ردپای ازن در ریه اهالی تهران
در هفته‌های نخست تابستان سال‌جاری، رسانه‌ها از ورود آلاینده‌ای جدید به هوای تهران خبر دادند که تا به‌حال اثری از نقش آن در آلودگی هوای پایتخت دیده نمی‌شد.
در هفته‌های نخست تابستان سال‌جاری، رسانه‌ها از ورود آلاینده‌ای جدید به هوای تهران خبر دادند که تا به‌حال اثری از نقش آن در آلودگی هوای پایتخت دیده نمی‌شد.
به گزارش خبرگزاری مهر، در سال‌های اخیر آلاینده‌های خطرناکی مانند مونوکسیدکربن، دی‌اکسیدگوگرد و ذرات معلق در هوای تهران تهدیدکننده اصلی تنفس و سلامت بودند اما حالا سخن از آلایندگی هوا توسط گاز ازن است. ازن جزو آلاینده‌های ثانویه است که خود هنگام احتراق از خروجی منابعی نظیر خودروها منتشر نمی‌شود، بلکه از واکنش برخی گازها نظیر اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می‌شود.
میزان غلظت این آلاینده با شدت گرفتن نور خورشید در ماه‌های گرم سال افزایش می‌یابد. با بررسی‌های انجام‌شده، مشاهده می‌شود که در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد بیشترین میانگین ماهانه غلظت اتفاق می‌افتد و در ماه‌هایی از سال که از شدت تابش نور خورشید کاسته می‌شود، میزان این آلاینده نیز به وضوح کاهش می‌یابد. گاز ازن (O۳) از ترکیب ۳ اتم اکسیژن ایجاد شده و یک اکسیدکننده قوی محسوب می‌شود. ازن گازی است تقریبا بی‌رنگ با بویی خاص شبیه بوی هوای تازه که در دمای معمولی به‌صورت گاز است و چگالی آن در شرایط استاندارد ۱/۵برابر اکسیژن است.
ازن در سطوح بالایی اتمسفر که ازن خوب هم نامیده می‌شود، از ورود اشعه ماورای بنفش خورشید به زمین جلوگیری می‌کند و ازن در سطح زمین که آن را ازن بد هم می‌نامند به‌عنوان آلاینده محسوب می‌شود و جزو آلاینده‌های ثانویه است. ازن هنگامی تشکیل می‌شود که آلاینده‌های منتشره از خودروها، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، کارخانه‌های شیمیایی و سایر منابع در حضور نور خورشید واکنش شیمیایی انجام دهند. در کشور ما نیز به‌ویژه در شهرهای بزرگ، صنعتی و مناطق مجاور به‌دلیل آلودگی شدید هوا، وجود گازهای آلاینده اولیه و همچنین آفتابی بودن هوا در عمده روزهای سال، شرایط به سهولت برای انجام واکنش‌های اکسیداسیون فتوشیمیایی که به ایجاد گاز ازن منجر می‌شود، فراهم است.
گاز ازن به‌دلیل خاصیت خورندگی که دارد با ورود به مجاری تنفسی، می‌تواند به نایچه‌ها، نایژک‌ها و کیسه‌های هوای موجود در ریه‌ها که برای تبادل گازهای اکسیژن و کربندیاکسید به‌وجود آمده‌اند، آسیب وارد کند. قرار گرفتن مداوم در برابر گاز ازن می‌تواند موجب التهاب بافت ریه و عفونت‌های دستگاه تنفسی شود. از سوی دیگر در بیماران تنفسی مبتلا به آسم، این وضعیت بدتر است. استنشاق این گاز منجر به کاهش عملکرد شش‌ها و پایین آمدن سطح تحمل آنها در برابر تمرین‌های ورزشی و فعالیت‌های بدنی می‌شود، دردهای پی‌درپی در قفسه سینه و سرفه‌های مداوم از دیگر علائم آلودگی به گاز ازن است. کودکان و افراد سالخورده در فصل تابستان و در هوای آلوده به ازن تروپوسفری نسبت به سایر افراد در معرض ابتلا به نشانه‌های بیشتری هستند. برای کاهش انتشار آلاینده ازن در هوای شهر تهران، می‌توان به مواردی همچون ارتقای تکنولوژی خودروها برای بهبود وضعیت انتشار آلاینده‌ها، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، گسترش و بهبود معاینه فنی خودروها در شهر، مدیریت مناسب ترافیک شهرها، گسترش سیستم پایش مستمر در واحدهای صنعتی بزرگ و کارخانجات اشاره کرد.
