شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت بیست و سوم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت بیست و سوم:
خط لوله انتقال سوخت هوانوردی
توسعه طرح انتقال سوخت هوانوردی دربرگیرنده سه بخش ایجاد خط لوله برای انتقال سوخت هوانوردی از پالایشگاه ری به مخازن سوخت فرودگاه امام، توسعه خط لوله سوخت‌رسانی مستقیم به هواپیما از طریق لوله‌کشی زیرزمینی به طول دوازده کیلومتر و سوخت‌رسانی مکانیزه به هواپیما در محل توقف هواپیما بود.
در سال ۱۳۸۸ طرح احداث خط لوله انتقال سوخت هوانوردی از پالایشگاه ری به فرودگاه امام خمینی (ره) برای چند مرحله تعریف شد که عملیات اجرایی آن پس از اتمام مطالعات آغاز شد. این خط لوله به قطر ده اینچ و طول ۳۳ کیلومتر است که برای احداث آن بیش از هفده کیلومتر زمین به‌وسیله فرودگاه خریداری شد و مابقی آن از مسیر انتقال خط لوله شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران مورد استفاده قرار گرفت.
به لحاظ تخصصی عمده فعالیت‌ها در حوزه شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت انجام می‌شد که این پروژه به روش مهندسی، تأمین تجهیزات و مصالح و اجرا و احداث در اختیار پیمانکار ذی‌صلاح قرار گرفت. درواقع پیمانکار مهندسی و طراحی پروژه را انجام داد و با تأمین تمامی تجهیزات و مصالح لازم و به‌کارگیری نیروی انسانی باتجربه نسبت به احداث و اجرای پروژه اقدام کرد.
از ابتدای بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی (ره) سوخت‌رسانی به فرودگاه از طریق تانکرهای حمل سوخت جاده‌ای، انجام می‌گرفت که با احداث این خط لوله نیازی به تردد تانکرها در مسیر منتهی به فرودگاه نخواهد بود و درنتیجه سوخت هوانوردی به‌طور مستقیم از طریق خط لوله از پالایشگاه ری به فرودگاه امام خمینی(ره) منتقل شده و وارد مخازن می‌شود.
فرودگاه دارای دو محل هفتگی و روزانه برای سوخت هوانوردی است که هر دو محل از سه مخزن سوخت برخوردار هستند. هر یک از مخازن در محل، روزانه دارای ظرفیت یک‌میلیون لیتر و هر یک از مخازن در محل هفتگی به ظرفیت دو میلیون لیتر هستند. این خط لوله نیاز روزانه یک تا دوازده میلیون لیتری سوخت هوانوردی فرودگاه امام را تأمین می‌کند. افزایش ضریب ایمنی و کاهش هزینه‌ها و کاهش تردد تانکرهای سوخت در جاده از مزیت‌های آن است.
عملیات اجرای پروژه در اواخر سال ۱۳۹۲ به پایان رسید و در مرحله آزمایش قرار گرفت ولی به جهاتی در چند نوبت شروع رسمی فعالیت آن به تعویق افتاد.
مدیرعامل شرکت فرودگاه‌های کشور معتقد بود در ارتباط با تعهدات شرکت بهره‌بردار سوخت هوانوردی در چارچوب قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال اختلاف‌نظر وجود دارد و عدم پایبندی طرف مقابل به تعهدات قراردادی موجب تأخیر راه‌اندازی خط لوله انتقال سوخت هوانوردی از انبار فراورده‌های نفتی پالایشگاه ری به فرودگاه امام(ره) شد.
درنهایت با رفع اختلافات از خردادماه ۱۳۹۳ خط لوله انتقال سوخت هوانوردی به‌طور رسمی آغاز به کار کرد و سوخت هوانوردی به خط لوله تزریق شد و از این طریق به مخازن انتقال یافت. باید اشاره داشت که هنوز بخش‌های دوم و سوم طرح اجرایی نشده است.
با وجود تزریق قطره‌چکانی اعتبار از منابع عمومی و شرکت فرودگاه‌های کشور تلاش شد تا به‌طور موردی تعدادی از پروژه‌ها به روش ساخت و بهره‌برداری و انتقال از طریق سرمایه‌گذاران دولتی و غیردولتی به‌ویژه شرکت‌های هواپیمایی انجام شود.
در این راستا می‌توان به سرمایه‌گذاری شرکت هواپیمایی ماهان برای احداث آشیانه هواپیما در اواسط سال ۱۳۸۵ با زیربنای ۴۵ هزار مترمربع برای پنج فروند هواپیمای پهن‌پیکر، سرمایه‌گذاری شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد پایانه بار هوایی هوشمند در سال ۱۳۸۷ به وسعت ۲۵ هزار مترمربع و با ظرفیت پذیرش ۴۵۰ هزار تن بار در سال، سرمایه‌گذاری برای احداث جایگاه مقامات تجاری یا پایانه اختصاصی مقامات تجاری در نیمه اول سال ۱۳۸۸ به‌وسیله شرکت سرمایه‌گذاری ایرانیان فن‌آور پارس با زیربنای ۸ هزار مترمربع و ظرفیت پذیرش چهارصد مسافر، سرمایه‌گذاری برای احداث هتل فرودگاهی با زیربنای تقریبی ۴۸ هزار مترمربع در سال ۱۳۸۹ به‌وسیله شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و گردشگری (سمگا) به‌عنوان بخش خصوصی با ظرفیت حدود پانصد تخت، سرمایه‌گذاری شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران برای طراحی و احداث آشیانه هواپیما، ساخت آشیانه هواپیما با سرمایه‌گذاری شرکت هواپیمایی آسمان به مساحت ۵ هزار و ۶۸۵ مترمربع، سرمایه‌گذاری شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران برای مرکز آماده‌سازی غذا برای پذیرایی هوایی با ظرفیت عرضه ۳۰ هزار بسته غذایی اشاره داشت که اکنون مورد بهره‌برداری قرار دارند.
ادامه دارد
