شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت هفدهم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت هفدهم:
ساختمان آتش‌نشانی شهری
شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) علاوه بر واحد آتش‌نشانی و امداد در بخش هوایی فرودگاه امام خمینی (ره) که باید مطابق با استانداردهای هوانوردی کشوری مأموریت‌های خود را به انجام رساند، نیازمند خدمات آتش‌نشانی شهری برای سایر مناطق از جمله مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی است. به همین منظور، پروژه ساختمان آتش‌نشانی شهری در نظر گرفته شد.
این پروژه در مجموع به مساحت کل هزار مترمربع با هدف استقرار سامانه آتش‌نشانی عمومی برای پشتیبانی ایمنی محوطه و فضاهای عمومی فرودگاه و شهر فرودگاهی طراحی و اجرا شد که فضای احداثی حدود ۳ هزار مترمربع است.
ساختمان گمرک
گمرک جمهوری اسلامی ایران به منظور انجام فعالیت‌های قانونی خود در پایانه‌های مسافری و بار هوایی استقرار می‌یابد، ولی برای اجرای وظایف اداری و پشتیبانی و همچنین محل استراحت کارکنان در زمان‌های غیر کاری نیازمند یک ساختمان اداری بود. به همین دلیل، بنایی معادل ۵ هزار و ۸۰۰ مترمربع برای بهره‌برداری کارکنان گمرک و سامانه مدیریت گمرک فرودگاه امام خمینی (ره) در نظر گرفته که پس از طراحی احداث شد.
علاوه بر شروع پروژه‌های اجرایی جدید، مطالعات طرح جامع فرودگاه امام خمینی (ره) به منظور بازنگری طرح توسعه بخش هوانوردی برای مراحل بعدی انجام شد. در نیمه دوم سال ۱۳۸۶، شرکت فرودگاه‌های پاریس طرح جامع فرودگاه امام خمینی (ره) را بازنگری کرد.
مطالعه توسعه آتی منطقه هوانوردی و زیرساخت‌های مرتبط با پیش‌بینی سطوح پروازی و تسهیلات جانبی، ابنیه و پایانه‌ها، راه‌های دسترسی و سایر نیازها و همچنین اعتبار لازم برای ساخت مراحل دوم، سوم و چهارم طرح توسعه منطقه هوانوردی برای ظرفیت پذیرش مسافر سالانه به میزان ۵/۲۶، ۵۰ و ۹۰ میلیون مسافر داخلی و بین‌المللی و عبوری انجام و سرانجام نتیجه نهایی آن در بهمن‌ماه ۱۳۸۶ ارائه شد.
در این طرح، سه گزینه «مرکز داخلی بر مبنای پیش‌بینی رشد پایه» و «مرکز منطقه‌ای بر مبنای پیش‌بینی رشد محدودنشده» و «مرکز بین‌المللی بر مبنای پیش‌بینی رشد بالا» ارائه شد که شرکت فرودگاه‌های کشور گزینه «مرکز بین‌المللی و رشد بالا» را برای طراحی آتی فرودگاه برگزید و سه مرحله اجرایی برای دستیابی به اهداف آن پیش‌بینی شد. در نتیجه، فرودگاه به ترتیب برای ظرفیت سالانه ۵/۲۶ میلیون مسافر در سال ۹۴-۱۳۹۳ (۲۰۱۵) و ظرفیت سالانه ۵۰ میلیون مسافر در سال ۹۶-۱۳۹۵ (۲۰۱۷) و ظرفیت سالانه ۹۰ میلیون مسافر در سال ۳-۱۴۰۲ (۲۰۲۵) طراحی خواهد شد.
مساحت زیربنای پایانه مسافری در مرحله اول ۳۱۳ هزار مترمربع و در مرحله دوم ۶۴۱ هزار مترمربع و در مرحله سوم یک میلیون و ۲۱۴ هزار مترمربع است که در حال حاضر، پایانه مسافری شماره یک بنای موجود ۷۸ هزار مترمربع است.
با توجه به اهمیت توسعه فرودگاه و ایجاد زمینه‌های لازم برای تسریع انجام پروژه‌های مطالعاتی جدید و پروژه‌های اجرایی مرحله دوم در اواخر سال ۱۳۸۷، مجدداً مجری طرح توسعه فرودگاه امام خمینی(ره) از مدیریت بهره‌برداری فرودگاه تفکیک شد و به طور مستقل به عنوان مجری طرح توسعه مرحله دوم فرودگاه تحت نظارت وزارت راه و شهرسازی فعالیت خود را آغاز کرد.
بعد از آن، اداره کل فرودگاه به طور کلی مدیریت بهره‌برداری فرودگاه و الزامات مرتبط با آن را پیگیری می‌کرد و در این مسیر برای اجرای پروژه‌های اجرایی و مطالعاتی مرحله دوم فرودگاه هماهنگی لازم با مجری طرح توسعه فرودگاه انجام می‌گرفت.
با استقلال مجری طرح توسعه فرودگاه و با توجه به ضرورت در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹، انجام پروژه‌های مطالعاتی مرحله دوم فرودگاه امام خمینی (ره) آغاز شد.
این پروژه‌ها شامل مطالعات پایانه‌های مسافری زیارتی (سلام) و مسافری شماره ۲، مطالعه ایجاد مترو برای فرودگاه امام، مطالعات طرح جامع و طراحی زیرساخت‌های ارتباطی فرودگاه امام، مطالعات طرح جامع تأمین برق کل مجموعه فرودگاه امام، مطالعات طرح جامع و طرح تفصیلی تأمین آب فرودگاه امام، بازنگری مطالعات جامع حمل‌ونقل و عبورومرور فرودگاه امام، مطالعات شبکه چندفرودگاهی استان تهران، مطالعات باستان‌شناسی منطقه فرودگاهی، طرح تفصیلی منطقه هوایی فرودگاه امام خمینی (ره)، مطالعات منطقه ویژه اقتصادی و مطالعات شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) بودند که پس از انعقاد قرارداد با مؤسسات ذی‌صلاح، سرانجام نتایج آنها به تأیید مجری طرح توسعه فرودگاه امام رسید.
ادامه دارد
