تقی خان پسیان اولین خلبان و قلعه مرغی اولین فرودگاه ایران بود

سالها پیش اولین پرواز هواپیما در ایران توسط یک خلبان لهستانی انجام و پس از آن شخص مذکور مجبور شد در میدان مشق تهران فرود بیاید.

به گزارش تین نیوز، پرواز در آسمان در گذشته همیشه یک آرزو برای انسان بود و قرن های متمادی به این مسئله به عنوان یک رؤیا و یک مجهول نگاه می شد، اما همان طور که معروف است در دسامبر ۱۹۰۳ برادران رایت در آسمان یکی از شهر های آمریکا اولین پرواز را تجربه کردند.

اما ده سال طول کشید تا در ششم صفر ۱۳۳۲ مصادف با ۱۴ دی ماه ۱۲۹۲ و ۴ ژانویه ۱۹۱۴ و در زمان احمدشاه قاجار اولین هواپیما در آسمان ایران به پرواز درآید. در این روز، «کوزمینسکی»، خلبان لهستانی الاصل، قطعات مجزای یک هواپیمای «بلریو» را از روسیه و از طریق بندر انزلی بوسیله اتومبیل به تهران آورد و پس از سرهم کردن آن، اولین پرواز را بر فراز تهران به انجام رساند. با این حال اولین پرواز هواپیما بدون حاشیه هم نبود، چرا که نبود مکان مناسب برای فرود باعث شد خلبان به اجبار در میدان مشق (وزارت خارجه فعلی) فرود بیاید. فردای آن روز احمدشاه با جماعتی از درباریان و خدمتگزاران دستگاه کشوری و لشگری از این هواپیما دیدن کرده و در کنار آن عکسی به یادگار گرفتند.

این هواپیما بعد ها به محوطه قصر قاجار (باغ موزه قصر فعلی) منتقل شد و مدتی پرواز های نمایشی بر فراز تهران انجام می داد و مردم به تماشای آن می پرداختند.

اولین هواپیمایی که برای ایران خریداری شد

اولین هواپیمایی که برای ایران خریداری شد، یک فروند هواپیمای «یونکرس-ای ۱۳» بود؛ این هواپیما در سال ۱۳۰۱ شمسی از نمایندگی شرکت یونکرس آلمان در تهران برای ارتش خریداری شد تا از آن به عنوان هواپیمای ارتباطی و ترابری نظامی بهره برداری شود. گفتنی است شرکت یونکرس ۴ سال بعد اولین و نخستین شرکت هواپیمایی در ایران را دایر کرد و با ۶ هواپیمای یک موتوره و یک هواپیمای سه موتوره پرواز هایی بین شهر های مختلف ایران برقرار کرد. پرواز های این شرکت در مسیر قصرشیرین به بغداد، زاهدان به دهلی، مشهد به کابل، بندر انزلی به باکو، بندر بوشهر به کراچی و بمبی، خرمشهربه بصره و تبریز به تفلیس بر قرار بود. این شرکت تا سال ۱۳۱۲ در ایران فعالیت می کرد. 

اولین فرودگاه ایران؛ قلعه مرغی

تیرماه ۱۳۰۱ انگلیسی ها درخواست اعزام دو فروند هواپیما به تهران کردند و دولت وقت سراغ تهیه زمین مناسب و مسطحی برای فرود آن ها رفت. زمین قلعه مرغی برای این کار انتخاب و به تدریج به اولین فرودگاه تهران تبدیل و تأسیسات و آشیانه های متعددی در آن ساخته شد.

بدین ترتیب یک ماه بعد در هشتم مرداد ۱۳۰۱ زمان بهره برداری رسمی از اولین فرودگاه تهران در قلعه مرغی رقم خورد و بعد از افتتاح فرودگاه، دو فروند هواپیمای انگلیسی از طریق بغداد وارد تهران شدند و در فرودگاه قلعه مرغی فرود آمدند.

هواپیمای سرهنگ نخجوان در روز پنجم اسفندماه ۱۳۰۴ پس از سفری طولانی به تهران وارد شد و در قلعه مرغی به سلامت فرود آمد و به این ترتیب برای نخستین بار یک هواپیما متعلق به ایران به وسیله ی خلبانی ایرانی در آسمان پایتخت دیده شد.

فرودگاه قلعه مرغی ۱۲ آشیانه داشت و مساحت آن به ۶۳۰۰ مترمربع می رسید. اولین آشیانه هواپیما و اولین برج مراقبت کشور که در دو طبقه طراحی شده بود. این ساختمان ها با اسکلت های چوبی و با معماری کاملاً سنتی درسال ۱۳۰۳ ساخته شدند.

درسال های اولیه، این فرودگاه تنها دارای یک باند بود، اما با ورود نسل های مختلف هواپیما به کشور و استقرار آن ها در این مکان، این مجموعه گسترش پیداکرد. طول این باند اولیه بسیار کوتاه بود، اما به مرور زمان و طی سال های ۱۳۱۰، ۱۳۱۵، ۱۳۲۷ و ۱۳۳۵ طول این باند افزایش پیدا کرد. 

اولین خلبان ایرانی؛ محمدتقی خان پسیان

نخستین ایرانی که موفق به طی دوره خلبانی و پرواز با هواپیما شد، «کلنل (سرهنگ) محمدتقی خان پسیان » بود که در سال ۱۲۹۹ به هنگام حضور در کشور آلمان موفق به این کار شد و با انجام سی و سه سورتی پرواز نام خود را به عنوان نخستین خلبان ایرانی در تاریخ ثبت کرد. نخستین فردی که برای آموزش خلبانی و امور هوایی به اروپا اعزام شد « سرهنگ احمد خان نخجوان » بود که در خرداد ۱۳۰۲ به اتفاق سایر دانشجویان ایرانی در «دانشکده خلبانی ایستر فرانسه» به تحصیل پرداخت.

تحصیلات خلبانی سرهنگ احمد خان نخجوان در سال ۱۳۰۴ پایان یافت و در اواخر بهمن ماه همان سال با یک فروند هواپیمای خریداری شده از فرانسه راهی ایران شد و در روز پنجم اسفندماه در قلعه مرغی به زمین نشست. 

اولین شرکت هواپیمایی؛ ایرانین ایرویز

نخستین شرکت هواپیمایی ایران حامل پرچم کشورمان با نام « ایرانین ایرویز » توسط گروهی از بازرگانان ایرانی در سال ۱۹۴۲ تأسیس شد. ایرانیان ایرویز در آغاز کار خود به جابه جایی مسافر و بار در مسیر های داخلی و منطقه ای می پرداخت و علاوه بر آن یک پرواز هفتگی باری نیز به اروپا انجام می داد.

سال ۱۹۵۴، یک شرکت هواپیمایی خصوصی دیگر به نام « پرشین ایرسرویسز» (پاس) در تهران تشکیل شد. پاس فعالیت های خود را در زمینه حمل بار آغاز کرد و بعد ها به حمل مسافر در مسیر های داخلی منتهی به تهران نیز پرداخت. این شرکت سال ۱۹۶۰ پرواز های بین المللی خود را در مسیر های اروپایی آغاز کرد.

بیست و چهارم فوریه سال ۱۹۶۲، دو شرکت ایرانین ایرویز و پرشین ایرسرویسز در یکدیگر ادغام شده و شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما)، با نام بین المللی ایران ایر تأسیس شد.