای زمستانی صحبت می کنیم. سپس به معرفی انواع زنجیر چرخ خودرو می پردازیم و زنجیر چرخ فلزی و تفاوت آن با زنجیر چرخ ژله ای را می گوییم. در پایان مقاله نیز زنجیر چرخ پارچه ای را توضیح می دهیم و در نهایت نیز به نکات مهم و کلیدی در زمان بستن زنجیر چرخ اشاره می کنیم. 

زنجیر چرخ چیست؟

آیا می توانید با همان کفشی که ورزش می کنید یا می دوید، کوهنوردی بروید؟ حاضرید با کفش های راحتی تان در مسیرهای برفی حرکت کنید؟ جواب سوال ها مشخص است؛ هر کفشی را برای کاری ساخته اند!

برای خودروها نیز همین موضوع وجود دارد. متناسب با نوع کاربری یا مشخصات فنی خودروها، شرکت ها از تایرهای متنوع و گوناگوی برای محصولات شان استفاده می کنند. اگر هدف تان، رسیدن به حداکثر سرعت در خط مستقیم باشد، باید تایرهایی را انتخاب کنید که کمترین مقاومت را در برابر آسفالت داشته باشند. اگر هدف تان طی کردن جاده های ناهموار و جاده های سخت است، باید تایرهایی را انتخاب کنید که هم ضخامت بیشتری دارند و هم آج های بلندتری داشته باشند و اصطلاحا بتوانند زمین را چنگ بزنند. اگر هدف تان، استفاده از خودروهای اسپرت برای مصارف شهری است، تایر ران فلت شاید بهترین گزینه برای شما باشد. اما اگر قرار باشد در مسیرهای برفی و جاده های یخ زده، رفت وآمد داشته باشید، از چه تایری استفاده می کنید؟

تایر زمستانی بخریم یا زنجیر چرخ؟

نام «تایر زمستانی» را حتما شنیده اید؛ نوعی از تایرها که صرفا برای رانندگی در مسیرهای برفی و یخ زده استفاده می شوند. تایرها زمستانی، مقاومت بیشتری در برابر کاهش دما دارند. پس اولین تفاوت شان با تایرهای «چهار فصل» از همینجا شروع می شود.

مزیت دیگر تایرهای زمستانی، سطح و رویه آنهاست؛ برخی از آنها بدون میخ طراحی می شوند اما اکثر آنها، تعداد زیادی میخ روی سطح تایرشان دارند. این میخ ها مانع از گیر افتادن تایر در چاله های برفی می شوند. ضمن اینکه در زمان ترمزگیری یا در زمان عبور از پیچ ها یا در زمان سرعت گرفتن، فرمان پذیری خودرو را به میزان قابل توجهی بهبود داده و تسلط شما را بیشتر می کند.

اما واقعیت های نگفته ای درباره تایرهای زمستانی وجود دارد؛ مثلا این نوع تایرها بدلیل طراحی متفاوت رویه آنها، سروصدای بیشتری در حین رانندگی ایجاد می کنند؛ علی الخصوص در زمانی که سطح برف روی جاده ها نازک تر باشد. این تایرها، قیمت بالاتری نسبت به تایرهای چهارفصل دارند و غیر از جاده های برفی، در جای دیگری نمی توان از آنها استفاده کرد؛ یا بهتر است بگوییم که می توان استفاده کرد اما صرفه اقتصادی ندارد! افزایش مصرف سوخت ، استهلاک سریع تر آنها (در صورت عدم نگهداری مناسب یا تعویض آنها در زمان مناسب) و ناکارآمدی آنها در برف های عمیق، از دیگر مشکلات تایرهای زمستانی هستند.

همین موضوعات باعث شده تا آنهایی که در موقعیت های سرد جغرافیایی هستند و زمان بیشتری از سال را با برف و سرما دست و پنجه نرم می کنند، یا آنهایی که بدنبال ماجراجویی و آفرود زمستانی هستند، تنها مشتریان اصلی این نوع تایرها باشند. اما پس مابقی راننده ها چه می کنند؟!

