شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت سی و نهم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت سی و نهم:
دیوان محاسبات کشور به‌عنوان یک نهاد نظارتی در اوایل سال ۱۳۸۶ ضمن تقاضای ارسال اطلاعات و سوابق احداث فرودگاه امام خمینی (ره)، تاریخ انتقال پروازهای بین‌المللی به فرودگاه امام خمینی (ره) و تعداد پروازهای انتقالی تا این زمان را برای بررسی دیدگاه‌های متفاوت درخواست می‌کند که منجر به تدوین گزارش اختصاص اعتبار بیشتر برای تکمیل طرح فرودگاه امام خمینی (ره) می‌شود. اگرچه بر این باور بودند که شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک شرکت دولتی باید بتواند پروازهای خود را به آن فرودگاه انتقال دهد.
با وجود این شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در مورد نحوه انتقال پروازها و کمبود تسهیلات در فرودگاه امام خمینی (ره) همچنان اعتراض داشت که در مورخ پنجم خردادماه ۱۳۸۶ در جلسه مشترک آن شرکت و شرکت فرودگاه‌های کشور در راستای اجرای طرح انتقال پروازها مقرر شد تا شرکت فرودگاه‌های کشور در مدت پانزده روز نسبت به تحویل اماکن و تسهیلات معین در صورت‌جلسه مشترک اقدام کند. با تمام این صحبت‌ها سرانجام شرکت فرودگاه‌های کشور تقاضای موافقت وزارت راه‌وترابری در مورد برنامه انتقال را به شرح زیر خواستار می‌شود:
۱ ـ انتقال تمامی پروازهای بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی داخلی به‌استثنای پروازهای به مقصد دمشق و بالعکس از شانزدهم تیرماه ۱۳۸۶؛
۲ ـ انتقال تمامی پروازهای بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی خارجی به‌استثنای پروازهای به مقصد دمشق و بالعکس از بیست‌وسوم تیرماه ۱۳۸۶؛
۳ ـ انتقال تمامی پروازهای به مقصد دمشق و بالعکس از سی‌ام تیرماه ۱۳۸۶.
در نتیجه وزارت راه‌وترابری به سازمان هواپیمایی کشوری اعلام می‌کند که «فعال شدن فرودگاه امام خمینی (ره) بسیار مهم است و با برنامه پیشنهادی شرکت فرودگاه‌های کشور موافق است شرکت‌های هواپیمایی همکاری و سرمایه‌گذاری کنند.» پس از تأکید بر انتقال قطعی پروازهای بین‌المللی به فرودگاه امام خمینی (ره)، شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در اوایل مهرماه ۱۳۸۶ به سازمان هواپیمایی کشوری آمادگی انتقال تمامی پروازهای بین‌المللی از شروع برنامه زمستانی (مهرماه ۱۳۸۶) را اعلام می‌کند و تقاضا دارد جهت حفظ منافع شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تمامی پروازهای سایر شرکت‌های هواپیمایی نیز هم‌زمان انتقال پیدا کنند.
در مقابل، شرکت فرودگاه‌های کشور به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌دارد تا مفاد صورت‌جلسه مورخ پنجم خردادماه ۱۳۸۶ در ارتباط با انتقال باقی‌مانده پروازهای بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی داخلی و خارجی از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی (ره) را به اجرا درآورد.
در نهایت، طرح انتقال تمامی پروازهای بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی داخلی و خارجی از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی (ره) در نیمه دوم سال ۱۳۸۶ به پایان می‌رسد و فقط پروازهای از/ به تهران و به/ از عربستان سعودی و پروازهای داخلی ایران در فرودگاه مهرآباد باقی می‌ماند تا اینکه مدت‌ها بعد، در شهریورماه ۱۳۹۳ باقی‌مانده پروازهای بین‌المللی، مشهور به پروازهای حج نیز به فرودگاه امام خمینی (ره) انتقال می‌یابد و فقط پروازهای داخلی کشور ایران در فرودگاه مهرآباد انجام می‌پذیرد.
درهرحال، سامانه چندفرودگاهی مجموعه‌ای از چند فرودگاه مهم است که در یک منطقه کلان‌شهر در حال ارائه خدمات حمل‌ونقل هوایی تجاری بدون توجه به نوع مالکیت یا مدیریت فرودگاه‌ها هستند. اتخاذ تصمیم و تعیین نقش هر یک از آنها و میزان سرمایه‌گذاری متناسب با نقش آنها از پیچیدگی‌های خاص برخوردار است که نیازمند مطالعه است. به همین جهت مجری طرح توسعه فرودگاه در اواسط نیمه اول سال ۱۳۸۹ برای انجام مطالعات شبکه چندفرودگاهی استان تهران با مرکز تحقیقات حمل‌ونقل طراحان پارسه مذاکره و قرارداد منعقد کرد تا مطالعات از مردادماه ۱۳۸۹ آغاز شود.
اجرای این پروژه در چهار مرحله (نه بخش) انجام شد که مرحله اول شامل سه بخش تحقیق و شناسایی تمامی موارد تأثیرگذار بر هوانوردی در استان تهران، بررسی و فهرست (ثبت) وضعیت موجود و شناسایی نیازها و پیش‌بینی تقاضا نسبت به خدمات حمل‌ونقل هوایی در استان تهران و مرحله دوم، شامل دو بخش پیشنهاد سناریوهای گوناگون سامانه فرودگاهی در استان تهران و ارزیابی سناریوها و انتخاب بهترین آنها و مرحله سوم شامل سه بخش تعریف نقش و خط مشی هر فرودگاه در سناریوی انتخاب‌شده، شناسایی و پیشنهاد تغییرات لازم ناشی از بخش ششم و تعیین و پیشنهاد راه‌های تأمین سرمایه جهت اجرای برنامه و مرحله چهارم شامل بخش نهم آماده‌سازی و ارائه طرح اجرایی (عملیاتی) می‌شد.
ادامه دارد
