◄ آشنایی با تعاریف و اصطلاحات راهسازی

بیشتر بخوانید؛

تاریخچه راهسازی در ایران و جهان

تعریف راه و بزرگراه:

• تعریف راه: راهی است دو طرفه (رفت و برگشت از هم جدا نیست) و به عرض حداقل 30/7 متر (عرض آسفالت) با شانه های خاکی یا آسفالته هر طرف به عرض حداقل 85/1 متر.
• تعریف بزرگراه:   راهی که با چهار خط عبور بصورت مسیر رفت و برگشت (هر کدام دو خط) با گاردریل یا نیوجرسی جدا شده و دارای تقاطع همسطح و امکان ورود و خروج به بزرگراه با تمهیداتی قابل انجام می باشد، اطلاق می گردد.

تعریف و اصطلاحات راهسازی:

• آبرو: هر سازه ای، غیر از پل، که برای تخلیه آب از زیر راه ساخته می شود.
• آسفالت حفاظتی: پخش قیر در راههای خاکی شنی، آسفالتی و بتنی و بلافاصله پخش سنگدانه بر روی آن (آسفالت سطحی)، یا اندودهای سنگدانهای یا ماسه ای، یا قیرپاشی بدون سنگدانه، یا پخش آسفالت اسلاری سیل، یا میکروسرفیسینگ، آسفالت حفاظتی نامیده می شود.
• بستر روسازی راه: سطح تمام شده خاکی راه که مصالح لایه های روسازی بر روی آن قرار می گیرد.
• بهسازی و روکش آسفالتی: مرمت و اصلاح انواع آسیب دیدگی های سطحی و سازه ای روسازی های آسفالتی، شامل: تعمیرات سطحی، اجرای روکشهای تقویتی، بازیافت و یا ترکیبی از این عملیات بهسازی نامیده می شود.
• روسازی: روسازی راه سازه ای است که بر روی آخرین لایه متراکم شده خاک زمین طبیعی، خاکریزی ها یا کف برشهای خاکی و یا سنگی که به طور کلی بستر روسازی نامیده می شود، قرار می گیرد.

• آسفالت سرد:  آسفالت سرد از اختلاط مصالح سنگی یا قیرهای محلول، یا قیر آب ها و یا قطران در دمای محیط تهیه و در همین دما پخش و متراکم می شود.
• آسفالت متخلخل:   آسفالت متخلخل از اختلاط قیر با سنگدانه های شکسته دارای دانه بندی باز، در کارخانه آسفالت تهیه می شود.
• اساس:  قشری از مصالح سنگی با مشخصات فنی و به ضخامت معین که بر روی بستر آماده شده راه یا لایه زیراساس، به منظور تحمل بارهای وارده از لایه های بالاتر روسازی قرار گیرد، قشر اساس نامیده می شود.
• اساس شنی و سنگی:  عبارت است از مصالح شکسته شن و ماسه ای رودخانه ای یا سنگهای معادن کوهی با مشخصات فنی معین که به ابعاد هندسی مورد نظر بر روی قشر زیراساس و یا بستر روسازی قرارگیرد.
• اساس قیری:  مخلوطی از مصالح سنگی و قیر با مشخصات فنی و به ضخامت معین که بر روی بستر آماده شده راه یا لایه زیراساس، به منظور تحمل بارهای وارده از لایه های بالاتر روسازی قرار گیرد، قشر اساس قیری نامیده می شود.
• اساس ماکادامی: مخلوطی از سنگ کوهی یا سنگهای رودخانه ای شکسته به اندازه های مشخص و پخش آن بر روی قشر آماده شده سطح راه برابر ابعاد، اندازه ها و ضخامتهای مشخص شده در نقشه ها
• اندود سطحی ( تک کت ): پخش یک لایه بسیار نازک قیر محلول یا قیرآبه روی سطح آسفالتی یا بتنی به منظور آغشته نمودن سطوح مزبور و ایجاد چسبندگی با قشر آسفالتی که متعاقباً روی آن پخش می شود، اندود سطحی یا تک کت نامیده می شود.
• اندود نفوذی ( پریم کت): پخش یک لایه قیر محلول با کندروانی ( ویسکوزیته( کم یا متوسط در سطح شنی راه بستر روسازی راه یا زیراساس و یا اساس ، اندود نفوذی یا پریمکت نامیده می شود.
• اندودهای آب بند ( سیل کت): اجرای آسفالت های حفاظتی بر روی انواع رویه های آسفالتی و یا بتنی موجود، به منظور آب بندی، افزایش خاصیت نفوذناپذیری، اصلاح آسیب دیدگی های سطحی، بهسازی موقت و افزایش عمر بهره برداریها، اندود آب بند یا سیل کت نامیده می شود.
• بازیابی روسازی آسفالتی: بازیابی روسازی آسفالتی، استفاده مجدد از آسفالتهای قدیمی است که قبلا کاربرد اولیه خود را به انجام رسانده است. این عمل معمولاً پس از انجام پاره ای فعل و انفعال بر روی آسفالتهای قدیمی صورت می گیرد.