مابقی راننده ها برای آنکه دردسر تعویض تایرها را نداشته باشند و هزینه کمتری را هم متحمل شوند، از همان تایرهای چهارفصل استفاده می کنند ولی با این تفاوت که در روزهای برفی، زنجیر چرخ را هم روی این تایرهای می بندند. به عبارت بهتر، می توان زنجیر چرخ را جایگزین راحت تر و ارزان تر تایرهای زمستانی دانست. البته این به معنای برتری زنجیر چرخ در مقایسه با تایرهای زمستانی نیست چراکه زنجیرچرخ ها نیز معایبی دارند؛ مثلا در جاده های خشک نمی توان از آنها استفاده کرد، حداکثر سرعت خودرو در زمان استفاده از زنجیر چرخ باید کمتر از 50 کیلومتربرساعت باشد

انواع زنجیر چرخ خودرو

زنجیرچرخ ها را می توان به دو دسته «کمربندی» و «پارچه ای»، تقسیم بندی کرد. دقت داشته باشید که منظور از زنجیرچرخ کمربندی، هر نوع زنجیری است که برای بازوبستن آن، از قلاب یا قفل یا گیره استفاده شده باشد. این نوع زنجیرها، اکثرا از نوع فلزی هستند اما به تازگی، جنس های پلیمیری (پلاستیک سخت) نیز در بازار لوازم خودرو، به وفور دیده می شوند. زنجیرهای فلزی، زنجیرهای کابلی و زنجیرهای ژله ای، سه نوع محبوب در مدل های کمربندی هستند.

نوع پارچه ای نیز نوع مرسومی در میان رانندگان نیست چراکه از آنها معمولا در مسیرهایی استفاده می شود که برف نسبتا سبکی روی سطح جاده نشسته باشد.

نحوه بستن زنجیر چرخ فلزی

زنجیر چرخ فلزی یا زنجیر چرخ برفی (tire chain)، متداول ترین و قدیمی ترین نوع زنجیر چرخ خودروهاست. این نوع زنجیر چرخ، از چندین رشته فلزی با قلاب های متصل به هم ساخته شده و دورتادور چرخ خودرو را می پوشاند. 

درمیان انواع زنجیر چرخ خودرو، سخت ترین نحوه باز و بستن زنجیرها مربوط به زنجیر چرخ های فلزی است چراکه بعد از بستن زنجیر چرخ، باید با آچار مخصوص، قلاب هایش را یکی یکی چفت کنید تا زنجیر، سفت و محکم به تایر بچسبد. پس اگر زنجیر چرخی که در صندوق خودروی تان گذاشته اید، از نوع فلزی است، حتما یکبار آنرا امتحان کنید تا با سازوکار بستن آن آشنا شوید و برای شرایط اضطراری، آمادگی بیشتری داشته باشید.

زنجیر چرخ فلزی ، مستحکم ترین نوع زنجیر چرخ است و محال است که دچار شکستگی شود. اما در با این حال، معایبی هم دارد. با صرف نظر از سنگینی آن، استفاده از این نوع زنجیرها در حین رانندگی، سروصدای زیادی ایجاد می کنند. همچنین در زمان بازوبستن این نوع زنجیرها باید مراقب باشید تا مبادا خط و خراشی روی رینگ ها بیفتد.

نکته مهم تر این است که این نوع زنجیرها فقط در مسیرهای برفی کاربرد دارند؛ پس اگر ناگهان شرایط جوی تغییر کرد یا برف روی جاده ها آب شد، باید خودرو رو متوقف کنید و زنجیر چرخ را باز کنید چراکه حرکت با زنجیرهای فلزی، هم سطح آسفالت را خراش می دهد و هم برای سلامت لاستیک ها خطرناک هستند.

