شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت بیستم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت بیستم:
ب. احداث مترو به مقصد فرودگاه: سرانجام علاوه بر وجود بزرگراه‌های تهران ـ قم و تهران ـ ساوه، احداث راه‌آهن مسافری سریع‌السیر (مترو) فرودگاه امام خمینی (ره) تأیید شد که مسیر آن از محدوده ایستگاه حرم مطهر خط یک متروی تهران در غرب بهشت‌زهرا آغاز شد و پس از طی حدود ۳۱ کیلومتر، به مجموعه فرودگاه امام خمینی (ره) منتهی می‌شود. مطالعات مسیر حرم مطهر تا فرودگاه امام خمینی (ره) در سال ۱۳۷۱ را مهندسین مشاور مترا انجام دادند.
در آن زمان، چون احتمال برخورد مترو با جاده محور چهارخطه تهران ـ ساوه و اتوبان شش‌خطه تهران ـ ساوه وجود داشت، برای تکمیل اطلاعات از مهندسین مشاور راه دور نیز استفاده شد. در خردادماه ۱۳۸۰، در کمیته هماهنگی، مقرر شد سازمان هواپیمایی کشوری گزارش فعالیت‌های انجام‌شده در زمینه حمل‌ونقل مسافر از تهران به فرودگاه امام خمینی (ره) را همراه با شرح خدمات آتی ارائه کند. پس از ارائه گزارش، تصمیم گرفته شد که سازمان هواپیمایی کشوری و مجری طرح فرودگاه امام خمینی (ره) و شهرداری تهران برای تعیین راهکار مناسب کمیته‌ای تشکیل دهند.
پس از بررسی‌های مقدماتی در سال ۱۳۸۲، مهندسین مشاور راهیاب بهینه گزارش مطالعات فنی و اقتصادی و زیست‌محیطی طرح را تهیه کرد که در آن سه گزینه را مطالعه و ارائه داد و از این سه گزینه معین، گزینه «ب» با امتیازدهی پذیرفته شد که در این گزینه مترو از ایستگاه حرم مطهر آغاز و بعد از ورود به مجموعه فرودگاه امام خمینی (ره)، سه ایستگاه برای انتقال مسافران به پایانه‌های مسافری و همچنین، کارکنان در بخش‌های مختلف پیش‌بینی شد.
این خط مترو پس از عبور از شهرک واوان و فرودگاه امام خمینی (ره) در نهایت، با طی مسیر به شهرک پرند متصل خواهد شد و برای آن یک ایستگاه مشترک با راه‌آهن سریع‌السیر جدید تهران ـ قم نیز در نظر گرفته شده است. در گزینه‌های مختلف، پایان این پروژه می‌توانست مجموعه فرودگاه امام خمینی (ره) باشد یا تا شهرک پرند ادامه یابد که با توجه به بررسی‌های اقتصادی راهکار دوم توجیه اقتصادی بیشتری داشت. در این مطالعه، پیش‌بینی شده بود که عملیات اجرایی احداث مترو به مقصد فرودگاه از سال ۱۳۸۳ شروع شود و در سال ۱۳۸۵ پایان پذیرد و بهره‌برداری از آن در فروردین‌ماه ۱۳۸۶ آغاز شود.
با توجه به سرمایه‌گذاری حجیم برای فرودگاه امام خمینی (ره) و سطح مناسب بهره‌برداری از این فرودگاه به لحاظ سیاسی، اتصال ریلی فرودگاه امام به متروی تهران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ همان‌طور که از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی نیز حاصل طرح مثبت تلقی می‌شود، زیرا امکان حمل‌ونقلی مناسب را برای استفاده مسافران فراهم می‌آورد. به دلیل نیاز شدید به بهره‌برداری هرچه سریع‌تر و همچنین، کمبود منابع اعتباری دولتی، تصمیم بر آن شد تا پروژه از طریق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام پذیرد.
در تابستان سال ۱۳۸۴، شرکت عمران شهرهای جدید وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی برای تعیین سرمایه‌گذار و مجری طرح مترو، آگهی فراخوانی منتشر کرد مبنی بر اینکه آن شرکت در نظر دارد «در راستای اجرای موادی از برنامه چهارم توسعه و چشم‌انداز بیست‌ساله کشور، برای مشارکت هرچه بیشتر بخش خصوصی در طرح‌های ملی و برابر مفاد مصوبه شماره ۱۴۲۹۸ مورخ نهم خردادماه ۱۳۸۴ هیئت‌وزیران نسبت به انتخاب سازنده برای اجرای عملیات خاکی و ساختمانی و زیرسازی و روسازی تا مرحله ریل‌گذاری محور رفت‌وبرگشت قطار شهری تهران ـ فرودگاه امام ـ شهر جدید پرند به طول ۵۰ کیلومتر به همراه احداث سه ایستگاه مصوب طرح همچنین ابنیه آن با برآورد اولیه موجود اقدام کند. از تمامی سرمایه‌گذاران و پیمانکاران داخلی و خارجی که توانایی سرمایه‌گذاری و اجرای طرح را دارند، دعوت می‌شود، پیشنهاد خود را به همراه پیشینه عملکرد حداکثر تا تاریخ یکم مردادماه ۱۳۸۴ به این شرکت ارسال دارند.»
ادامه دارد