• بتن آسفالتی با دانه بندی باز: عبارت است از مخلوط قیر و مصالح سنگی با دانه بندی باز که مناسب برای بالا بردن اصطکاک روسازی مرطوب می باشد.
• بتن آسفالتی با دانه بندی متراکم: عبارت است از مخلوط قیر و مصالح سنگی با دانه بندی پیوسته مناسب برای شرایط محلی با کاهش فضای خالی و افزایش مقاومت و عمر بیشتر
• پل:  سازه فلزی یا با مصالح ساختمانی برای عبور راه، راه آهن و یا پیاده از روی آب یا مسیر راهی دیگر.
• پی کنی ابنیه فنی:  پی کنی ابنیه فنی عبارت است از کندن محل پی پایه ها، دیوارها، زهکشی ها، با دست و یا بیل مکانیکی (یا وسایل مشابه) طبق رقوم مندرج در نقشه های اجرایی و به دستور دستگاه نظارت.
• تخلیه آبهای سطحی:  عبارت است از احداث نهرها، و آبروهای باز و یا بسته، لوله گذاریهای سطحی، انحراف و تنظیم و کنترل جریان آب انهار و رودخانه ها و اجرای سایر کارهای تکمیلی، طبق نقشه های اجرایی و دستورات دستگاه نظارت.
• خاک مسلح:  خاک مسلح عبارت است از مجموعه خاک و مسلح کننده ها که به صورت نوارهای افقی در خاک قرار می گیرند و پوسته )در صورت وجود( که بتنی، فلزی یا از مصالح دیگر است و نمای خاک مسلح را تشکیل می دهد.
• داربست:  سازه ای موقت است که برای نگهداری قالب بندی، سکوهای کار و تحمل بارهای حین اجرا برپا می شود. مشتمل بر شمع بندی، پایه های قائم، صفحات افقی، بادبندها، زیر سری ها و نظایر آن.
• راه انحرافی:  راهی موقت برای عبور ترافیک در زمان قطع عبور از بخشی از راه.
• روسازی: روسازی راه سازه ای است که بر روی آخرین لایه متراکم شده خاک زمین طبیعی، خاکریزیها یا کف برشهای خاکی و یا سنگی که به طور کلی بستر روسازی نامیده میشود، قرار می گیرد.
• زهکشی:   زهکشی عبارت است از لوله گذاریهای سطحی و زیرزمینی، مصرف زه های سنگی و یا خرده سنگی، انحراف و تنظیم و اجرای سایر کارهای تکمیلی، طبق نقشه های اجرایی و دستورات دستگاه نظارت.​

