شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت چهل و هفتم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت چهل و هفتم:
در این زمینه پیشنهاد مؤسسه فرانسوی بی‌ان‌پی پریباس دریافت شد که هزینه بسیار بالایی را دربرداشت. سازمان پس از مذاکره با شرکت مشاوره درش (آلمان) توافق کرد از خدمات دو نفر کارشناس مالی فرودگاهی این شرکت حداکثر به مدت یک ماه و با پرداخت روزانه دو هزار دلار به‌طور خالص به هر نفر استفاده کند. ضمناً تصمیم بر آن بود که این کارشناسان با توجه به ارسال پیش‌نویس قرارداد و محاسبات مالی شرکت تاو بخشی از وظایف خود را در کشور آلمان انجام و سپس هنگام مذاکرات با شرکت تاو به تهران سفر کنند.
با این تصمیم محاسبات مالی قراردادها نیز موردبررسی مشاوران قرار گرفت و پس از تأیید محاسبات مالی، مذاکره با شرکت تاو نهایی شد. ضرورت داشت تا بر اساس مفاد قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی، مجوز سرمایه‌گذاری از سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران نیز دریافت شود.
وزارت امور اقتصادی و دارایی ضمن نقد متن تفاهم‌نامه نکاتی ازجمله رقابت فرودگاه‌های تهران و استانبول و دبی را متذکر می‌شود و اشاره دارد که اعطای اختیار انحصاری مدیریت بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی (ره) به یک شرکت ترکیه‌ای که فعالیت مشابهی در فرودگاه استانبول انجام می‌دهد جای تأمل و تدبر دارد و قابل پیش‌بینی است که این اقدام در مواردی که منافع این فرودگاه و فرودگاه استانبول در تقابل یکدیگر قرار بگیرد منجر به حل مسئله به نفع فرودگاه استانبول خواهد شد و از جنبه حفظ منافع ملی محل تأمل است. اگرچه رقابت احتمالی می‌تواند وجود داشته باشد ولی چون کنسرسیوم مذکور به‌عنوان سرمایه‌گذار بخش خصوصی خواهان بازگشت سرمایه و منافع مترتب بر آن در کوتاه‌ترین زمان است مرجح دانستن منافع و موقعیت فرودگاه استانبول بر منافع خود از طرف آن کنسرسیوم بعید به نظر می‌آمد.
سرانجام آن سازمان پس از بررسی و مطالعه اسناد و قراردادها مجوز سرمایه‌گذاری را به شرح زیر برای شرکت تاو مقیم جمهوری ترکیه صادر کرد تا بر اساس قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی و آیین‌نامه اجرایی آن و با رعایت تمامی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران از طریق انعقاد قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال با شرکت فرودگاه‌های کشور در طرح تکمیل و بهره‌برداری از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) بر اساس شرایط زیر سرمایه‌گذاری کند:
۱ـ سرمایه‌گذاری شرکت تاو جمعاً بالغ‌بر یک‌صد و نودوسه و هشت‌صدم میلیون دلار به‌صورت زیر به کشور وارد کند:
الف) معادل یک‌صد و چهل میلیون و سه‌دهم دلار به‌صورت نقد،
ب) معادل پنجاه میلیون و هفتاد و هشت‌صدم دلار به‌صورت ماشین‌آلات و تجهیزات.
۲ـ برگشت سرمایه خارجی از محل وجوه حاصل از دریافت تعرفه‌های مقرر در قرارداد و سایر درآمدهای حاصل از ارائه خدمات به مسافران در مدت یازده سال و سه ماه صورت پذیرد. ارز موردنیاز برای این منظور در حدودی که شرکت فرودگاه‌های کشور تأیید کند از محل درآمدهای ارزی قابل وصول در خارج از کشور و در صورت عدم‌کفایت از طریق خرید ارز از نظام بانکی کشور تأمین و قابل‌انتقال خواهد بود.
۳ـ شرکت تاو و شرکت فرودگاه‌های کشور مکلف هستند جزئیات مربوط به آورده شرکت تاو و محاسبات مربوط به سهم طرفین از عملکرد طرح را در دفاتر جداگانه‌ای ضبط و نگهداری کنند.
۴ـ با ختم دوره قرارداد، تمامی تأسیسات فرودگاه بدون هیچ‌گونه پرداختی به شرکت فرودگاه‌های کشور واگذار می‌شود و به‌این‌ترتیب سرمایه‌گذاری خارجی در طرح تسویه‌شده تلقی خواهد شد. تسویه حقوق سرمایه‌گذار خارجی قبل از خاتمه دوره قرارداد فقط نسبت به مانده تسویه‌نشده سرمایه‌گذاری وی محدود خواهد بود.
۵ـ شرکت تاو مجاز است به‌منظور ایفای تعهدات قراردادی خود مبادرت به تأسیس شعبه و یا شرکت مستقل ایرانی (شرکت پروژه) کند. درهرصورت شرکت یا شعبه بعد از خاتمه قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال برچیده و تصفیه می‌شود و مانده دارایی‌ها عیناً و بدون هرگونه پرداختی بابت آن به شرکت فرودگاه‌های کشور منتقل خواهد شد.
۶ـ سرمایه‌گذار خارجی ملزم است در مدت شش ماه از تاریخ ابلاغ مجوز سرمایه‌گذاری، مبادرت به ورود سرمایه مناسبی برای شروع عملیات اجرایی طرح کند.
درنهایت پیش‌نویس قرارداد سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری شرکت تاو پس از بررسی و ارزیابی حداقل سه تیم کارشناسی‌ـ تخصصی در زمینه‌های حقوقی، اجرایی و فنی، مالی و بهره‌گیری از نظرات مشاوران مجرب بین‌المللی به تأیید رسید و هماهنگی لازم برای دریافت مجوز سرمایه‌گذاری از سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران انجام شد.
هرچند این قرارداد هنوز به امضا نرسیده بود اما با انعقاد قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال اجرای فعالیت احداث و تکمیل فرودگاه و بهره‌برداری از پایانه فعلی فرودگاه به‌وسیله شرکت تاو رسمیت می‌یافت.
ادامه دارد