نحوه بستن زنجیر چرخ کابلی

زنجیر چرخ سیمی یا زنجیر چرخ کابلی (cable tire chain) یا اصطلاحا کابل تایر، نوع دیگری از زنجیرچرخ های کمربندی است و همانند زنجیرهای فلزی، از جنس فولاد ساخته می شود ولی با این تفاوت که دیگر خبری از قلاب های درهم تنیده نیست بلکه از یک رشته سیم فلزی (شبیه سیم بکسل) ساخته می شود. معمولا نیز دور این رشته سیم ها را با پوکه های فولادی می پوشانند تا در زمان حرکت چرخ، آسیب کمتری به رشته سیم ها وارد شود.

بستن زنجیر چرخ کابلی، درست مانند بستن زنجیر چرخ فلزی است ولی به این دلیل که قلاب های اتصال آن، در ابتدا و انتهایش قرار گرفته اند، باز و بستن این زنجیر چرخ، راحت تر و سریع تر از نوع فلزی انجام می شود. توجه داشته باشید که زنجیرهای کابلی، روی تایر را می پوشانند؛ بنابراین مهم نیست که چرخ های خودرو، دارای رینگ اسپرت هستند یا اینکه رینگ فولادی (قالپاق) دارند.

نحوه بستن زنجیر چرخ ژله ای

زنجیر چرخ پلاستیکی (plastic tire chain) یا زنجیر چرخ پلیمری، که البته در بازار لوازم یدکی با نام زنجیر چرخ ژله ای معروفند، هم یاد می شود، نوع ساده تر زنجیرهای کمربندی است که بدلیل وزن سبک تر و راحتی استفاده، در سال های اخیر با محبوبیت فراوانی مواجه شده اند.

برخلاف زنجیرهای کابلی و فلزی، زنجیر چرخ ژله ای بصورت یکپارچه نیستند بلکه از چندین تسمه کمربندی تشکیل شده اند که همانند تصویر فوق، یکی یکی باید این تسمه ها را روی تایر ببندید و همینجا، مهم ترین نقطه ضعف زنجیرهای ژله ای مشخص می شود: در چرخ هایی که رینگ فولادی (قالپاق) دارند، نمی توان از زنجیرهای ژله ای استفاده کرد.

اما نوع دیگری از زنجیر چرخ های ژله ای وجود دارد که در مواقع اضطراری و زمانی که دقیقه ها برای تان اهمیت دارد، استفاده می شوند. این نوع زنجیرها را معمولا با نام «زنجیر تسمه ای» می شناسند و قیمت ارزان تری نسبت به سایر زنجیرهای ژله ای دارند.

زنجیر چرخ تسمه ای را نمی توان در طولانی مدت استفاده کرد چراکه دوام زیادی ندارد. همچنین بعد از یکبار استفاده، معمولا دچار شکستگی یا ترک می شوند و برای بار دوم، نمی توان از آنها مجددا استفاده کرد. با توجه به این ویژگی ها می توان گفت که زنجیر چرخ تسمه ای، معمولا یکبار مصرف هستند اما با این حال، برای جابجایی خودرو در یک فاصله کوتاه و در یک زمان کم، کارایی زیادی دارند.

نحوه بستن زنجیر چرخ پارچه ای

زنجیر چرخ پارچه ای یا زنجیر چرخ الیافی (textile chain) که آنرا اصطلاحا با نام های دیگری مانند جوراب تایر (tire sock) یا جوراب چرخ (wheel sock) هم می شناسند، با اینکه اسم «زنجیر» را یدک می کشند اما واقعیت این است که هیچ زنجیری در آنها وجود ندارد! زنجیر چرخ پارچه ای، هم برای چرخ هایی که رینگ های اسپرت دارند و هم برای چرخ هایی که رینگ فولادی (قالپاق) دارند، قابل استفاده است.