​

• زیراساس:  قشری از مصالح سنگی )یا مخلوطی از مصالح سنگی و مواد افزودنی) با مشخصات فنی معین و به ضخامت مشخص که بر روی بستر راه (سابگرید) به منظور تحمل بارهای وارده از قشرهای بالای روسازی قشر اساس قرار گیرد، قشر زیراساس نامیده می شود . زیراساس معمولاً اولین لایه از ساختمان روسازی راه را تشکیل می دهد.
• زیراساس شنی و سنگی: مصالح شنی رودخانه ای یا سنگ های شکسته شده در سنگ شکن که با مشخصات فنی معین تهیه و بر روی بستر روسازی راه حمل و به ضخامت مورد نظر پخش و سپس طبق شرایط فنی آبپاشی و کوبیده می گردد. قشر حاصله، زیراساس شنی نامیده می شود.
• سنگ پشت کار:  قطعه سنگی است که در پشت نما به کار می رود و مستقیماً در برابر عوامل جوی قرار ندارد.
• سنگ توکار:  قطعه سنگی است که در داخل بنا به کار برده می شود.
• سنگ دوکله و یا سرتاسری: قطعه سنگی است که تمام ضخامت بنا را در بر می گیرد.
• سنگ راسته:  قطعه سنگی است که طول اصلی آن در امتداد نمای بنا قرار می گیرد.
• سنگ کله:  قطعه سنگی است که طول اصلی آن در داخل بنا قرار می گیرد.
• سنگ نبش:  قطعه سنگی است که در گوشه بنا به کار برده می شود.
• سنگ نما:  قطعه سنگی است که در نمای بنا به کار برده می شود. این قطعه باید دارای ریشه کافی بوده تا در ضمن مقاومت در برابر عوامل جوی، استحکام بنا را هم تامین نماید.
• شانه راه:  آن قسمت از کف راه که برای توقف اضطراری وسایل نقلیه اختصاص داده شده است.
• شیب عرضی:  عبارت است از شیب عرضی سطح راه و در مسیرهای مستقیم اغلب معادل ۲% می باشد.
• طاق های با دور تمام:  طاقهایی که انتهای قوس طاق به حالت عمودی روی پایه ها قرار گرفته باشد.
• طاق های نیم خیز:   طاقهایی که با طاق به حالت مایل و با شیب ۱و ۲ روی پایه قرار گرفته باشد.
• عملیات خاکی:  عبارت است از کلیه کارهای لازم برای تمیز کردن بستر و حریم راه، خاکبرداری و خاکریزی خاک، سنگ و یا سایر مصالح، از و یا در مسیر و یا محدوده راه در منطقه عملیات طرح، طبق نقشه های اجرایی و یا برابر دستورات دستگاه نظارت.
• قالب:  سازه ای موقت برای در بر گرفتن بتن قبل از سخت شدن و کسب مقاومت کافی برای تحمل بار بتن
• قرضه جانبی:  قرضه ایست موجود در حریم قانونی راه و در صورت بلامانع بودن در نزدیکی و مجاورت حریم راه.
• قرضه موضعی: قرضه ایست که از منابع مناسب موجود در طول راه و با رعایت حداقل فاصله حمل تعیین می شود.

• قرضه منتخب:  قرضه ایست متشکل از مصالح رودخانه ای و یا کوهی و یا مصالحی با مشخصات معین که از منابع خاص تأمین می شود.
• کنترل فرسایش:  عبارت است از ایجاد فضای سبز و یا تثبیت خاک با قیرآبه و یا پوشش با بتن پاشیده و شیب بندی به منظور کاهش از دست رفتن خاک به علت آب یا باد.
• مدیریت روسازی راه:  عبارت است از تمامی فعالیتهای مربوط به طراحی، ساخت، نگهداری، ارزیابی مداوم، ترمیم، بهسازی یا بازسازی روسازی شبکه راه ها . مدیریت روسازی راه مجموعه ای است از ابزار و روشها که علاوه بر سازماندهی به شبکه روسازی ها به تصمیم گیری برای دست یافتن به برنامه های دراز مدت مؤثر و اقتصادی برای نگهداری روسازی ها در سطحی قابل قبول، کمک می کند.
• مجموعه قالب بندی:   مجموعه ای که برای نگهداری بتن در شکل مورد نظر به کار می رود، مشتمل بر رویه قالب، بدنه قالب، پشت بندها، کلافها، چپ و راست ها و نظایر آن.
• میانه راه: آن قسمت از عرض راه که در حد فاصل بین مسیر رفت و برگشت قرار گرفته و مسیرهای رفت و برگشت را از هم جدا می کند.
• بانکت:  ایجاد پله در کف خاکریزهای ناهموار.
• دراواسیون:  بازگشایی مسیر جریان آب در ورودی یا خروجی یک پل.
• تنقیه:  تمیز کردن و باز کردن و برداشتن گل و لای از پل موجود.
• ژوئن:  همان درز انبساط.
• دور (با تلفظ dever):   شیب عرضی راه.
• بیه:  زاویه انحراف آکس یک پل نسبت به عمود بر جاده.
• بستر روسازی (سابگرید):  به سطح زیر روسازی راه می گویند. (روسازی شامل ساب بیس + بیس +آسفالت است).
• راکفیل (سنگریزی):  خاکریزی ای که حداقل بیش از 30% مخلوط سنگی با دانه های بزرگتر از 6 اینچ داشته و می توان در لایه های 30 تا 60 cmاستفاده کرد (ضخامت خاکریز معمولی حداکثر 15 cm است). طبق نشریه 101 تا 1 متر مانده به سابگردید (بستر روسازی) می توان از راکفیل استفاده کرد.
• VSS:  آزمایش سنجش ظرفیت باربری راکفیل. (در راکفیل به خاطر وجود دانه های سنگی امکان استفاده از آزمایش تراکم -کمپکشن - وجود ندارد به همین خاطر از این آزمایش استفاده می کنند)
• آور سایز:  خارج از رنج بودن (بزرگتر بودن) اندازه مصالح سنگی در منحنی دانه بندی.
• پاکت: به جام بیل مکانیکی یا لودر می گویند.
• پیکور:   چکش هیدرولیکی (که به جای پاکت بیل مکانیکی نصب می شود).
• کوله:  به دیوار پل می گویند.
• باربکان:  لوله هایی که جهت زه کشی آب در کوله و دستک پلها ( یا هر جای دیگه) مورد استفاده قرار می گیرند (در هنگام بتن ریزی نصب می شن).
• استرپینگ: برداشت خاک های نباتی (راهسازی).
• واریانت: تغییر نقشه مسیر راه به علل مختلف (راهسازی).
• برم: ایجاد پله در ترانشه هایی که معمولا از 8 متر بیشتر باشند برای جلوگیری از افتادن سنگ در مسیر راه و همچنین پایداری بیشتر شیب خاکبرداری./معمولابه عرض 3 متر.
• سیل کتبه:  نوعی آسفالت حفاظتی با ضخامت کم اطلاق می گردد که به منظور بهبود راه آسفالته(اعم از آسفالت گرم یا آسفالت سطحی یا انواع دیگر آسفالت) و نیز غیر قابل نفوذ نمودن آن در مقابل نزولات جوی نظیر برف و باران و غیره بکار برده می شود. سیک کت شامل پخش یک لایه قیر مخلوط با امولسیون قیر توأم با مصالح و با بدون پخش مصالح باشد.
• پریمکت:  اندود نفوذی به منظور آماده نمودن سطح راه شنی جهت بخش قشر آسفالت آنجام می گردد. قیر پریمکت که در سطح راه شنی پخش می گردد در داخل خلل و فرج آن نفوذ نموده و علاوه بر تحکیم سطح راه شنی سبب تسهیل چسبندگی قشر آسفالت به بدنه راه می گردد.
• تک کت: پخش یک لایه بسیار نازک امولسیون قیر روی سطح آسفالتی یا بتنی به منظور آغشته نمودن سطوح مزبور و ایجاد و چسبندگی با قشر آسفالتی که متعاقباً روی آن پخش می شود اندود سطحی و یا تک کت نامیده می شوند.
• لکه گیری: هر گاه در راهها بر اثر فشار ترافیکی و خرابی جسم راه آسفالت سطح راه خراب شده و با به شکل موزائیکی درآمده باشد بوسله دستگاه کاتر آسفالت های خراب شده را بصورت شکل های منظم خارج نموده و چنانچه زیرسازی نیز دچار آسیب دیدگی شده بود نسبت به اصلاح آن نیز اقدام می کنیم سپس سک لایه تک کت ریخته و با آسفالت مرغوب رویه را مرمت می نمائیم.

