فرسنگ ها تفاوت در حقوق بازنشستگان ایران و سایر کشورها/ ایران از تمامی همسایگانش در مساله پرداخت بازنشستگی عقب تر است!

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصاد۲۴، «وقتی مردی بازنشسته می شود، همسرش دو برابر بیشتر از گذشته، شوهر دارد، اما با نصف درآمد قبلی»؛ این جمله طنزآمیز چی چی رودریگز، گلف باز معروف آمریکایی، با ظرافت تمام به یکی از مهم ترین معضلات بازنشستگی اشاره می کند؛ افت شدید درآمد و کاهش قدرت خرید. این واقعیت تلخ در ایران، برای بازنشستگان عمیق و قابل لمس است. در کشوری که بازنشستگان به عنوان ستون های جامعه سال ها خدمت کرده اند، وضعیت حقوق بازنشستگی و ناتوانی در تأمین نیاز های اولیه، نه تنها دغدغه ای فردی، بلکه بحرانی اجتماعی است که نیازمند رسیدگی فوری است.

بزنگاه های سیاسی و یادآوری قشری به نام بازنشسته!

تلخ آنکه، معضلات بازنشستگان، به ویژه بازنشستگان تأمین اجتماعی، به کرات به عنوان ابزاری برای اهداف تبلیغاتی و سیاسی مورد استفاده قرار می گیرد. هرچند این قشر به دلیل سال ها کار و تلاش در سخت ترین شرایط، مستحق توجه ویژه هستند، اما واقعیت این است که بحران زندگی آن ها اغلب تنها در مقاطع زمانی خاص، مانند انتخابات یا مناسبت های ملی، مورد به چشم می آید. مسئولان می آیند، نامسئولانه وعده می دهند و می روند. شعار می دهند، گروهی را امیدوار و سرگرم می کنند تا به سرمنزل مقصود برسند.

حال بر همگان مسجل شده که وعده های مالی و واریز های ناگهانی، تنها تلاشی کوتاه مدت برای جلب رضایت بازنشستگان و حمایت آن ها برای گرم کردن تنور انتخابات بود. طبق گزارش اقتصاد ۱۰۰، مبلغ سه میلیون تومان که قبل از انتخابات ریاست جمهوری به عنوان علی الحساب طرح متناسب سازی به حساب بازنشستگان تأمین اجتماعی واریز شد، قرار بود در ماه های بعد نیز یک میلیون تومان دیگر به حقوق آن ها اضافه شود، اما پس از پایان انتخابات، دیگر خبری از این واریز ها نبود و اکنون حتی پرداخت حقوق این افراد نیز با تأخیر های چند روزه انجام می شود.

روزنامه جمهوری اسلامی نیز در گزارشی ادعا کرده که متناسب سازی حقوق بازنشستگان، واقعیت ندارد. این نوع رفتار، که بر پایه وعده های کوتاه مدت و تسکین های مقطعی استوار است، تنها باعث افزایش بی اعتمادی و سرخوردگی در میان بازنشستگان می شود. این روند نه تنها از منظر اخلاقی نادرست است، بلکه نشان دهنده عمیق تر شدن مشکلات ساختاری در سیستم بازنشستگی کشور است.

بحران های مالی و مدیریتی در صندوق های بازنشستگی به حدی ریشه دار و پیچیده هستند که با چنین وعده ها و اقدامات سطحی نمی توان آن ها را حل کرد. یکی از مهم ترین معضلات این سیستم، عقب ماندگی مزدی است. قانون به صراحت تعیین می کند که حقوق بازنشستگان باید متناسب با نرخ تورم افزایش یابد، اما این قانون به ندرت به طور کامل رعایت می شود. در نتیجه، قدرت خرید بازنشستگان به مرور زمان کاهش یافته و شرایط معیشتی آن ها روزبه روز دشوارتر می شود.

