شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت چهاردهم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت چهاردهم:
اگرچه بخش اعظم تسهیلات و تجهیزات فرودگاه آماده شده بود، بالاخره فرودگاه امام خمینی (ره) با برخی کمبودها و تأخیر در اوایل سال ۱۳۸۴ راه‌اندازی شد و مدیریت بهره‌برداری در اختیار اداره کل فرودگاه امام خمینی (ره) به عنوان زیرمجموعه شرکت فرودگاه‌های کشور قرار گرفت. در این دوران، علاوه بر تحویل تسهیلات فرودگاهی موجود از طرف مجری طرح فرودگاه امام به مدیریت بهره‌برداری، طرح‌های ناتمام را نیز مجری طرح فرودگاه پیگیری کرد تا اینکه در اواخر سال ۱۳۸۴ با تعیین مدیرکل فرودگاه وظایف مجری طرح نیز به اداره کل فرودگاه امام خمینی (ره) واگذار شد.
در این سال، با آغاز راه‌اندازی و بهره‌برداری فرودگاه دو سامانه خدمات پشتیبانی زمینی متعلق به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و شرکت خدمات هوایی سامان با ایجاد تسهیلات و تجهیزات لازم امکان ارائه خدمات به شرکت‌های هواپیمایی بهره‌بردار را فراهم آوردند.
سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵
بهره‌برداری از فرودگاه امام خمینی (ره) در ابتدای فعالیت با مشکل کمبود برخی از تسهیلات و امکانات فرودگاهی مواجه بود که به طور کلی می‌توان به فقدان ساختمان‌های جانبی و کمبود توقفگاه خودرو و آماده نبودن پایانه بار هوایی و همچنین تسهیلات ضروری برای تحویل مصنوعات طلا اشاره کرد.
از جمله آنکه در جلسه مورخ بیست‌وهشتم تیرماه ۱۳۸۴، کمیته کارشناسی شورای عالی توسعه صادرات غیرنفتی اعلام می‌کند که صادرات مصنوعات طلا صرفاً از طریق مرزهای هوایی، یعنی فرودگاه‌ها، میسر است و در سال جاری با انتقال پروازهای بین‌المللی به فرودگاه امام خمینی (ره) و نبود امکانات مورد نیاز مانند صندوق نگهداری و جابه‌جایی طلاجات به صورت عاملی بازدارنده برای صدور مصنوعات طلا مطرح بوده و بدون تردید بر میزان صادرات کالاهای مذکور تأثیرگذار خواهد بود.
در نتیجه، شورای عالی توسعه صادرات با عنایت به انتظاراتی که از راه‌اندازی فرودگاه امام خمینی (ره) بابت افزایش ظرفیت‌ها و پاسخگویی به نیازها وجود داشت، از مسئولان تقاضا می‌کنند برای انتقال امکانات و تجهیزات موصوف از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه جدید اقدام یا تجهیزات جدید و متناسب را در فرودگاه امام خمینی (ره) فراهم کنند.
از موارد دیگر می‌توان به صدور گواهی فرودگاه اشاره کرد که بر مبنای پیشنهاد سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت اینت‌گرا از کشور دانمارک برای ایمنی هوانوردی و استفاده از فناوری اطلاعات در فرایند پیشرفت و ارتقای هوانوردی کشوری، پیش‌نویس یادداشت تفاهم درباره سامانه مدیریت و ارزیابی اطلاعات ایمنی هوانوردی ایران را آماده کرد. هدف آن مبنایی برای مذاکرات قراردادی میان دو طرف بود. مقرر شد طرح را این شرکت و یک همکار ایرانی و با توجه به قابلیت‌های آن اجرا کنند که سهم شرکت ایرانی حداقل ۵۱ درصد ارزش طرح بود. فعالیت‌های شرکت اینت‌گرا در زمینه توسعه راهبرد، مدیریت ایمنی، سازماندهی، گواهینامه، تعریف فرایند، دستورالعمل‌ها، قواعد و مقررات و آموزش بوده و فعالیت‌های همکار ایرانی توسعه، اجرا، آزمایش سامانه اطلاعات و همچنین پشتیبانی از اینت‌گرا برای انجام وظایف بود.
سرانجام، شرکت مشاور اینت‌گرا در سال ۱۳۸۵ (ژوئن ۲۰۰۵) پیشنهاد فنی برای توسعه الزامات مرتبط با تنظیم سند گواهی فرودگاه امام خمینی (ره) را ارائه داد. هدف آن فراهم‌آوردن فرایند دریافت گواهی فرودگاه امام خمینی (ره) بود که به این منظور شاخص‌های زیر ضروری می‌نمود:
الف) متقاضی و کارکنان آن صلاحیت و تجربه لازم را برای بهره‌برداری و نگهداری فرودگاه داشته باشند.
ب) دستورالعمل فرودگاه برای متقاضی فرودگاه تهیه و با اطلاعات مکفی برای تصویب ارائه شود.
ج) تسهیلات و خدمات و تجهیزات مطابق با استانداردهای مصوب سازمان هواپیمایی کشوری باشند.
د) رویه‌های بهره‌برداری فرودگاه برای ایمنی پرواز هواپیما رضایت‌بخش باشد.
البته، نه‌تنها آن شرکت موفق به انعقاد قرارداد و انجام فعالیت نشد، بلکه رسیدگی و تصمیم‌گیری درباره تنظیم سند گواهی فرودگاه نیز به تعویق افتاد.
در اثنای راه‌اندازی و بهره‌برداری مقدماتی فرودگاه جدید، اخباری درباره وجود قنات‌های متعدد در حوزه بخش هوایی فرودگاه و نبود ایمنی هوانوردی برای نشست‌وبرخاست هواپیماها مطرح شد. در این‌باره، زمینه بررسی موضوع را برای سازمان هواپیمایی کشوری ایران به وجود نیاوردند، به طوری که آن سازمان به دنبال اعلام برخی از کشورها مبنی بر ایمن نبودن فرودگاه جدید امام خمینی (ره) به دلیل وجود قنات در آن منطقه از سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری (ایکائو) درخواست کرد کارشناسان خود را برای بازرسی و اعلام نظر اعزام دارد.
دبیر کل ایکائو هیئتی از کارشناسان بین‌المللی را در اوایل تیرماه ۱۳۸۵ برای بازدید از فرودگاه امام خمینی (ره) اعزام کرد و در اوایل شهریورماه گزارش هیئت اعزامی را به همراه پیشنهاد، توصیه‌ها و مشاوره فنی لازم برای کمک به سازمان هواپیمایی کشوری و همسو با تلاش‌ها برای ارتقای ایمنی بهره‌برداران هواپیما در فرودگاه جدید ارسال کرد. در هر حال، سازمان هواپیمایی کشوری در آذرماه همان سال طی بیانیه‌ای اعلام داشت که احداث فرودگاه جدید در چارچوب اجرای مفاد ضمیمه شماره ۱۴ کنوانسیون شیکاگو و با بهره‌برداری از فناوری مدرن انجام شده و فعالیت هواپیماها در آن ایمن است.
ادامه دارد