بیشتر بخوانید؛

نقشه توسعه شبکه بزرگراهی و آزاد راهی کشور

• حریم راه: با توجه به نوع راهی که طراحی و احداث گردد حریم در نظر گرفته می شود. منظور از حریم مقدار زمینی است که از دو طرف راه برای مقاصد خاصی اختصاص می یابد این مقاصد را می توان بطور خلاصه بشرح ذیل ذکر نمود:

1.  ایجاد میدان دید وسیع تر برای رانندگان
2.  ایجاد تسهیلات جهت تعریض راه در آینده با توجه به افزایش ترافیک
3. جلوگیری یا کاهش خطرات ناشی از انحراف خودروها از جاده (با جلوگیری از احداث ساختمان با هر گونه بنا در حریم)

• گاردرل:  نوعی جدا کننده که از جنس ورق گالوانیزه برای حفاظ در راه ها استفاده می شود که در اتوبانها، نقاط پرتگاه، گردنه ها و قوسها نصب می شود تا از تصادفات و اتفاقات ناگوار در هنگام رانندگی جلوگیری شده یا عوارض آنها کمتر شود.
• نیوجرسی:  نوعی جدا کننده بتنی می باشد که در ارتفاع مختلف از قبیل یک یا دو متری ساخته می شود که در بزرگراه ها جهت جلوگیری از دور زدنها و خلاف رانندگان متخلف و ایجاد امنیت و جلوگیری از اتفاقات ناگوار و تصادفات و در بعضی موارد ورود و خروج و هدایت ترافیک و جلوگیری از نور چراغهای روبرو ایجاد می شود.

