شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت پنجاه و چهارم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت پنجاه و چهارم:
اگرچه هیئت وزیران درصدد برآمد تا به موضوع رسیدگی کند ولی ادامه فعالیت شرکت تاو به‌عنوان سرمایه‌گذار و بهره‌بردار فرودگاه امام خمینی(ره) خاتمه یافته تلقی شد و آن شرکت ضمن انحلال شرکت تاو پارس و قطع ارتباط استخدامی کارکنان نسبت به جمع‌آوری تجهیزات و دستگاه‌های وارداتی اقدام و از کشور خارج شد.
البته مجلس شورای اسلامی نیز در مورخ پنجم مهرماه ۱۳۸۳ قانون الزام دولت به أخذ مجوز مجلس شورای اسلامی در دو قرارداد مصداق مواد ۱۲۴ و ۱۳۰ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را به تصویب رساند که به موجب مفاد آن قرارداد توسعه و تجهیز و بهره‌برداری از فرودگاه امام خمینی(ره) موضوع بند الف ماده ۱۳۰ قانون برنامه سوم توسعه معروف به تاو پس از تصویب مجلس شورای اسلامی قابل اجرا می‌شد که هرگز چنین اتفاقی به وقوع نپیوست، زیرا آن شرکت انجام فعالیت در فرودگاه امام را با توجه به اتفاقات موجود خاتمه یافته تلقی کرده بود و از طرف دیگر دولت موضوع استمرار اجرای آن قرارداد را در برنامه نداشت تا نیاز به تصویب قرارداد در مجلس شورای اسلامی باشد.
پس از آن شرکت تاو در دفعات متعدد پیگیر دریافت هزینه‌های خود بود و حتی در نیمه دوم سال ۱۳۸۶ آن شرکت با گذشت بیش از حدود سه سال از توافق با طرف ایرانی برای پروژه فرودگاه امام خمینی(ره) به صورت کتبی و رسمی تقاضا داشت تا از پرداخت حداقل مبلغ مورد توافق به میزان حدود ۵.۵ میلیون دلار خودداری نورزند. درهرصورت با عدم پرداخت این مبلغ و وجود سایر هزینه‌ها، شرکت مربوطه متحمل خساراتی شد و فقط انتقال برخی از تجهیزات وارداتی به‌وسیله آن شرکت به خارج از کشور میسر شد. با این وصف پرونده شرکت تاو به عنوان یک سرمایه‌گذاری دیگر در فرودگاه امام خمینی(ره) نیز بسته شد.
۵-۱-۳ ـ واگذاری به کنسرسیوم ایرانی
با در نظر گرفتن عدم موفقیت کنسرسیوم‌های خارجی در جریان سرمایه‌گذاری برای توسعه فرودگاه امام خمینی(ره) سرانجام یک کنسرسیوم ایرانی متشکل از شرکت‌های سرمایه‌گذاری سامانه گسترنوین، هوانوردی و فرودگاهی هورپادگستر، ساختمانی استراتوس و گروه همکاران، مهندسان مشاور آتک، مهندسان مشاور چگالش و مهندسان مشاور ایمن راه به‌منظور سرمایه‌گذاری برای توسعه مرحله دوم طرح فرودگاه امام خمینی(ره) از جمله تأمین منابع مالی، مطالعه، احداث و تجهیز و همچنین بهره‌برداری تفاهم‌نامه‌ای را در مورخ پانزدهم بهمن ماه ۱۳۸۳ امضا کردند و در نتیجه تقاضای خود را برای انجام این فعالیت به روش ساخت و بهره‌برداری و انتقال و با سرمایه‌گذاری حدود ۲۰۰ میلیون دلار برای احداث پایانه شماره ۲ به وزارت راه‌وترابری ارسال کردند. در این کنسرسیوم ایرانی ترکیبی از تجربیات تأمین اعتبار مالی از منابع خصوصی و مشاوره فرودگاهی و ساخت و همچنین بهره‌برداری از فرودگاه وجود داشت که مجموعه بسیار خوبی برای واگذاری طرح به‌شمار می‌آمدند. در هر حال این تقاضا نیز مورد توجه قرار نگرفت و همچنان فعالیت‌های پروژه به کندی پیش می‌رفت و حاصلی برای استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نداشت.
۶-۱-۳ ـ واگذاری به شرکت سرمایه‌گذاری مهرگان
پس از راه‌اندازی و بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی(ره) در سال ۱۳۸۴ و استقرار اداره کل فرودگاه امام خمینی(ره) به عنوان بهره‌بردار فرودگاه در چارچوب سازمانی شرکت دولتی فرودگاه‌های کشور، همواره کمبود اعتبارات دولتی برای مدیریت و بهره‌برداری تسهیلات فرودگاهی مرحله اول و همچنین سرمایه‌گذاری طرح توسعه مرحله دوم فرودگاه امام خمینی(ره) از دغدغه های مسئولان به‌شمار می‌آمد.
ـ اگر چه در ابتدای مدیریت و بهره‌برداری هر دو مسئولیت بهره‌برداری و مجری طرح فرودگاه امام خمینی(ره) برای ادامه توسعه و تکمیل فرودگاه را در شمار وظایف اداره کل فرودگاه امام خمینی(ره) قرار دادند ولی پس از چندی به جهت وجود نارسایی‌های جدی در زمینه اجرای فعالیت‌های توسعه‌ای فرودگاه مجددا در اواخر سال ۱۳۸۷ تفکیک دو وظیفه مورد توجه قرار گرفت و درنهایت وزارت راه و ترابری با انتصاب مجری طرح فرودگاه امام خمینی(ره) وظیفه طرح توسعه و تکمیل مراحل بعدی فرودگاه را از مدیریت بهره‌برداری تسهیلات فرودگاهی مرحله اول منفک کرد. در نتیجه با توجه به عدم وجود اعتبار دولتی کافی برای پروژه‌های طرح توسعه فرودگاه، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی جهت طرح توسعه فرودگاه از جمله پایانه مسافری شماره ۲ و واگذاری مدیریت و بهره‌برداری از آن مورد تأکید قرار گرفت.
شرکت سرمایه‌گذاری مهرگان به‌عنوان یک سرمایه‌گذار ایرانی پیشنهادی مبنی بر انجام سرمایه‌گذاری برای طرح توسعه فرودگاه امام خمینی(ره) و احداث پایانه مسافری شماره ۲ به‌صورت قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال را ارائه کرد که از طریق مجری طرح فرودگاه امام خمینی(ره) و شرکت فرودگاه‌های کشور مورد بررسی قرار گرفت. پس از مذاکرات لازم طرفین تفاهم‌نامه‌ای را امضا کردند که به موجب آن شرکت سرمایه‌گذاری مهرگان موظف می‌شود مدت سه ماه نسبت به آماده‌سازی و ارائه پیش‌نویس قرارداد نهایی ساخت و بهره‌برداری و انتقال پایانه مسافری شماره ۲ فرودگاه امام خمینی(ره) اقدام کند. البته طرفین توافق کردند با توجه به تسریع در بهره‌برداری از تسهیلات فرودگاهی مرحله دوم سرمایه‌گذار بخشی از ساخت را همزمان با مرحله طراحی آغاز کند و به همین منظور سرمایه‌گذار همزمان با مطالعه طرح برای تهیه مدل مالی و تدوین پیش‌نویس قرارداد نسبت به انتخاب شرکت جهت شروع طراحی پایانه مسافری شماره ۲ اقداماتی را انجام داد.
ادامه دارد
