شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت پنجاه و نهم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت پنجاه و نهم:
همچنین مقرر شد درصورتی که کاهش فروش سوخت هوانوردی به شرکت‌های هواپیمایی خارجی از پایان سال دوم کمتر از یکصد هزار لیتر شود مدت مذکور به طول قرارداد اضافه شود. بهره‌بردار علاوه بر تعهدات مندرج در آگهی مزایده با توجه به مالکیت شرکت فرودگاه‌های کشور بر پروژه احداثی و سایر اماکن انتفاعی مرتبط با پروژه متعهد است تا پس از خاتمه مدت قرارداد نسبت به تحویل محل سوخت هوانوردی برمبنای صورتجلسه تحویل اولیه و در شرایط مطلوب و کارکرد متعارف اقدام کند.
باوجود تعیین تاریخ اول بهمن ماه ۱۳۸۱ به عنوان زمان بهره‌برداری فرودگاه در آگهی مزایده، عدم آماده بودن تسهیلات و تجهیزات و تحویل به شرکت بهره‌بردار تا اواخر سال ۱۳۸۲ همچنان موضوع اختلاف طرفین بود که در جلسه مورخ هفدهم دی ماه ۱۳۸۲ توافق شد طرح میان‌بر محل شماره۵ روزانه که به‌وسیله شرکت مهندسین مشاور چگالش ارائه شده بود اجرا شود. برمبنای آن زمان شروع ذخیرهسازی مخازن پیش افتاده و بهره‌بردار می‌تواند از اول بهمن ماه ۱۳۸۲ ذخیرهسازی را آغاز کند و همزمان طبق برنامه زمانی اجرای طرح اصلی ادامه یافته و در بیست و یکم اسفند ماه ۱۳۸۲ به اتمام رسد.
مخزن دوم حداکثر تا هفتم بهمن ماه و مخزن سوم حداکثر تا بیستم بهمن ماه آماده ذخیرهسازی خواهد بود، بنابراین تا بیستم بهمن ماه سوخت هوانوردی مورد استفاده با ظرفیت روزانه ۲۰۰ هزار لیتر برای شروع فعالیت به‌وسیله شرکت سوخت‌رسانی و خدمات فرودگاهی اوج از مخزن اول آماده تحویل خواهد بود.
شرکت سوخت‌رسانی و خدمات فرودگاهی اوج از همان آغاز فعالیت به دور از جنجال تمام توان شرکت را برای آماده‌سازی و راه‌اندازی محل سوخت‌رسانی به‌کار گرفت، به‌طوری که در زمان راه‌اندازی واقعی فرودگاه امام یعنی مورخ دهم اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ قادر بود سوخت هوانوردی را به تمامی هواپیماها تحویل دهد. به منظور استفاده شرکت‌های هواپیمایی خارجی ضرورت داشت تا تسهیلات مربوطه مورد بازبینی یک نهاد بازرسی بین‌المللی قرار گیرد تا آنها با اطمینان از رعایت استانداردهای بین‌المللی از آن بهره‌برداری کنند.
در این راستا تسهیلات سوخت هوانوردی در فرودگاه امام خمینی(ره) در مورخ بیست و هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ مورد بازرسی نماینده انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) قرار گرفت که شرایط عملیاتی و نحوه ارائه خدمات را در شرایط موجود و قبل از راه‌اندازی سامانه لوله‌کشی زیرزمینی مناسب ارزیابی کرد. اگر چه سرمایه‌گذار بخش خصوصی با محاسبات نحوه بهره‌برداری و فروش سوخت هوانوردی برای بازگشت سرمایه خود نسبت به انجام این پروژه تصمیم‌گیری کرده بود ولی برخوردهای مقطعی و تصمیمات دولتی همواره سرمایه‌گذاری را در معرض خطر قرار می‌داد که نمونه‌ای از آن به شرح زیر است.
شرکت ملی نفت ایران با استناد به تصویبنامه هیئت وزیران و تأکید معاونت حقوقی رئیس‌جمهوری در مورخ سوم اسفند ماه ۱۳۸۳ نرخ سوخت هوانوردی را به ازای هر لیتر یک هزار و ۴۰۰ ریال به اضافه ۴۲ ریال عوارض قانونی اعلام کرده و شرکت اوج نیز طبق همین تصمیم هزینه آن را به صورت نقدی به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی پرداخت می‌کرد ولی در مقابل شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و آسمان نرخ سوخت هوانوردی را همانند قبل ۸۰۰ ریال محاسبه و با تأخیر حداقل دوهفته‌ای پرداخت می‌کردند که رقم بدهی این دو شرکت تا تیر ماه ۱۳۸۴ بالغ بر یک میلیارد و ۸۳۸ میلیون و ۳۶۰ هزار ریال بود.
البته آنها به استناد نامه رئیس مجلس شورای اسلامی آن تصویبنامه را به جهت مغایرت قانونی ابطال شده تلقی می‌کردند درحالی که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به عنوان توزیع کننده و فروشنده سوخت هوانوردی به آن اعتقاد نداشت و در این میان سرمایه‌گذار متضرر می‌شد. از طرف دیگر پس از چندی وزارت راه و ترابری به جهت استقبال شرکت‌های هواپیمایی در برقراری پرواز به/ از فرودگاه جدید امام خمینی (ره) بر این باور بود که ارائه سوخت هوانوردی با نرخ رقابتی در این فرودگاه ضروری است و در نتیجه به وزارت نفت پیشنهاد می‌دهد برای اولین گام به هواپیمای شرکت‌های هواپیمایی داخلی و خارجی مستقر در فرودگاه امام خمینی (ره) سوخت هوانوردی را با تخفیف نرخ ۵درصد برای مدت یک سال تحویل دهند که این پیشنهاد به جهت وجود انحصار مورد توجه مقامات شرکت دولتی مربوطه قرار نگرفت.
به هر ترتیب در زمان شروع فعالیت تسهیلات مرحله اول شامل مخازن متعدد و تلمبه‌خانه‌های تخلیه و بارگیری و ساختمان‌های مورد نیاز که به‌وسیله مجری طرح فرودگاه احداث شده بود در اختیار بهره‌بردار قرار گرفت و در مرحله دوم نیز خط لوله جهت انتقال فرآورده از تأسیسات انبار ری به مخازن هفتگی که در سال ۱۳۹۳ آماده شد مورد بهره‌برداری واقع شد.
ادامه دارد