• چشم گربه ای : همانگونه که خط کشی در هنگام روز و شب راننده را در مسیر حرکت راهنمایی نموده و به او در انتخاب خط مسیر ایمن کمک می کند، چشم گربه ای نیز که در انواع مختلفی ساخته می شود وظیفه هدایت راننده را در خطوط مختلف ترافیکی ((لاینهای ترافیکی)) را در شب بعهده دارد. چشم گربه ای ها خصوصاً در قوسها، محل پیاده روها و جاده های دارای چند خط ترافیکی کاربرد گسترده ای دارند.چشم گربه ایها با بازتابش نور چراغهای خودرو در شب رؤیت شده و راننده را در مسیر ایمن هدایت میکنند.
• زهکشی و درواسیون:   نفوذ آب به لایه های زیر سازی موجب تخریب راه می گردد بنابراین همواره تلاش می شود تا از نفوذ آبهای سطحی به زیرسازی جلوگیری شود برای تحقق این امر روشهای مختلفی وجود دارد که به کمک آنها آب را از لایه دفع یا از نزدیک شدن آبهای جاری به راه جلوگیری می کنند زهکشی و درواسیون از جمله این روشهاست.
• آسفالت رودمیکس:  از اختلاط مصالح سنگی با قیر مایع در سطح آماده شده را بدون گرم کردن مصالح سنگی ساخته می شود از مزایای این نوع مخلوط استفاده از مصالح سنگی در کنار راه ریسه یا در نزدیکی های انبار شده می باشد مصالح سنگی آسفالت مخلوط باید از سنگ یا شن شکسته یا شن و ماسه رودخانه ای و یا مخلوطی از آن دو تهیه شده باشد این مصالح بایستی سخت، مقاوم و تمیزباشند که بوسیله مخلوط کننده ای نظیر گریدر و یا لودر و یا هر وسیله مناسب دیگر در کنار راه تهیه می شود.
• آسفالت گرم:  عبارت است از مخلوط های مصالح سنگی با قیر خالص که در کارخانه آسفالت با درجه حرارت معین طبق مشخصات تهیه و با توجه به فاصله حمل مشخص که مجاز می باشد آماده شده و بوسیله فینیشر بر روی سطح راه پخش و کوبیده می شود.

• بیندر: بیندر بتن آسفالتی می باشد که با سنگ شکسته از مصالح رودخانه ای یا کوهی تهیه می شود و مصالح سنگی آن دارای دانه بندی 25-0 میلی متر و 19-0 میلی متر می باشد بیندر بصورت یک لایه طبق ابعاد و ضخامت هایی که در نقشه مشخص شده بر روی سطوح آماده شده راه پخش می گردد البته در مواردی که ضخامت قشر آسفالت زیاد باشد با توجه به دانه بندی انتخاب شده ممکن است در یک لایه یا بیشتر اجرا شود.ضمناً لایه بیندر بر اساس طراحی روسازی جاده محاسبه و مشخص می گردد.
• توپکا:  بتن آسفالتی است که از مصالح رودخانه ای یا مصالح سنگ کوهی تهیه می شود و مصالح سنگی آن دارای دانه بندی 19-0 میلی متر می باشد و جهت پوشش لایه نهائی بتن آسفالت بکار می رود که به آن اصطلاحاً رویه می گویند و ضخامت این لایه را بر اساس طراحی روسازی جاده محاسبه و مشخص می گردد.
• بیس:  بیس قشری است که مصالح سنگی و یا مخلوطی از مصالح سگی و مواد چسبیده با مشخصات فنی معین و به ضخامت محاسبه شده می باشد که بر روی بستر 50-0 میلی متر و 38-0 میلی متر و 25-0 میلی متر می باشد که حداقل 50% مصالح مانده روی الک شماره 4 باید شکسته و ارزش ماسه ای آن بیشتر از 35 باشد این قشر باید قابلیت تحمل بار محوری و همچنین زهکشی راه را داشته باشد.
• ساب بیس:  ساب بیس قشری از مصالح سنگی با مشخصات فنی معین و به ضخامت محاسبه شده می باشد که بر روی بستر روسازی راه بمنظور تحمل بارهای وارده از جانب قشر اساس قرار می گیرد این قشر معمولاً اولین لایه از ساختمان روسازی را تشکیل می دهد. و ضخامت آن نیز بر اساس طراحی روسازی راه محاسبه و تعیین می گردد. مصالح آن دارای دانه بندی 50-0 میلی متر و 48-0 میلی متر و 25-0 میلی متر می باشد.
• ردایلینگ:  به نوعی قیر پاشی سطح راه های شنی اطلاق می گردد که بمنظور تحکیم و تثبیت سطح شنی راه و نیز غبار نشانی بکار برده می شود راههای شنی که به این روش قیر پاشی می شوند پس از مدتی سطح شنی آنها مبدل به یک سطح پایدار گردیده که در برابر نفوذ آب مقاوم می باشد قیرهای مورد مصرف آن عبارتند از 70-mc و 250-mcو 70-scو 250-sc