شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت بیست و یکم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاههای متعددی احداث و مورد بهرهبرداری قرار گرفتهاند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که بهعنوان یک فرودگاه بینالمللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهرهبرداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ میتواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهرهبرداری این فرودگاه به سالهای قبل از انقلاب اسلامی باز میگردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و دراینراستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیبهای زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابهجایی مدیران و به تبع آن سیاستها و خط مشیها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهرهبرداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
ازهمینرو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیبها بوده، تصمیم گرفته تا گوشههایی از روند این فعالیتها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمتهایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچوجه تجزیهوتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد بهناچار گلایهمندیهای رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخشهایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاعرسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام میدارد.
قسمت بیست و یکم:
اگرچه دولت از واگذاری پروژه به سرمایهگذار خصوصی منصرف شد، طراحی پروژه مترو به مقصد فرودگاه امام خمینی (ره) به گروه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان سپرده و در سال ۱۳۸۸ به دست آن گروه انجام شد که بر مبنای آن در ارتفاع ۸ متری از زمین، با طرحی بسیار زیبا در کنار بزرگراه قم قرار میگرفت و در این حالت، مشکل معارضان زمین و تأمین مالکیت وجود نداشت.
بعد از طراحی، احداث مترو آغاز شد و ابتدا، دستگاه پلسازی خریده شد که سرعت ساخت را سه برابر افزایش میداد؛ ولی تغییر مدیریت موجب تغییر در طراحی و اجرای آن روی زمین شد. البته به اعتقاد برخی، تصمیم به ادامه طرح مترو تا شهر پرند نیز اشتباه بود، زیرا تمام ظرفیت واگنها را ساکنان شهر پرند اشغال خواهند کرد، مگر آنکه برای مسافران به مقصد فرودگاه واگنهای ویژهای را اختصاص دهند. علاوه بر آن، باید در نقاطی از شهر پایانهای را برای پذیرش بار همراه مسافر در نظر گرفته یا در واگنها نیز محلی را برای قراردادن بار همراه مسافران به مقصد فرودگاه امام خمینی (ره) طراحی میشد. با تغییر کارفرما و تعیین شهرداری تهران به عنوان کارفرما، پروژه مترو معلق ماند و امکان درخواست تغییر پیمانکار، نقشه و انتقال بخش هوایی آن به زمین مورد نظر وجود داشت.
اگرچه مجری طرح فرودگاه با نقشه اولیه موافق بود، برای اجرای نظر وزیر راه و ترابری در صدد تغییر برآمدند و بعد از چند ماه توقف، سرانجام ریلگذاری مترو آغاز شد. پروژه مترو به مقصد فرودگاه امام خمینی (ره) به طول ۵۲ کیلومتر بود که اجرای آن در سه مرحله تعریف شد. صد میلیارد تومان اعتبار این پروژه از منابع مالی استانداری تهران تأمین و در ابتدای فعالیت پیشرفت خوبی داشت، ولی در سال ۱۳۹۲، فعالیتهای اجرایی مترو کندتر شد تا آنکه حدود دو سال اجرای پروژه متوقف ماند؛ زیرا استمرار ساخت آن بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز داشت که در صورت پرداخت سهم دولت، آن پروژه در حدود ده ماه به اتمام میرسید.
البته، مهمترین دلیل تغییر مدیریت پروژه مترو به مقصد فرودگاه و واگذاری آن به شرکت متروی تهران به لحاظ وعده اتمام آن قبل از خرداد ۱۳۹۲ بود. در نظر بود، منابع مالی اجرای پروژه مترو به مقصد فرودگاه امام خمینی (ره) را از طریق منابع اولیه تأمین اعتبار مالی چین در نظر گیرند که مطالعات آن از سوی بانک و شرکت متروی تهران در حال انجام بود. علاوه بر آن، پیشبینی شد تا اقدام لازم برای اتصال ایستگاه متروی فرودگاه مهرآباد به خط ۸ مترو و همچنین، اتصال آن به خط ۳ متروی تهران و به مقصد فرودگاه امام خمینی (ره) انجام شود که پیشرفت شایانی داشت. در حالی که اجرای پروژه مترو به مقصد فرودگاه متوقف مانده بود، اوایل بهمنماه ۱۳۹۳ وزارت راه و شهرسازی خبر از آغاز عملیات احداث قطار سریعالسیر تهران-فرودگاه امام-قم-اصفهان با سرعت بیش از ۳۰۰ کیلومتر داد.
ادامه دارد