وضعیت صندوق های بازنشستگی، بدهی و بحران مالی

«فاصله حقوق بازنشستگان با خط فقر بیش از ۲۰ میلیون تومان است»، «بیش از ۶۰ درصد مستمری بگیران تأمین اجتماعی زیر خط فقر زندگی می کنند»، «بازنشستگان در اعتراض به تورم و وضعیت معیشت خود تجمع کردند»، «به علت بحرانی بودن شرایط صندوق های بازنشستگی در برنامه توسعه هفتم، سن بازنشستگی از ۶۰ به ۶۲ سال افزایش یافت»؛ این خلاصه ای از اخبار بازنشستگان و صندوق های تأمین کننده مستمری آنان در یک سال اخیر است. یکی از مهم ترین چالش های فعلی سیستم بازنشستگی در ایران، بحران مالی صندوق های بازنشستگی است. بسیاری از این صندوق ها با بدهی های سنگین و کسری بودجه مواجه اند و ناتوان از پاسخگویی به تعهدات خود به بازنشستگان هستند. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که با ادغام دو وزارتخانه کار و رفاه تشکیل شد، به جای آنکه به بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور کمک کند، به یک ابزار ناکارآمد و پر از وعده های بی پایه تبدیل شده است.

دو دهه از تشکیل این وزارتخانه می گذرد و به جز نمایش های تبلیغاتی در رسانه ملی، هیچ دستاورد ملموسی در رفع مشکلات واقعی جامعه نداشته است. در همین حین، نهاد های کلیدی تحت مدیریت آن، یعنی صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی، به همراه شرکت های وابسته به شستا، به باتلاقی از فساد و ناکارآمدی فرو رفته اند؛ همان نهاد ها که روزگاری قرار بود مأمنی برای بازنشستگان و تأمین کنندگان اجتماعی کشور باشند!

نبود نظارت مؤثر از سوی نهاد های قانونی مانند دیوان محاسبات، به این وضعیت دامن زده است، نظارتی که اگر هم وجود داشته باشد، آن چنان ضعیف و کم رنگ است که هیچ گونه تأثیری بر جلوگیری از این فساد ها ندارد. به جای آنکه وزارت رفاه، کار و امور اجتماعی به عنوان یک نهاد حامی و مدافع حقوق بازنشستگان و کارکنان شناخته شود، به مرکزی برای توزیع امتیازات و منافع خاص تبدیل شده است.

طبق گزارش ها، صندوق های بازنشستگی کشور نزدیک به ورشکستگی قرار دارند و دولت مجبور شده است سالانه میلیارد ها تومان از بودجه عمومی را برای پرداخت حقوق بازنشستگان اختصاص دهد. این وضعیت نه تنها بحران مالی دولت را تشدید می کند، بلکه اعتماد عمومی به سیستم بازنشستگی را نیز به شدت کاهش می دهد.

تأثیر تورم و کاهش قدرت خرید

در پس واژه بازنشستگی، هزاران دلهره، مشکل و مشغله ذهنی پنهان شده است! البته این وضعیت و شرح عنوان در ایران و سایر کشور های هم تراز وجود دارد در صورتی که بسیاری از کشور ها، دوران بازنشستگی منتهی به روزگار خوشی است که یک نیروی کار پس از سال ها تلاش و کوشش برای ارتقای یک سیستم حاکم در آینده برای خود ترسیم می کند و نظام سیاسی و اقتصادی نیز فرد بازنشسته را در این مسیر همراهی خواهد کرد.

در ایران اما، بازنشستگی برای بسیاری از مردم معنا ندارد و در همین راستا همواره شاهد آن هستیم که بسیاری از بازنشستگان به جای گذران باقی مانده عمر در کنار خانواده باز هم در مشاغل دوم و گاهی کاذب مانند مسافرکشی، دفترداری، مستخدمی، نگهبانی و سایر فعالیت ها که به آن ها شغل نمی شود گفت و تنها منبع درآمدی برای افراد است، مشغول به فعالیت می شوند.

با توجه به تورم فزاینده ای که در ایران مشاهده می شود، یکی از بزرگ ترین مشکلات بازنشستگان کاهش شدید قدرت خرید است. بسیاری از بازنشستگان با حقوق های ثابتی که ماه ها به روزرسانی نشده اند، مجبور به تأمین زندگی خود هستند، در حالی که قیمت کالا های اساسی به طور مداوم در حال افزایش است. در چنین شرایطی، بازنشستگان دیگر نه تنها قادر به تأمین نیاز های اولیه خود نیستند، بلکه بسیاری از آن ها برای پوشش هزینه های درمانی و دارویی خود نیز با مشکلات جدی روبه رو هستند. برای همین در روزها، ماه ها و سال های گذشته بار ها شاهد تجمعات اعتراضی بازنشستگان وزارتخانه ها و ادارات مختلف بودیم که به وضعیت معیشت و دریافتی های خود اعتراض داشتند.

