شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت بیست و دوم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت بیست و دوم:
پایانه مسافری زیارتی (سلام): طراحی و ساخت پایانه مسافری زیارتی با ظرفیت حدود ۲ میلیون مسافر در سال ۱۳۸۸، با استفاده از منابع عمومی و انعقاد قرارداد با شرکت ملی ساختمان شروع شد که مبلغ اعتبار آن حدود ۱۲۰ میلیارد تومان برای اجرای پروژه در ۲ سال بود. مساحت پایانه حدود ۴۵ هزار مترمربع است که با درنظرگرفتن طراحی پایانه قابلیت انجام ۳ پرواز هم‌زمان وجود دارد.
احداث آن در سال ۱۳۸۹، وارد مرحله اجرایی شد و پس از چند ماه، مرحله خاک‌برداری پروژه به پایان رسید که به دلیل تغییر مدیریت در شرکت فرودگاه‌های کشور، کارفرما تقاضای بازنگری طراحی پروژه را داشت. سرانجام، فعالیت ساختمانی پایانه مسافری زیارتی متوقف شد، زیرا از یک طرف کارفرما خواهان تغییر نقشه بود و از طرف دیگر، پیمانکار مدعی آن بود که مفاد قرارداد منطبق با اجرای نقشه نیست. پس از رفع نگرانی طرفین و افزایش مبلغ پروژه به حدود ۲۰۰ میلیارد تومان، دوباره فعالیت از سر گرفته شد و ساخت اسکلت بتونی ساختمان پایانه مسافری زیارتی نیز آغاز شد که پیشرفت ۲۰ درصدی پروژه را نشان می‌داد و هزینه آن حدود ۲۰۰ میلیارد تومان از منابع اعتباری دولت پرداخت شد.
با این حال، نه تنها پروژه تکمیل نشد، بلکه در اواخر همان سال به دلیل کمبود منابع اعتبار مالی و پرداخت نشدن حدود ۱۰ میلیارد تومان به پیمانکار و در اولویت نبودن اجرای آن برای شرکت فرودگاه‌های کشور پروژه متوقف شد.
در اواخر سال ۱۳۹۲، با توجه به ضرورت اتمام سریع پروژه پایانه مسافری زیارتی و در چارچوب سیاست ادامه پروژه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و بازگشت سرمایه در حداکثر زمان ۲۵ سال بهره‌برداری، مجری طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) فراخوان واگذاری پروژه به بخش خصوصی را صادر کرد. متعاقب آن، دو سرمایه‌گذار بخش خصوصی تقاضای خود را ارائه دادند.
وزارت راه و شهرسازی در اواخر بهمن‌ماه ۱۳۹۳، هنگام بررسی و انتخاب نهایی سرمایه‌گذار، سیاست‌های اجرایی پیشین مبنی بر استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای استمرار اجرای پروژه پایانه مسافری زیارتی را تغییر داد و مقرر کرد تا شرکت فرودگاه‌های کشور اجرای آن پروژه را با تأمین اعتبار از منابع دولتی و پیمانکار قبلی آن، یعنی شرکت ملی ساختمان، ادامه دهد.
البته پروژه تا اواخر سال ۱۳۹۴ فعال بود و شاید حدود ۲۵ درصد دیگر پیش‌روی فیزیکی را نشان می‌داد که دوباره با کمبود اعتبار مواجه شد و پیش‌بینی مجری طرح، اتمام پروژه تا پایان سال ۱۳۹۵ بود. البته با توجه به نیاز حدود ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار، احتمال واگذاری ادامه اجرای پروژه به سرمایه‌گذار خصوصی وجود داشت. در نهایت با توقف اجرای پروژه در اوایل سال ۱۳۹۵، با تصویب هیئت وزیران مقرر شد اجرا و تکمیل پروژه با سرمایه‌گذاری بنیاد مستضعفان و پیمانکار قبلی ادامه یابد.
ادامه دارد
