راه آهن سه جانبه پل ارتباطی جدید آسیای مرکزی با چین

به گزارش تین نیوز به نقل از مسیر اقتصاد، قرقیزستان و ازبکستان بر اساس توافقنامه بین دولتی که در ژوئن (خرداد) ۲۰۲۴ منعقد شد، در حال تقویت روابط اقتصادی خود با چین به کمک ایجاد خط آهنی هستند که این سه کشور را در امتداد جاده تاریخی ابریشم، در آسیای میانه به هم متصل می کند. به همین دلیل، ساخت این «راه آهن سه جانبه» به سرعت در حال پیشرفت است.

«راه آهن سه جانبه» دروازه کشورهای آسیای مرکزی به شهرهای بندری چین
این خط ریلی که بیش از ۴۵۰ کیلومتر امتداد دارد، کاشغر در استان سین کیانگ چین را به توروگارت، گذرگاه مرزی قرقیزستان متصل می کند و از طریق قرقیزستان با مسیر شمالی به معدن طلای مکمال رسیده و سپس به شهر جلال آباد در جنوب قرقیزستان ادامه خواهد یافت. در آنجا اتصال با راه آهن فعلی به اندیجان در ازبکستان متصل خواهد شد.

از این خط آهن که ظرفیت جابجایی ۱۵ میلیون تن کالا را در سال دارد، به عنوان دروازه کشورهای آسیای مرکزی به شهرهای بندری چین یاد می شود.

این مسیر ریلی نه تنها چین، قرقیزستان و ازبکستان را به هم وصل می کند، بلکه پتانسیل انتقال کالا به بازارهای اروپایی از طریق ترکمنستان، ایران و ترکیه را نیز دارد و عملا بخشی از جاده ابریشم باستانی را احیا خواهد کرد.

برنامه قرقیزستان برای ساخت راه آهن سه جانبه

بخشی از این راه آهن که از قرقیزستان عبور می کند ۲۸۰ کیلومتر طول دارد و هزینه ساخت آن ۴.۷ میلیارد دلار برآورد شده است. این کشور ۷۰۰ میلیون دلار از عملیات را خود متقبل شده، بخشی را از محل سهمی که هر یک از طرفین برای احداث این پروژه در نظر گرفته اند تامین می کند و مابقی به کمک تسهیلات دریافتی از بانک های دولتی چین تامین خواهد شد.

ساخت این راه آهن در قالب روش تامین مالی پروژه ای BOT (ساخت، بهره برداری و واگذاری) طراحی شده است، به این معنا که پس از یک دوره برگشت هزینه و سود برای سرمایه گذاران، به مالکیت دولت قرقیزستان در خواهد آمد.

شکستن چند دهه بن بست در مسیر توسعه راه آهن قرقیزستان

تفکر ابتدایی ساخت این پروژه به سال ۱۹۹۶ برمی گردد، زمانی که متخصصان موانع جدی زیادی را بر سر راه احداث آن مطرح کردند. از جمله آن می توان به کوهستانی بودن منطقه، عریض تر بودن راه آهن این کشور در مقایسه با خط آهن چین، ضرورت تغییر مسیر، انبوه شدن بدهی به چین و نگرانی از فراهم آمدن بستر مهاجرت به سایر کشورها اشاره کرد.

اما پس از چند دهه تلاش، بالاخره دولت قرقیزستان موفق به ایجاد یک گفتمان عمومی، بالابردن سطح آگاهی شهروندان نسبت به مزایای آن و همچنین توجیه اقتصادی پروژه خط آهن سراسری بین سه کشور شد.

این خط آهن نه تنها یک ارتباط مستقیم ریلی به دومین اقتصاد بزرگ جهان که قرقیزستان با آن مرز مشترک دارد، ایجاد می کند، بلکه استفاده از مسیر شمال به جنوب را نیز فراهم می ‍آورد.

توسعه اقتصادی ازبکستان به کمک راه آهن سه جانبه

تسریع در ساخت این پروژه، تحول اقتصادی بزرگی برای ازبکستان نیز به همراه خواهد داشت. این کشور به عنوان پرجمعیت ترین کشور آسیای مرکزی و به دلیل داشتن یکی از پرقدرت ترین نیروهای دفاعی، نقش مهمی در حفظ ثبات منطقه ایفا می کند.

«شوکت میرضیایف» رییس جمهور این کشور به دنبال ایجاد ازبکستان جدید است. او قصد دارد با تقویت تجارت خارجی با چین به این هدف دست یابد. از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ تجارت بین این دو کشور بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته است.

سرمایه گذاران چینی میلیاردها دلار به بخش های صنعتی این کشور مانند تولید خودروهای برقی، تولید انرژی های تجدیدپذیر مانند برق آبی و کشاورزی سرازیر کرده اند.

پیش بینی اول

در حال حاضر، حمل و نقل ریلی بین چین و اروپا از طریق روسیه، قزاقستان و مغولستان انجام می شود و تمام مسیرها در نهایت از بلاروس عبور می کنند. اگرچه حجم حمل و نقل در نوسان است، اما ظرفیت کلی همچنان در حال رشد است.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۳، حمل و نقل ریلی در طول این مسیرها نسبت به سال قبل از آن نزدیک به ۵۰ درصد کاهش یافت که علت اصلی آن رو آوردن به حمل و نقل دریایی به دنبال افزایش موج نگرانی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین بود.

از آنجایی که انتظار می رود هزینه های حمل و نقل دریایی دوباره افزایش یابد، به احتمال زیاد تا پایان سال ۲۰۲۴، ترافیک ریلی دوباره رو به افزایش خواهد گذاشت. در این شرایط راه آهن سه جانبه نقش مهمی در منطقه ایفا خواهد کرد.

یکی دیگر از پیامدهای مثبت این مسیر جدید، فراتر از ارتباط مستقیم قرقیزستان و ازبکستان با چین، این است که اگر به هر دلیلی رابطه روسیه و اروپا متشنج شود و انتقال کالا از طریق بلاروس و روسیه به خطر بیفتد، می تواند به عنوان جایگزینی برای صادرات کالاهای چینی به اروپا عمل کند.

پیش بینی دوم

ازبکستان هیچ مرز مشترکی با روسیه و چین ندارد. این کشور عضو سازمان همکاری شانگهای است که روسیه، چین و قرقیزستان نیز در آن عضویت دارند. به همین دلیل بخشی از نیروی کار آن به روسیه مهاجرت کرده اند، در حال حاضر اتکای اقتصادی ازبکستان به درآمد این مهاجران قابل توجه است.

پول های ارسالی کارگران ازبک ساکن روسیه در سال ۲۰۲۳ به ۸.۶ میلیارد دلار رسید که تقریباً یک دهم تولید ناخالص داخلی ۸۰ میلیارد دلاری این کشور بود. اما به دلیل جنگ روسیه و اوکراین و رفتار ترجیحی کارفرمایان روسی در جذب کارگران عضو اتحادیه اروپا، نزدیک به ۵۰ درصد درآمد کارگران ازبک را کاهش داده و به دنبال آن سهم تولید ناخالص داخلی پایین آمده است.

ساخت راه آهن سه جانبه می تواند فرصتی فراهم کند تا زمینه سرمایه گذاری چین در ازبکستان و ایجاد فرصت های شغلی افزایش یافته و زمینه پویایی اقتصاد این کشور فراهم آید.