مردم در کشورهای همسایه چگونه بازنشسته می شوند؟

سیستم و سن بازنشستگی در هر کشور شرایط متفاوتی دارد؛ در همین راستا چندی پیش رسانه های داخلی در بررسی و مقایسه سیستم بازنشستگی در کشور های گوناگون گزارشی ارائه دادند که می توان نگاه سیاسی نظام های حاکم را در این مهم به خوبی مشاهده کرد.

ترکیه: سن بازنشستگی در ترکیه برای مردان ۶۰ و برای زنان ۵۸ سال است و احتمالا در سال های آینده به تدریج افزایش یابد. طی مصوبه جدید حداقل دستمزد بازنشستگان در ترکیه از ابتدای ماه جدید میلادی حدود ۴۰۰ دلار خواهد بود. دولت ترکیه در ابتدای تابستان جاری، حداقل دستمزد معلمان، پرستاران، نیرو های نظامی و کارمندان را نیز برای دومین بار افزایش داده بود. حداقل دستمزد معلمان ترکیه ۱۴۸۰ دلار و حداقل دستمزد پرستاران ۱۵۰۰ دلار است.

امارات متحده عربی: سن بازنشستگی در امارات متحده عربی، ۵۰ سال است. کل حق بازنشستگی اجباری ۲۰ درصد حقوق کارمند است. برای آن دسته از کارمندان شاغل در بخش دولتی، کارمند ۵ درصد از سهم و دولت ۱۵ درصد باقی مانده را پرداخت می کند. برای آن دسته از کارمندان شاغل در بخش خصوصی، کارفرما ۱۲.۵ درصد و دولت ۲.۵ درصد از سهم را پرداخت می کند و کارمند ۵ درصد باقی مانده را تامین می کند.

کمک های بازنشستگی که از طرف کارمندان ملی امارات متحده عربی انجام می شود مشمول حداقل و حداکثر حقوق قانونی که به ترتیب ۱۰۰۰ و ۵۰۰۰۰ درهم است و بر اساس آن میزان سهم بازنشستگی محاسبه می شود. در عمل، این بدان معنی است که اگر فردی بیش از ۵۰۰۰۰ درهم درآمد داشته باشد، سهم بازنشستگی تنها در برابر سقف حداکثر حقوق ۵۰۰۰۰ درهم محاسبه می شود و هرگونه درآمد اضافی برای اهداف سهم بازنشستگی در نظر گرفته نمی شود. فقط کارمندان ملی امارات متحده عربی که دارای کتاب خانواده هستند (یعنی کسانی که مدتی است تابعیت امارات متحده عربی بوده اند و اخیراً تابعیت نشده اند) حق شرکت در طرح بازنشستگی دولتی را دارند.

عربستان: به گزارش میدل ایست نیوز سازمان تامین اجتماعی عربستان اعلام کرد که حداقل مستمری بازنشستگی در نظام تامین اجتماعی این کشور یک هزار و ۹۸۳ ریال (معادل حدود ۵۳۰ دلار یا ۳۱ میلیون تومان) است. عربستان سعودی تنها کشوری در دنیا است که مردانی که در ۲۲ سالگی شروع به کار می کنند در سن ۴۷ سالگی می توانند خود را بازنشسته کرده و از تمامی امتیازات مربوطه برخوردار شوند. برای کسانی که از ۴۰ سالگی وارد بازار کار می شوند، بعد از عربستان کشور اندونزی با ۵۷ سال سن بازنشستگی کمترین حد نصاب را دارد

عراق: سن بازنشستگی در عراق ۶۰ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان است. حداقل حقوق بازنشستگی نیز به دلیل نوسانات اقتصادی و جنگ های مداوم، حداقل حقوق بازنشستگی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار در ماه است که طبق گزارش ها قرار است افزایش یابد.

آذربایجان: سن بازنشستگی در آذربایجان ۶۵ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان است. حداقل حقوق بازنشستگی نیز حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار در ماه بسته به شرایط اقتصادی و تورم و تقریبا ۱۶.۶ درصد بیشتر از حقوق پایه است.

جهان اولی ها، بهشت بازنشستگان!

