شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت چهلم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت چهلم:
نتیجه این مطالعات تحت عنوان برنامه عملیاتی آینده جابه‌جایی مسافر در فرودگاه‌های استان تهران مورد تأیید قرار گرفت که به‌طور خلاصه می‌توان چنین بیان داشت:
قابلیت داخلی در فرودگاه‌های مهرآباد و امام خمینی (ره) در دوره جابه‌جایی مسافرهای مختلف
از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۶ ظرفیت سالیانه ۱۰ میلیون مسافر به‌عنوان ظرفیت واقعی آن در فرودگاه مهرآباد
از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۳۹۸ ظرفیت سالیانه ۱۰ میلیون مسافر در فرودگاه مهرآباد و چهار میلیون مسافر در فرودگاه امامِ
از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۷ ظرفیت سالیانه ۱۰ میلیون مسافر در فرودگاه مهرآباد و ۱۸ میلیون مسافر در فرودگاه امام
از سال ۱۴۰۸ تا سال ۱۴۰۹ ظرفیت سالیانه ۱۰ میلیون مسافر در فرودگاه مهرآباد و ۲۳ میلیون مسافر در فرودگاه امام
قابلیت بین‌المللی در فرودگاه امام خمینی (ره) در دوره جابه‌جایی مسافرهای مختلف
از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۶ ظرفیت سالیانه ۵/۵ میلیون مسافر در فرودگاه امام
از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۳۹۸ ظرفیت سالیانه ۵/۸ مسافر در فرودگاه امام
از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۹ ظرفیت سالیانه ۲۳ میلیون مسافر در فرودگاه امام
در این صورت وضع موجود پایانه‌های فرودگاه مهرآباد با تغییرات مناسب به‌منظور جابه‌جایی ۱۰ میلیون مسافر بدون توسعه جدید باقی خواهد ماند و عمده توسعه جدید در مورد افزایش ظرفیت پایانه‌ها در فرودگاه امام خواهد بود تا بتواند میزان ۲۳ میلیون مسافر بین‌المللی و ۲۳ میلیون مسافر داخلی را در سال ۱۴۰۹ پاسخ دهد.
اگرچه این مطالعه انجام پذیرفت، با تغییر مدیریت‌ها در سطح وزارت راه‌و‌شهرسازی تصمیم‌گیری‌ها در چارچوب نتایج این مطالعه امکان‌پذیر نشد و به‌طورکلی به‌رغم جابه‌جایی بیش از ۱۳ میلیون مسافر در فرودگاه مهرآباد، مدیران شرکت فرودگاه‌های کشور در پی افزایش ظرفیت پایانه‌های فرودگاه مهرآباد بودند؛ اگرچه به جهت کمبود منابع مالی به واقعیت نرسیده است.
البته در مردادماه ۱۳۹۳ هنگام سانحه هواپیمای ایران ۱۴۰ در کنار فرودگاه مهرآباد که نشانگر تهدید جدی برای مناطق هم‌جوار فرودگاه به شمار می‌رفت، نگاه‌های متفاوت به‌سوی انتقال یا عدم انتقال مسافران داخلی به فرودگاه امام خمینی (ره) معطوف شد که نتیجه اجرایی را در بر نداشت.
به هر ترتیب در اوایل سال ۱۳۹۵ وزارت راه‌و‌شهرسازی با توجه به وجود مشکلات اجرایی برای فرودگاه مهرآباد، به مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری ابلاغ می‌کند که موضوع نحوه انتقال حدود ۲۰ درصد مسافران داخلی از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی (ره) را در دستور کار قرار دهد.
۳ ـ واگذاری بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری برای توسعه
به‌منظور توسعه و تکمیل طرح فرودگاه امام خمینی (ره) در مدت‌زمان مناسب سرمایه‌گذاری کلی برای بخش عظیمی از فرودگاه مانند گسترش پایانه مسافری و پایانه بار هوایی به همراه سایر تسهیلات جانبی ضروری بود و چنانچه آن نمی‌توانست در چارچوب سیاست‌های اجرایی قرار گیرد. سرمایه‌گذاری برای توسعه موارد خاص به‌طور نمونه در زمینه یک یا چند مورد از تسهیلات فرودگاه از الزامات به شمار می‌آمد.
اجرای این تسهیلات در کوتاه‌مدت با تأمین اعتبار از منابع عمومی به‌طور سالانه امکان‌پذیر نبود و لازم بود تا از کمک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای ادامه و تکمیل تسهیلات فرودگاه استفاده شود که با توجه به تجربیات جهانی لازمه آن واگذاری مدیریت و بهره‌برداری فرودگاه برای مدت معین بود.
البته همچنان واگذاری موارد خاصی از تسهیلات فرودگاهی به بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری نیز قابل‌طرح بود که با وجود تجربیات قبلی در کشور موفقیت‌های نسبی به دست آمده بود.
این بخش به بیان فعالیت‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری برای توسعه کلی و سرمایه‌گذاری برای موارد خاص می‌پردازد.
۱-۳ ـ سرمایه‌گذاری برای توسعه کلی
به‌طور مستمر در هیئت راهبری فرودگاه امام خمینی (ره) موضوع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی مطرح و درخواست متقاضیان متعددی جهت واگذاری بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری برای توسعه کلی مورد بررسی قرار می‌گرفت، اما در نهایت به جهت عدم انسجام در مدیریت و تغییرات زودهنگام و دخالت‌های بی‌مورد و غیر کارشناسانه و عدم توجه به اجرایی شدن سیاست‌های کلان هیچ یک از آنها به مورد اجرا درنیامد که به‌اختصار فرایند فعالیت‌ها در مورد برخی از متقاضیان تشریح خواهد شد.
ادامه دارد
