شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت چهل و سوم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت چهل و سوم:
در نهایت پس از انجام فراخوان و بررسی تقاضاها، انتخاب این شرکت برای واگذاری بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری برای توسعه فرودگاه مقدور نشد.
ـ با به ثمر رسیدن توافق برجام در مورد موضوعات هسته‌ای در اواسط نیمه دوم سال ۱۳۹۴، شرکت شهر فرودگاهی یک تفاهم‌نامه مشترک با دو شرکت فرانسوی امضا کرد که بر مبنای مفاد آن باید در طی ۵ سال پایانه شماره ۲ فرودگاه امام خمینی (ره) با ظرفیت ۴۰ میلیون مسافر احداث شود و آن در ۳ مرحله انجام خواهد شد که مرحله اول آن با ظرفیت ۱۸ میلیون مسافر به پایان خواهد رسید.
از مزایای آن تخصیص ندادن اعتبار از جانب شرکت شهر فرودگاهی و تضمین ندادن از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران است.
ـ به‌موجب مفاد آن، طرف فرانسوی سه ماه فرصت دارد تا نسبت به آماده‌سازی قرارداد نهایی ساخت و بهره‌برداری و انتقال اقدام کند و در صورت امضا نشدن قرارداد نهایی یا هر دلیل دیگری، مفاد این تفاهم‌نامه پس از اتمام مدت سه ماه خاتمه‌یافته تلقی خواهد شد. پیش‌بینی مقدماتی برای سرمایه‌گذاری حدود ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بود که حال، بر اساس مدل مالی مکتسبه میزان دقیق‌تر سرمایه‌گذاری و دوره زمانی بازگشت سرمایه تعیین و مورد توافق قرار خواهد گرفت.
البته باید اشاره داشت که طرف فرانسوی از حدود یک سال قبل برای سرمایه‌گذاری در فرودگاه امام خمینی (ره) مذاکرات را شروع کرده و مقدمات طراحی پایانه را انجام داده است.
مطالعات فرانسوی‌ها برای طراحی پایانه شماره دو تقریباً کامل است و مذاکراتی با هیئت فرانسوی در مورد زمان، مبلغ و شرایط طراحی پایانه شماره دو فرودگاه انجام شده و احتمال دارد تا اواسط ماه مهر سال ۱۳۹۵ فعالیت آنها شروع شود. در این تفاهم‌نامه علاوه بر آن مقرر شد طرف فرانسوی یک پایانه به ظرفیت ۵/۳ میلیون مسافر در کنار پایانه شماره ۱ فرودگاه امام با سرمایه‌گذاری خارجی در زمان کوتاه احداث کند تا در مجموع ظرفیت پایانه شماره ۱ به ۹ میلیون مسافر در سال برسد.
واگذاری به شرکت فرودگاه وین
ـ با طرح سرمایه‌گذاری برای توسعه و بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی (ره) از طریق بخش خصوصی، یکی از متقاضیان جدی شرکت ایرگونومیکس بود که با ایجاد یک کنسرسیوم درخواست سرمایه‌گذاری را ارائه داد و مقرر شد برای دستیابی به دانش فنی مدیریت و بهره‌برداری فرودگاه در کنسرسیوم آنها یک شرکت فرودگاهی معتبر حضور داشته باشد.
به همین دلیل آن شرکت بعد از اقدامات اولیه شرکت فرودگاه وین را از اعضای کنسرسیوم قرار داد که مدت‌ها فرودگاه وین در کشور اتریش را اداره می‌کرد.
ـ بعد از مذاکرات مقدماتی با انعقاد یادداشت تفاهم میان سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌های کشور و شرکت ایرگونومیکس در مورخ هجدهم آبان‌ماه ۱۳۷۹ برای تکمیل طرح‌های مصوب فرودگاه امام خمینی (ره) و در اجرای قانون احداث پروژه‌های عمرانی بخش راه و ترابری از طریق مشارکت بانک‌ها و سایر منابع مالی و پولی کشور مصوب ۱۳۶۶ مجلس شورای اسلامی مقرر شد تا یک شرکت ایرانی متشکل از شرکت فرودگاه‌های کشور و کنسرسیومی از شرکت ایرگونومیکس و شرکت کانسالت از کانادا و شرکت فرودگاه‌های مونترال تأسیس شود. سرمایه‌گذاری موجود در طرح آورده طرف ایرانی به حساب آید و طرف خارجی برای اجرای باقیمانده طرح مصوب، مسئول تأمین منابع مالی باشد و حداقل مشارکت برای طرف ایرانی ۵۱ درصد در نظر گرفته شود. طرف خارجی مکلف شد تا ظرف سه ماه توجیه اقتصادی طرح را تهیه و ارائه کند.
ـ پس از امضای یادداشت تفاهم کنسرسیوم فرودگاهی با تغییراتی در اشخاص شامل شرکت مشاوره فرودگاهی وین (اتریش) به‌عنوان بهره‌بردار، شرکت کانسالت (کانادا) برای نظارت و هماهنگی پروژه، شرکت گریناکر (آفریقای جنوبی) به‌عنوان هماهنگ‌کننده قراردادها، شرکت سایمنس (یونان) برای فعالیت‌های الکترومکانیکال، شرکت ایرگونومیکس (قبرس) به‌عنوان طراح تشکیل شد. این کنسرسیوم مطالعه مقدماتی توجیه اقتصادی را برای توسعه طرح فرودگاه امام خمینی (ره) آغاز کرد.
ـ با توجه به اینکه در اواخر سال ۱۳۷۸ (اوایل سال ۲۰۰۰) تسهیلات فرودگاهی مانند باند، خزش‌راه‌ها، توقفگاه هواپیما، پایانه مسافری (۹۵%)، برج مراقبت و ساختمان فنی و برخی تسهیلات جانبی مانند ساختمان پلیس آماده بود، شرکت ایرگونومیکس برای انجام مطالعه مقدماتی توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری تسهیلات باقیمانده فرودگاهی بر مبنای طرح مصوب مؤسسه پرایس واتر هاوس کوپر را برگزید. هدف این مطالعه بررسی توجیه مالی مدل موافقت‌نامه ساخت و بهره‌برداری و انتقال بود که بر مبنای اطلاعات موجود تدوین می‌شد.
ادامه دارد