استرالیا یکی از بهترین سیستم های بازنشستگی جهان را دارد که پس از اجرای اصلاحات، به این جایگاه دست یافت. در سال ۲۰۱۵ ارزش سیستم رفاهی آن ۱۵۰ میلیارد دلار بود، اما ضعف هایی داشت که اصلاحاتی به دنبال داشت. حمایت های گسترده دولت باعث افزایش طول عمر و سلامت جسمی و روانی سالمندان شده است. در سال ۲۰۱۳ تعداد افراد بالای ۶۵ سال، ۵۳۳ هزار نفر بیشتر از ۲۰۰۸ بود و ۱۷٪ افراد بالای ۴۵ سال اعلام کردند که بعد از ۷۰ سالگی نیز کار خواهند کرد. در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۳ نیمی از مردان و یک چهارم زنان بازنشسته، مستمری های دولتی را منبع اصلی درآمد خود می دانستند. افراد بالای ۶۵ سال که حداقل ۱۰ سال در استرالیا زندگی کرده اند، مستمری بازنشستگی دریافت می کنند. در سال ۲۰۱۱، ۶۰٪ ساکنان این کشور مستمری دریافت می کردند و حداقل دریافتی ماهانه ۷۷۶.۷۰ دلار استرالیا بود. سالمندان متأهل هر یک ۵۸۵.۵ دلار استرالیا دریافت می کنند. سالمندان بالای ۶۰ سال از تخفیفات سفر و خرید های خرده فروشی برخوردار می شوند. خدمات مراقبت خانگی و نگهداری از سالمندان نیز رایگان است.

آلمان سیستم بازنشستگی برجسته ای دارد. ۱۵.۵٪ از درآمد ماهانه برای بهداشت، ۳٪ برای بیمه اشتغال و ۱۸.۹٪ برای بیمه بازنشستگی کسر می شود. افراد بین ۵۰ تا ۷۵٪ مستمری ماهانه دریافت می کنند و مابقی به صورت هزینه های بهداشتی و درمانی تأمین می شود. ۸۵٪ افراد شاغل تحت پوشش بیمه های دولتی بازنشستگی هستند. بازنشستگی عادی برای متولدین بعد از ۱۹۶۴، ۶۷ سال است. شکاف پرداختی میان زنان و مردان در این کشور وجود دارد، به طوری که مردان در غرب و شرق آلمان به ترتیب ۱۰۵۲ و ۱۰۰۶ یورو در ماه دریافت می کنند، در حالی که زنان در غرب ۷۰۵ و در شرق ۵۲۱ یورو دریافت می کنند.

ژاپن یکی از پیرترین کشور های جهان است و انتظار می رود تا ۲۰۲۵، از هر سه نفر، یک نفر بالای ۶۵ سال باشد. هزینه های بازنشستگی بالاست و حداقل حقوق بازنشستگی در ۲۰۱۲ برابر با ۷۸۶،۵۰۰ ین بود. تمامی افراد بین ۲۰ تا ۵۹ سال باید حق بیمه بازنشستگی بپردازند و افراد بالای ۶۵ سال که حداقل ۲۵ سال کار کرده باشند، حقوق بازنشستگی دریافت می کنند. ۸۵٪ نیروی کار تحت پوشش بیمه بازنشستگی کاری قرار دارند. افراد بالای ۷۵ سال تنها ۱۰٪ هزینه های درمانی خود را می پردازند، در حالی که سایر افراد ۳۰٪ هزینه ها را پرداخت می کنند.

نروژ سیستم بازنشستگی توسعه یافته ای دارد و سن بازنشستگی رسمی ۶۷ سال است. کارمندان ممکن است تا ۶۲ سالگی بازنشسته شوند، اما به کار خود ادامه دهند. در بیشترین حالت، ۵۰٪ درآمد افراد به عنوان حق بیمه بازنشستگی پرداخت می شود و پس از ۴۰ سال کاری، ۶۷٪ درآمدشان را به عنوان مستمری دریافت می کنند. بازنشستگان نروژ معادل ۵۰٪ دستمزد دوره کاری خود را به عنوان مستمری دریافت می کنند. حداقل دریافتی بازنشستگان یک سوم دستمزد آن ها در دوره کاری است و از تخفیفات حمل ونقل عمومی و موزه ها برخوردار می شوند.

در روسیه سن بازنشستگی مردان ۶۰ و زنان ۵۵ سال است. برخی کارگران شرایط سخت می توانند زودتر بازنشسته شوند. حداقل پرداختی مستمری بگیران ۴۰ پوند در ماه است و با مزایا، هر بازنشسته روسی ۱۱۰ پوند در ماه دریافت می کند. بازنشسته ها از یارانه های سفر و تخفیف های خرید دارو برخوردارند. سیستم بازنشستگی روسیه تحت تأثیر تحریم های اقتصادی اخیر با مشکلاتی مواجه شده است.

