شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت چهارم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت چهارم:
فعالیت‌های طراحی و عملیات اجرای باند و توقفگاه هواپیما به‌صورت عادی در حال پیشرفت بود ولی در سال ۱۳۶۵ بودجه لازم برای ادامه اجرای آن در مجلس شورای اسلامی به تصویب نرسید و فقط بودجه مطالعاتی به طرح اختصاص یافت و به دلیل رکود عملیات توافقنامه تعلیق طرح به مدت شش ماه با پیمانکار امضا شد.
به همین دلیل اقدامات اجرایی که در سال ۱۳۶۴ در مورد زمین‌ها آغاز شده بود در سال ۱۳۶۶ متوقف ماند. با اختصاص بودجه مطالعاتی انعقاد سه قرارداد مطالعاتی و مشاوره با شرکت مهندسین مشاور آتک در مورد پایانه مسافری و برج مراقبت پرواز و ساختمان‌های جانبی و قرارداد خدمات مهندسی در مورد فعالیت‌های ساختمانی با شرکت مهندسین مشاور ایمن راه و قرارداد با شرکت مهندسین مشاور ابنیه فنی در مورد مطالعات سازه‌ای حاصل فعالیت‌های سال ۱۳۶۷ بوده است.
عدم اختصاص اعتبار برای احداث فرودگاه و طرح دیدگاه تأمین اعتبار برای اجرای پروژه از طریق برقراری اخذ عوارض مسافری موجب تصویب تبصره ۳۸ قانون بودجه سال ۱۳۶۸ کل کشور شد که مقرر شد سازمان هواپیمایی کشوری از هر مسافر هوایی خریدار بلیت در داخل کشور برای عزیمت به خارج از کشور مبلغ دویست هزار ریال دریافت کند و بیست‌ودو درصد مبلغ وصولی را برای پرداخت هزینه مطالعه و اجرای طرح احداث فرودگاه هفتم تیر در اختیار مجری طرح قرار دهد. در اجرای آن مبلغ هفت‌صد و هفتاد میلیون تومان بودجه در اختیار مجری طرح قرار گرفت که نسبت به سال‌های قبل از رشد فراوانی برخوردار بود.
بالاخره در سال ۱۳۶۸ با انعقاد قرارداد شرکت مهندسین مشاور هگزا در مورد خدمات مهندسی برای پل‌ها و راه‌ها، قرارداد خدمات آزمایشگاهی با آزمایشگاه فنی مکانیک خاک وزارت راه و ترابری، قرارداد عملیات اجرایی احداث باند و خزش راه‌ها با شرکت مراغ، قرارداد مشاوره با شرکت ری آب در مورد آب موردنیاز طرح، قرارداد خدمات مهندسی ژئو تکنیک و مقاومت مصالح با شرکت ماندرو، قرارداد تأمین برق با شرکت برق منطقه‌ای و قرارداد احداث بیست‌وهفت و نیم کیلومتر راه‌های داخلی و یازده دهانه پل بزرگ با شرکت کیسون فعالیت‌های اجرایی پروژه مجدداً در مسیر حرکت قرار گرفت.البته شرکت بین‌المللی اکرس و ناپا نیز علیرغم استفاده از خدمات شرکت فرودگاه‌های پاریس پیشنهاد جدید خدمات مشاوره‌ای برای فرودگاه جدید را در سال ۱۳۶۸ (۱۹۹۰) ارائه می‌دهد. این پیشنهاد شامل انجام حداقل تسهیلاتی است که فرودگاه بتواند در سال ۱۳۷۴ مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
این خدمات مشاوره برای سه مرحله ارزیابی نیازمندی‌های تسهیلات برای شروع بهره‌برداری در سال ۱۳۷۴ و طراحی مقدماتی و مدیریت فعالیت (مرحله اول)، مدیریت طراحی نهایی و آماده‌سازی بسته ساخت به‌وسیله مشاوران ایرانی و متخصصان خارجی (مرحله دوم) و مدیریت فعالیت‌های ساخت و نظارت برساخت و برنامه کلی زمان‌بندی و کنترل هزینه (مرحله سوم) موردنظر بود. هزینه مرحله اول حدود دو میلیون دلار کانادا و ده میلیون ریال پیش‌بینی‌شده بود. اما با توجه به سوابق شرکت فرودگاه‌های پاریس پیشنهاد جدید موردتوجه واقع نمی‌شود. درنهایت می‌توان اشاره داشت که در این دوران تا سال ۱۳۶۸ حدود هفت هزار و یک‌صد و هفتاد میلیون ریال و در سال ۱۳۶۸ نیز مبلغ پانصد و پنجاه‌ویک میلیون ریال برای خرید اراضی و تجهیز کارگاه و شروع بخشی از فعالیت‌های عمرانی و سازمان‌دهی تشکیلات مجری طرح هزینه شد.
ادامه دارد
