شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت نهم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت نهم:
سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۳
اعتبار مصوب در قانون بودجه سال ۱۳۷۷ کل کشور برای طرح فرودگاه امام خمینی (ره) ۱۹۵ میلیارد ریال بود که با نیاز واقعی طرح برای اجرای برنامه تنظیم‌شده فاصله فراوانی داشت و به یقین، با وجود تصویب این میزان بودجه برای سال ۱۳۷۸، طرح به مرحله راه‌اندازی و بهره‌برداری نمی‌رسید. البته، نکته مثبت تصویب ارز مورد نیاز به مبلغ ۵۰ میلیون دلار در خردادماه همان سال از سوی هیئت وزیران بود که خرید کالاهای مورد نیاز خارجی را امکان‌پذیر کرد.
در تیرماه ۱۳۷۸، ضمن استمرار اجرای پروژه‌های قبلی در چارچوب برنامه تنظیمی، قرارداد اجرای پروژه روشنایی سطوح پروازی فرودگاه امام‌خمینی(ره) نیز منعقد می‌شود.
در سال ۱۳۷۹، تصمیم نماینده ویژه رئیس‌جمهور نیز به عنوان تصویب‌نامه هیئت وزیران درباره توزیع و اختصاص ۷۲۰ میلیارد ریال حاصل از فروش وجوه ارزی مازاد سال ۱۳۷۹ و همچنین، درآمد ارزی سال ۱۳۷۸ به موارد مشروح مندرج در جزء اول بند «ب» تبصره ۲۹ و بند «ه» تبصره ۴ قانون بودجه سال ۱۳۷۹ کل کشور ابلاغ می‌شود تا برای حفظ و استمرار جدی پروژه‌ها مؤثر واقع شود.
در سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۲، با تخصیص ارز به طرح فرودگاه امام‌خمینی(ره)، امکان خرید تجهیزات فرودگاهی مورد نیاز فراهم آمد که علاوه بر انعقاد قرارداد خرید و تأمین بخشی از سامانه انتقال بار همراه با سازنده داخلی، هم‌زمان مراحل خرید سامانه تمام‌خودکار انتقال بار همراه از شرکت خارجی پیگیری شد که در نهایت این سامانه از شرکت «صنایع ندرلند» خریده و نصب شد. به علاوه، قرارداد ساخت پل‌های هوایی ویژه انتقال مسافر به هواپیما با شرکت «واگن پارس» منعقد شد که سازنده خارجی آن شرکت تیم اسپانیا بود. این فرایند با انعقاد قرارداد سامانه‌های هدایت و پهلوگیری هواپیما با شرکت «سیف گیت» سوئد و قرارداد با شرکت «هایمن» برای خرید دستگاه ایکس‌ری استمرار یافت.
مجری طرح فرودگاه امام خمینی (ره) با افزایش انعقاد قراردادهای تجهیزات و سامانه‌ها و هماهنگی میان این نوع پروژه‌ها و طرح‌های عمرانی، نیازمند ابزار لازم برای نظارت بر پیشرفت هماهنگ اجرای پروژه‌ها بود که شرکت «مهندسین مشاور آتک» و شرکت «فرودگاه‌های پاریس» پیشنهاد مشترک انعقاد قرارداد برای نظارت بر پروژه تجهیزات پایانه مسافری فرودگاه امام خمینی (ره) را ارائه کردند تا به عنوان یک همکار بتوانند به مجری طرح فرودگاه امام خمینی (ره) کمک رسانند.
در پایان اسفندماه ۱۳۷۹، تفاهم‌نامه خدمات مهندسی و کنترل پروژه ساختمان پایانه مسافری، موتورخانه و توقفگاه میان مجری طرح فرودگاه امام خمینی (ره) و مشارکت شرکت مهندسین مشاور آتک و شرکت فرودگاه‌های پاریس به امضا رسید که موضوع آن، ارائه خدمات مشاوره فنی و نظارت در قالب نظارت بر عملکردهای مختلف پروژه به وسیله مشارکت و ایجاد هماهنگی کامل بین مشاوران و پیمانکاران در ارتباط با پایانه مسافری و موتورخانه و توقفگاه (هماهنگی‌های مربوط به فصل مشترک فعالیت‌ها) به لحاظ فنی و زمان اجرا و پیگیری و بهینه‌کردن فعالیت‌های پروژه طبق شرح خدمات مصوب بود. در اوایل سال ۱۳۸۰، در چارچوب برنامه‌های تأمین تجهیزات فرودگاهی، قرارداد خرید و نصب سامانه تجهیزات پایانه‌ای عمومی برای پذیرش مسافر در پایانه مسافری نیز انجام پذیرفت.
علاوه بر آن، با شکل‌گیری و اتمام تعدادی از پروژه‌های طرح فرودگاه امام خمینی (ره) و نزدیکی زمان راه‌اندازی و بهره‌برداری فرودگاه جدید، کمیته تدوین راهبرد فرودگاه امام خمینی (ره) به منظور تعیین حد نهایی توسعه فرودگاه مهرآباد و پیشگیری از تداخل فعالیت‌های دو فرودگاه، مقرر کرد فرودگاه مهرآباد در قراردادهای منعقدشده از ایجاد هرگونه تعهدی برای فرودگاه امام خمینی (ره) خودداری کند و تعهدات قبلی، مانند قرارداد با شرکت شاهد نیز بررسی دوباره شد و نیز مقرر کرد برای لغو تعهدات ایجادشده تصمیم‌گیری شود. اگرچه در این دوران تلاش مناسبی برای تأمین اعتبارات به روش‌های متفاوت انجام پذیرفت، تغییرات مدیریتی در سطوح مختلف و انسجام نداشتن برای اتخاذ تصمیم یکی از مهم‌ترین مشکلات به شمار می‌رفت.
سرانجام در اوایل سال ۱۳۸۰، در چارچوب برنامه‌های تأمین تجهیزات فرودگاهی، پس از مذاکراتی مهم قرارداد خرید و نصب سامانه تجهیزات پایانه‌ای عمومی برای پذیرش مسافر در پایانه مسافری فرودگاه نیز انجام پذیرفت.
بعد از آن، با نزدیک شدن زمان شروع بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی(ره) مجری طرح فرودگاه امام و شرکت فرودگاه‌های پاریس در سال ۱۳۸۱ (فوریه ۲۰۰۲) یادداشت تفاهمی را امضا کردند که تأکید داشت، شرکت مذکور به منظور کمک به فرایند فوری بهره‌برداری از فرودگاه در چارچوب مفاد قرارداد منعقدشده در سال ۱۳۸۰ (اکتبر ۲۰۰۰) پیشنهادهایی را ارائه دهد.
در سال ۱۳۸۲ (آوریل ۲۰۰۲) شرکت فرودگاه‌های پاریس پیرو ملاقات سال گذشته در مورد خدمات بهره‌برداری فرودگاه برای سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌های کشور و مجری طرح فرودگاه امام خمینی(ره) گزارش پیشنهادی را ارسال کرد که هدف آن تعریف محدودیت‌ها و نقاط قوت و چارچوب مسئولیت‌های شرکت بهره‌بردار فرودگاه در کنار وظایف سایر نهادهای اشتغال به‌کار در فرودگاه و تعیین سازمان کلی و شرح مشاغل شرکت مدیریت فرودگاهی برای بهره‌برداری آن بود.
ادامه دارد