در آفریقای جنوبی، افراد بالای ۶۰ سال سالانه ۲۷۶۳ پوند برای مجردان و ۵۵۲۷ پوند برای متأهلان دریافت می کنند. خدمات بهداشتی و درمانی رایگان است و حمل ونقل نیز رایگان است. افرادی که پیش از ۳۰ سال کار کرده یا قبل از ۶۰ سالگی بازنشسته شوند، ۳.۶٪ کمتر دستمزد دریافت می کنند.

بازنشستگان ایتالیایی ۲۱۹ تا ۲۳۰ یورو در هفته دریافت می کنند که معادل ۶۳۶ تا ۶۸۸ پوند در ماه است. افراد بالای ۸۰ سال ۱۷۵ پوند در هفته دریافت می کنند. خدمات بهداشتی رایگان است و افراد بالای ۷۰ سال در رم از حمل ونقل رایگان بهره مند می شوند.

در فرانسه سن قانونی بازنشستگی ۶۲ سال است. افراد پس از ۲۵ سال کار، ۷۵٪ از درآمد خود را به عنوان مستمری دریافت می کنند.

در ایالات متحده، سیستم بازنشستگی به دو بخش اصلی تقسیم می شود، تأمین اجتماعی و حساب های بازنشستگی شخصی و شرکتی. تأمین اجتماعی منبع اصلی درآمد بازنشستگی برای بسیاری از آمریکایی ها است و این برنامه توسط دولت فدرال مدیریت می شود. افراد شاغل و کارفرمایانشان موظف به پرداخت مالیات برای تأمین اجتماعی هستند.

برای بهره مندی از مزایای تأمین اجتماعی، افراد باید به مدت ۱۰ سال کار کرده و مالیات تأمین اجتماعی پرداخت کرده باشند. میزان مستمری بازنشستگی به طول مدت کار و سطح درآمد فرد بستگی دارد. در سال ۲۰۲۳، میانگین مستمری ماهانه برای یک بازنشسته حدود ۱۸۰۰ دلار بود، اما این مبلغ بسته به درآمد گذشته و سال های کار متغیر است. افراد می توانند بین سنین ۶۲ تا ۷۰ سالگی برای دریافت مستمری بازنشستگی اقدام کنند؛ هرچه فرد دیرتر درخواست دهد، مستمری بیشتری دریافت می کند. افراد همچنین می توانند در حساب های بازنشستگی سرمایه گذاری کنند که این حساب ها مزایای مالیاتی ویژه ای دارند. این حساب ها به افراد اجازه می دهند که به مرور زمان سرمایه خود را افزایش دهند و پس از بازنشستگی از این سرمایه ها استفاده کنند؛ و ایران...

این در حالی است مجلس انقلابی ایران سن بازنشستگی را در سال گذشته افزایش داد و در حال حاضر خط فقر در تهران برای هر خانوار به طور متوسط ماهی ۳۰ میلیون تومان تخمین زده می شود، در حالی که حداقل حقوق بازنشستگی پنج و نیم میلیون تومان است. افزایش سن بازنشستگی با توجه به افزایش امید به زندگی و سالمند شدن جمعیت ها چالشی جهانی است و عمده کشور ها در سیاست گذاری هایشان با این چالش مواجه هستند.

سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) پیش بینی کرده که به طور متوسط سن بازنشستگی در دنیا تا سال ۲۰۶۰ دو سال افزایش پیدا می کند، ولی کشور های توسعه یافته همانگونه که برای همه مسائل برنامه و راهبرد دارند برای این موضوع نیز طرح های بلند مدت در نظر دارند در حالی که در ایران همواره از حال ناخوشایند صندوق های بازنشستگی صحبت می شود؛ بحرانی که حال بسیاری از مردمی که برای روزگار بازنشستگی خود برنامه داشتند را ناخوش کرده و باری سنگینی بر سایر بار های دوران کهولت تلنبار کرده است؛ همانگونه که همیشه برای بازه های مختلف زندگی اعم از دوران تحصیل، خدمت، کار و ... در ایران آب خوش از گلوی مردم پایین نرفت حال نیز نوبت به بازنشستگی رسیده تا استرس به جان مردم بیفتد مانند بختکی که نطفه اش را بی کفایتی ها منعقد کرده است.