بهشتی به نام "جهنم دره" در دامنه سبلان

به جهنم دره، شیطان دره نیز گفته می شود اما به همان اندازه که در ورود به این دره، صخره های خشک و خشن معنی و مفهوم همان اسم ها را تداعی می کند، طراوت و ترنم رودخانه خلاف آن را ثابت می کند و شاید همین نغمه سرایی رودخانه باعث می شود که پویندگان طبیعت دامنه سبلان و علاقه مندان به حیات وحش، سرمست آواز رود شده و بی خیال مشکلات احتمالی، مسیر دره را می پیمایند.

راه جهنم دره از مسیر روستای موئیل مشکین شهر می گذرد و به گفته اهالی این روستا، بجز در فصل زمستان که به علت برودت شدید هوا قندیل های یخی در دو طرف رود از دره ها و صخره ها آویزان می شود، مسیر ورود به دره از روستا تا انتها در بهار و تابستان بسیار تماشایی و جذاب است.

وجه تسمیه و طبیعت جهنم دره

ریش سفیدان روستای موئیل مشگین شهر می گویند که هرکسی نمی توانند وارد جهنم دره شود و رفتن تا انتهای آن به خاطر فراز و فرود بسیار، سستی خاک زیر پا در برخی مسیرها، جریان کند و تند آب رودخانه و صخره هایی که مانع می شوند، بخصوص برای افراد عادی آسان نیست.

آنها به گردشگرانی که برای رفتن به جهنم دره به روستای موئیل می آیند پیشنهاد می کنند که فقط کوهنوردان حرفه ای و حداقل با تجربه وارد این معرکه شوند و افراد عادی، با صرف داشتن علاقه به کوهستان و دره های پر پیچ و خم، این زحمت را به جان نخرند و خود را به دشواری نیاندازند.

روزگاری نه چندان دور، جهنم دره محل گذر اسب ها و گله های عشایر منطقه بوده است و اکنون نیز گهگاه این مسیر صعب العبور، به همین منظور مورد استفاده قرار می گیرد اما بی شک، عشایر سختکوش و پربرکت دامنه های سبلان سرفراز، نخستین کسانی بوده اند که جهنم دره را شناخته و پی به بهشت پنهان در آن برده اند.

بزرگان عشایر می گویند که هنوز هم ایلات و قبایل عشایر برای رفتن به ییلاق های مرتفع مانند آیقار، تندیرلی و هازامیغ از دره های سبلان و بخصوص امتداد ۱۳ کیلومتری جهنم دره عبور می کنند و آهنگ زنگوله شتران و صدای گَله هایشان در سینه کوه ها و صخره ها می افتد و می پیچد.

کوهنوردان را می توان دومین گروه انسانی برشمرد که برای صعود به قله های کسری، هرم و جنوارداغ (کوه گرگ) سبلان از این حوالی عبور می کنند و شاید یکی از بخش های لذتبخش و تسکین دهنده مسیر جهنم دره، چشمه های آب گرم متعدد مسیر باشد که به مدد حرارت اعماق سبلان از دامنه های آن می جوشد.

رودخانه خیاوچای یا به اصطلاح محلی (خیوچای) با طول ۵۰ کیلومتر به عنوان یکی از سرشاخه های مهم رودخانه قره سو پس از گذر از کوه های هزارمیخ، آیی قاری و دلی آلی جنوار داغی، به دره عریض و طویل روستای موئیل می ریزد و پس از عبور از جهنم دره به قره سو می پیوندد و در تامین آب شرب روستاهای مجاور نقش بسزایی دارد.

آبشار زیبای گورگور نیز که علاقه مندان به عکسبرداری و تصویربرداری و سلفی بگیران با دل و جرات را به خود جلب می کند، در مسیر همان رودخانه و نقطه تلاقی آن با بلندی های دره قرار گرفته و این رودخانه، مهم ترین زیستگاه قزل آلاهای خال قرمز در استان اردبیل است.

حیات وحش جهنم دره

جهنم دره طبیعتی بکر و دست نخورده دارد و انسان، هنگام قدم زدن در طبیعت آن تصور می کند در وسط نقاشی پر آب و رنگ حضور دارد که از همه سو تحت تاثیر رنگ های متنوع قرار گرفته است و این دره بهشتی و جهنمی از نظر حیات وحش نیز تنوع خاصی دارد.

بر اساس بررسی ها و مشاهدات محیط بانان استان اردبیل، جهنم دره زیستگاه دائمی حیواناتی از قبیل قوچ و میش، آهو، خرس قهوه ای و خاکستری، گراز، بز سفید طوق دار، کفتار و پرندگانی همچون عقاب و شاهین است و ماموران محیط زیست انتظار دارند علاقه مندان به طبیعت و کوهنوردان، در حین استفاده از زیبایی های جهنم دره، حریم حیات وحش و آرامش آنها را نیز در نظر داشته باشند و از افروخته ماندن آتش و رها کردن زباله در دشت ها و کوهستان های آن اجتناب کنند.

برو به جهنم!

این عبارت یا جمله پرسشی "کدام جهنم دره بودی" را بسیار شنیده ایم و نقل قول هایی نیز درباره کسانی که به انتهای جهنم دره مشگین شهر رفته و بازنگشته اند وجود دارد اما شاید مدرکی برای اثبات این ادعا وجود نداشته باشد و بیشتر برگرفته از طبیعت تا حدودی خشن و دشوار همان دره است که این ذهنیت را در اذهان ایجاد کرده است.

در شهرستان خوی استان آذربایجان غربی نیز دره ای با همین نام وجود دارد؛ بنابراین نام جهنم دره بیش از آنچه معرف محتوا و ماهیت آن باشد، نمایانگر ظاهر زیبا و سخت آن است وگرنه عامل خاصی انسان را در محدوده های آن تهدید نمی کند.

اما هر چه باشد، شهرت اردبیل در کنار عسل و صنایع دستی و اماکن دیدنی و تاریخی اش، به سردسیر بودن این استان است و جهنم دره نیز به خاطر زمستان های سرد، قندیل های یخی را به نمایش می گذارد و بهترین وقت سفر به آن، فصل های بهار و تابستان است.

به گفته ساکنان اطراف جهنم دره، پاییز این منطقه انباشته از مهم غلیظ و سخت گذر است به نحوی که چند قدم بیشتر دیده نمی شود و در اوایل بهار نیز برخی نقاط آن پوشیده از یخ است و از این رو زمین لغزنده و کوهساران مِه گرفته شاید چنگی به دل گردشگران نزند و در چنین شرایطی به وجود راهنمایان و بومی ها نیاز خواهد بود.

هر چه باشد این تضادی که بین قندیل های یخی آویزان از صخره ها در زمستان و در کنار آن آب گرم های جوشان از دل برخی صخره ها وجود دارد، معنای بهشت و جهنم را تداعی می کند و این سوژه دلربا هم برای نقاشان و تصویربرداران و هم برای طبیعت گردان و شاعران ارزش دیدن دارد، حتی اگر ریزه سنگی در کفشی وارد شود و خاری به پایی بخلد.