بستن زنجیر چرخ پارچه ای، به سادگی پوشیدن جوراب است! کافی است یک طرف آن را روی چرخ قرار دهید، سپس چرخ را اندکی حرکت دهید تا طرف دیگر هم روی چرخ را بپوشاند. با اینکه احتمال پارگی یا ساییدگی در زنجیر چرخ پارچه ای، بیشتر از زنجیرچرخ های کمربندی است اما وقتی می گوییم پارچه، تصور نکنید که یک پارچه معمولی است. الیاف این نوع پارچه را معمولا از پلی الفین می سازند؛ پس خواص فیزیکی آن دقیقا مشابه مواد پلاستیکی بوده اما انعطاف پذیری بالایی دارند طوری که محال است بتوانید با قدرت دستان تان، آنرا پاره کنید.

زنجیر چرخ پارچه ای، برخلاف زنجیرهای کمربندی، هیچ سروصدای اضافی در حین رانندگی، تولید نمی کنند. ضمن اینکه نگهداری آن در صندوق عقب، بسیار راحت است و به فضای بسیار کمی نیاز دارند.

نکات مهم برای بستن زنجیر چرخ

1- در فصل های پاییز و زمستان، مهم نیست که هوا آفتابی باشد یا ابری؛ حتما زنجیرچرخ را به همراه داشته باشید. گاهی اوقات، تغییر شرایط جوی، به خصوص در مسیرهای برون شهری یا مسیرهای کوهستانی، آنقدر سریع و ناگهانی رخ می دهد که بسیاری از رانندگان غافلگیر می شوند. پس ریسک نکنید!

2- اگر از زنجیرچرخ فلزی استفاده می کنید، حتما یک جفت دستکش هم در کنار جعبه زنجیر چرخ در صندوق عقب، قرار دهید. فراموش نکنید که در روزهای برفی، تماس طولانی مدت دست با برف یا هوای سرد، منجر به حساس شدن پوست دست ها می شود. در چنین شرایطی، اگر مراقب نباشید و قسمتی از زنجیر چرخ، به شدت به دست تان برخورد کند، ممکن است منجر به کبودی دست یا ایجاد خراش و حتی خونریزی شود که معمولا درد زیادی هم دارد. گاهی اوقات این آسیب ها، آنقدر شدید هستند که دیگر نمی توانید فرمان خودرو را بدرستی بگیرید. پس ریسک نکنید!

3- اگر در جاده ای قرار گرفتید که نیاز به بستن زنجیر چرخ بود، در هرجایی، خودروی تان را متوقف نکنید چراکه در جاده های برفی و لغزنده، ممکن است خودروهای عبوری، کنترل شان را از دست بدهند و با خودروی شما تصادف کنند. پس تمام تلاش تان را بکنید تا امن ترین نقطه جاده را برای توقف خودرو و بستن زنجیر، انتخاب کنید. 

4- زنجیر چرخ باید روی چرخ هایی بسته شود که محور محرک هستند. 

5- برای بستن زنجیر چرخ فلزی، باید در ابتدا زنجیر را روی جاده پهن کنید، سپس خودرو را باید جابجا کنید تا چرخ، دقیقا در وسط زنجیر پهن شده قرار بگیرد. و در پایان نیز باید دو طرف زنجیر را به یکدیگر متصل کنید. اما برخی راننده ها برای آنکه سریع تر این کار را انجام دهند، زیر خودرو را جک می زنند تا چرخ بالا بیاید و سپس شروع به بستن زنجیر کنند. این کار، خطرناک ترین روش ممکن برای بستن زنجیر چرخ است چراکه هر لحظه امکان تکان خوردن خودرو یا لیز خوردن جک از زیر خودرو، وجود دارد. پس ریسک نکنید!

6- بعضی از زنجیرچرخ های فلزی، دارای آج یخ شکن هستند. پس در زمان بستن این نوع زنجیرها، حتما دقت کنید که این آج ها، به سمت بیرون تایر باشند طوری که سطح برفی آسفالت را چنگ بزنند. در صورت بستن اشتباه این زنجیرها، احتمال ترکیدگی لاستیک وجود دارد.