شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت سی‌ام
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت سی‌ام:
مسیر اصلی برای برون‌رفت از وضع موجود و بهره‌برداری صحیح و مناسب و اقتصادی از فرودگاه امام‌خمینی (ره) آن است که آن فرودگاه نه‌تنها همانند سایر فرودگاه‌های کوچک که با آماده‌سازی برخی از تسهیلات و تجهیزات فرودگاهی مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفتند بلکه همانند سایر فرودگاه‌های بین‌المللی که توانسته‌اند در یک منطقه موجبات تحول حمل‌ونقل هوایی را فراهم آورند تکمیل و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
برای محقق‌شدن آن نیز با توجه به کمبود تأمین اعتبارات عمومی و ضعف مدیریت فرودگاهی و الزام به آموزش‌های جدید فرودگاهی و ضعف در بازاریابی بین‌المللی ضرورت داشت از طریق یک شرکت خصوصی و با مشارکت احتمالی شرکت‌های خارجی به‌ویژه مدیریت فرودگاهی جهت استفاده از فناوری مدرن و دانش فنی مدیریت و انجام بازاریابی مناسب اقدام گردد تا ضمن رسیدن به هدف یک بنگاه اقتصادی و کاهش وابستگی آن به دولت خدمات مناسب را با کمترین قیمت در اختیار شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی استفاده‌کننده و درنهایت در اختیار مشتریان قرار دهد.
حال که چنین سیاستی بارها از طرف سازمان هواپیمایی کشوری اتخاذ شده ولی به جهت موانعی ازجمله رفتارهای غیرحرفه‌ای در صنعت هوانوردی کشوری به اجرا درنیامده لازم بود سیاست راه‌اندازی و بهره‌برداری فرودگاه هم‌زمان با تکمیل و توسعه تسهیلات فرودگاهی با تأمین اعتبار تدریجی از منابع عمومی مورد تأیید قرار گیرد تا از استهلاک بیش‌ازحد تسهیلات آماده بهره‌برداری پیشگیری شود.
درهرحال برنامه اجرای پروژه‌های تسهیلات ضروری به‌موقع پیشرفت مناسب نداشت و درنتیجه راه‌اندازی و بهره‌برداری در زمان مقرر قبلی امکان‌پذیر نبود و مجدداً پایان سال ۱۳۸۱ به‌عنوان زمان بهره‌برداری مقدماتی فرودگاه امام‌خمینی (ره) در نظر گرفته شد و به همراه آن استمرار انجام امور ساختمانی و تعیین سرمایه‌گذار بخش خصوصی جهت تکمیل و بهره‌برداری آتی مورد تأکید قرار گرفت.
با وجود تلاش‌های فراوان امکان آماده‌سازی الزامات بهره‌برداری فرودگاه امام‌خمینی (ره) برای اواخر سال ۱۳۸۱ نیز فراهم نیامد و به این جهت مقرر گردید تا در بهمن‌ماه ۱۳۸۲ بهره‌برداری با انتقال پروازهای بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی خارجی و داخلی به آن فرودگاه آغاز گردد و در این راستا سازمان هواپیمایی کشوری در ابتدای سال ۱۳۸۲ طی صدور اطلاعیه هوانوردی مشخصات فرودگاه جدید امام‌خمینی (ره) را برای آگاهی عموم اعلام کرد.
اما باید اشاره داشت که همچنان تقابل دو دیدگاه مذکور و مخالفت با استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در تأخیر فعالیت‌های طرح فرودگاه امام‌خمینی (ره) تأثیرگذار بود.
به‌طوری‌که شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران برای انتقال پروازهای بین‌المللی به فرودگاه امام‌خمینی (ره) آماده‌سازی لازم را ایجاد نمی‌کرد ولی با وجود آن تأکید بر اجرای تصمیمات ملی مصوب در مورد بهره‌برداری فرودگاه امام‌خمینی (ره) می‌کرد و تقاضا کرد تا درزمینه‌های خدمات فرودگاهی، عملیات پرواز و ناوبری، مهندسی تعمیرات هواپیما، بازرگانی و تنظیم برنامه‌ها و تعرفه‌های مسافر و بار، سوخت هوانوردی، آماده‌سازی غذا برای پذیرایی هوایی و نحوه انتقال به فرودگاه جدید جلسات اختصاصی ترتیب داده شود و به‌منظور تأمین و تقویت منابع مالی موردنیاز جهت تسهیل و تسریع در تکمیل و بهره‌برداری پروژه‌ها حداقل مبلغ دویست میلیارد ریال در سال ۱۳۸۲ در اختیار آن شرکت قرار دهند.
از طرف دیگر با اتخاذ تصمیم در مورد انتقال پروازهای بین‌المللی به فرودگاه امام‌خمینی (ره) از دفاتر شرکت‌های هواپیمایی خارجی مستقر در ایران خواسته شد تا برنامه‌ریزی لازم را برای شروع فعالیت در فرودگاه امام‌خمینی (ره) انجام دهند.
به همین جهت چهار شرکت هواپیمایی اروپایی ک‌ال‌ام، لوفت هانزا، اتریشی و بریتیش ایرویز پس از حضور در جلسات و بازدیدهای متعدد از فرودگاه امام‌خمینی (ره) در تیرماه ۱۳۸۲ (جولای ۲۰۰۳) مشاهدات خود را درزمینه مشکلات اساسی اعلام و خواستار رفع آنها تا قبل از مراسم راه‌اندازی شدند.
آنها به‌طور نمونه از «محل فرودگاه و فاصله آن با شهر بدون وجود وسایل نقلیه عمومی و مناسب، احداث فقط یک باند بدون وجود تاریخ معین برای استفاده از باند دوم، ابهام در محل دفاتر و دریافت اجاره و نحوه جابه‌جایی از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام‌خمینی (ره)، وجود فقط یک نقطه خروج مسافر از سالن ورودی و ایجاد ازدحام، عدم احداث پایانه بار و انبار گمرک، نیاز به همکاری نزدیک تمامی طرف‌های مسئول در فرودگاه، اصلاح در تسهیلات سوارشدن مسافر به هواپیما» به‌عنوان اشکالات نام بردند. اگرچه برخی از آنها درنتیجه کمبود اعتبارات عمومی باقی‌مانده بود ولی تعدادی از آنها که ناشی از عدم وجود مدیریت آگاه و با دانش فنی مناسب و با تجربه بشمار می‌رفت دارای راهکارهای لازم بود.
ادامه دارد
