شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت سی و ششم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت سی و ششم:
البته برخی فکر می‌کردند با احداث و بهره‌برداری فرودگاه امام می‌توان به سمت تعطیلی فرودگاه مهرآباد حرکت کرد. به‌طور نمونه یکی از مشاوران وزارت راه و ترابری طی گزارشی اشاره دارد که فرودگاه مهرآباد با راه‌اندازی و بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی (ره) پس از مدت کوتاهی تعطیل شود که آن با مخالفت اداره کل فرودگاه مهرآباد مواجه می‌شود؛ زیرا آنها معتقد بودند تعطیلی فرودگاه مهرآباد موجب کاهش ۵۰ درصدی سفر هوایی در کشور خواهد شد ، اما نکته‌ای که باید مورد توجه قرار می‌گرفت آن بود که تعطیلی فرودگاه مهرآباد در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت امکان‌پذیر نمی‌بود، زیرا با کمبود اعتبارات منابع عمومی و طولانی شدن زمان احداث و توسعه تمامی تسهیلات فرودگاه امام خمینی (ره) در کوتاه‌مدت امکان انتقال تمامی پروازها به آن فرودگاه وجود نداشت.
درهرحال پس از گذشت چند سال و نبود امکان راه‌اندازی فرودگاه، مجدداً در سال ۱۳۸۰ مجری طرح فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) و مهندسان مشاور شبدر قرارداد مطالعات مراحل اول و دوم طرح جامع حمل‌ونقل و عبور و مرور هوایی، زمینی و ریلی فرودگاه امام خمینی (ره) را منعقد کردند که موضوع آن «انجام خدمات مشاوره برای اجرای قرارداد مطالعات مراحل اول و دوم طرح جامع حمل‌ونقل و عبور و مرور هوایی، زمینی و ریلی فرودگاه امام خمینی (ره) و همچنین بررسی برنامه‌ریزی فعالیت‌های پروازی مرتبط از فرودگاه مهرآباد بر مبنای شرح خدمات مصوب» بود. محتوای پروژه مطالعاتی فوق شامل بررسی وضع موجود و شناسایی تمامی عوامل مؤثر، پیش‌بینی احجام عبور و مرور و حمل‌ونقل و پارامترهای مؤثر و ارائه مدل و الگوی نهایی بر اساس گزینه‌های گوناگون با اتکا به نکات فنی و اقتصادی (ارائه طرح جامع حمل‌ونقل) می‌شود.
درهرحال مجری طرح فرودگاه امام خمینی (ره) با اتکا به نتایج مطالعات قبلی در سال ۱۳۸۱ برنامه پیشنهادی مقدماتی نحوه انتقال پروازهای موجود از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی (ره) را تدوین و ارائه کرد.
در آن برنامه، ضمن ارائه سابقه تاریخی برای انتقال پروازها از مبدأ و به مقصد فرودگاه مهرآباد گزینه‌های گوناگونی بیان شده که هر کدام از معایب و مزایایی برخوردار بودند. بر اساس طرح جامع مصوب فرودگاه مهرآباد و تصمیمات متخذه در سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۵ نحوه انتقال به این شرح است: «فرودگاه مهرآباد در آینده نیز یک فرودگاه مشترک کشوری ـ نظامی است. از سال ۱۳۷۷، یعنی شروع بهره‌برداری از فرودگاه امام خمینی (ره)، پروازهای بین‌المللی شامل حج و زیارتی در این فرودگاه انجام نخواهد شد و تمامی عملیات و امکانات فنی و فرودگاهی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و دفاتر تمامی شرکت‌های هواپیمایی خارجی برای خدمات مسافر و بار هوایی و پروازهای دوربرد، سایر شرکت‌های هواپیمایی داخلی و همچنین بخش‌های اصلی گمرک و گذرنامه به فرودگاه امام خمینی (ره) منتقل خواهد شد و فقط پروازهای کوتاه‌برد شرکت‌های هواپیمایی داخلی غیر از شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و خدمات پایانه اختصاصی دولت و پروازهای آموزشی و هواپیمایی خصوصی و خدمات هلیکوپتری و سامانه حمل‌ونقل عمومی با زمان‌های کوتاه برای حرکت در مسیر معین میان دو نقطه و بدون توقف و پرواز هواپیماهای نظامی (به‌صورت حاشیه‌ای در کنار پرواز هواپیماهای کشوری) در این فرودگاه باقی خواهند ماند.»
در این راستا راهبردهای متصور فعلی برای انتقال پروازها در سه گزینه طرح شد:
۱- انتقال قسمت به قسمت فعالیت‌های غیرنظامی فرودگاه مهرآباد به موازات قابل آماده بودن بهره‌برداری از فرودگاه امام خمینی (ره) تا پنج سال بعد از آغاز عملیات پروازی در فرودگاه امام خمینی (ره) و در نهایت تعطیل کامل فعالیت‌های پروازی فرودگاه مهرآباد در سال ۱۳۹۰.
۲ ـ تعطیل کامل فعالیت‌های پروازی غیرنظامی فرودگاه مهرآباد در زمان آغاز بهره‌برداری از فرودگاه امام خمینی (ره) و انتقال تمامی فعالیت‌ها به‌صورت هم‌زمان به فرودگاه امام خمینی (ره).
۳ ـ ادامه حیات فعالیت‌های عملیاتی و بازرگانی فرودگاه مهرآباد در کنار بهره‌برداری آینده از فرودگاه امام خمینی (ره) و متناسب با تقسیم نقش دو فرودگاه به‌صورتی که فرودگاه مهرآباد به‌صورت کمکی برای فرودگاه امام خمینی (ره) فعالیت کرده و همواره دو فرودگاه در منطقه تهران خدمت‌رسانی کنند.
ادامه دارد
