سه اشتباه اروپا در تصویب قطعنامه علیه ایران / ایران باید چه کند؟

روزنامه اصلاح طلب سه اشتباه اروپا در تصویب قطعنامه علیه ایران را بررسی کرده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، در جریان سفر اخیرگروسی به ایران که مفادش در آستانه برگزاری جلسه دوره ای شورای حکام رسانه ای شد، تهران اعلام کرده که حاضر است برای مدتی میزان غنی سازی اورانیوم خود را در سطح 60 درصد منجمد نگاه داشته و همزمان برای تعدادی از بازرسان آژانس اجازه نظارت بر برخی از سایت های خود را صادر کند.

ایران امیدوار بود با توجه به سیاست دولت جدید در تعامل با کشورها و سازمان های بین المللی و اهتمام رییس جمهور به انجام سفر آقای گروسی و بازدید وی از دو سایت هسته ای ایران، راه حل مناسبی باشد برای شروع همکاری دوران جدیدی بین ایران و آژانس .

اما متاسفانه با توجه به اهداف غیر هسته ای و سیاسی بانیان قطعنامه و مخصوصا این سه کشور اروپایی می توان ادعا کرد آنها و آژانس دچار اشتباه محاسبه شده اند. 

در این میان واکنش ایران به قطعنامه شورای حکام نیز قابل تامل است. تهران پیش از برگزاری شورای حکام اعلام کرد که در صورتی که قطعنامه ارایه شده تصویب شود، تهران واکنش متقابل نشان داده و در همین راستا با صدور بیانیه ای مساله راه اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته جدید و کاهش همکاری با آژانس بین المللی انرژی از سطح فراپادمانی به سطح تعهدات تعریف شده در قالب «ان پی تی» به عنوان واکنش مطرح شد.

اروپا اگرچه در شرایط کنونی مرتکب سه اشتباه استراتژیک شده است، اما ایران تا ماه مارس آینده یعنی بازه زمانی که قرار است آژانس طبق خواست قطعنامه، گزارشی در باب فعالیت های هسته ای کشورمان و میزان پایبندی تهران به تعهدات پادمانی تدوین و در اختیار شورای حکام قرار دهد، می بایست به دیپلماسی فضای بیشتری داده و بر فعل و انفعال های دیپلماتیک و به دور از تنش و تهدید متمرکزتر شده و تعامل با آژانس به عنوان نهاد پادمانی را در اولویت قرار دهد. 

اما آن سه اشتباه اروپا: نخست، اروپا مشکلات سیاسی و منطقه ای خود با ایران را با مشکلات هسته ای و فنی پیوند زده و در این بستر تصمیم سازی، تصمیم گیری و جرکت می کند که رویکردی است خطرناک و در عین حال پرهزینه. بازیگران بین المللی باید بدون پیوند زدن مشکلات و اختلاف نظرهای خود در باب مسائل مختلف، چالش ها را به اشکال جداگانه بررسی کرده، راه حل های جداگانه ای برای خروج از تنش ها بیابند. در غیر این صورت معادلات حاکم پیچیده تر خواهد شد، فضا برای مانور در میدان دیپلماسی محدود گشته و گزینه هایی چون رایزنی و گفت وگو به حاشیه رانده می شوند و همزمان طرفین قادر نخواهند بود به گفتمانی غالب در هر زمینه دست یابند.

اشتباه دوم اروپا آن است که این گروه از بازیگران- مشخصا فرانسه، آلمان و انگلیس - در باب چالش هایی که با روسیه به واسطه حمله به اوکراین دارند، تهران را هدف قرار می دهند، پیروی از این رویکرد، سیاستی نادرست است.هرچند باید اذعان کرد که همکاری های نظامی ایران با روسیه حساسیت های کشورهای اروپایی در این باره را افزایش داده است. با این همه شواهد و سطح و میزان کمک های نظامی و تسلیحاتی که امریکا و کشورهای اروپایی در اختیار اوکراین قرار می دهند حکایت از آن دارد که اروپا در باب نقش آفرینی ایران در معادلاتش با روسیه بزرگ نمایی کرده تا بدین طریق بهانه ای برای تحت فشار قرار دادن ایران در اختیار داشته باشد و هم بتواند بستر را برای به دست آوردن امتیازهای حداکثری هموار سازد. در این بزرگ نمایی، اوکراین هم بی نقش نیست که هدفش کسب امکانات تسلیحاتی بیشتر از غرب است!

سومین اشتباه محاسباتی اروپا به اختلاف های خاورمیانه این گروه از بازیگران با ایران بازمی گردد که می بایست در همین بستر تحلیل شده و برای آن راه حلی یافت شود. در مقابل ایران نیز می بایست اختلاف های خود با اروپا را به شکلی جداگانه در بسترهای مختلف تعریف کرده و با توسل به رایزنی و گفت وگو و همچنین استفاده از کارت های خود در زمان مناسب، زمینه را برای عبور از تنش ها هموار نماید.  ایران در سه حوزه فنی، همکاری اش با روسیه و تنش ها در خاورمیانه مواضع خود را دارد و در همین چارچوب می بایست در باب مسائل فنی زمینه را برای رایزنی کارشناسان فنی ایران و آژانس هموار سازد این مهم مستلزم آن است که شخص آقای گروسی به عنوان رییس نهاد ناظر اتمی نیز بی طرفی خود را حفط کرده و به مسائل سیاسی و منطقه ای مورد اختلاف ایران با غرب ورود نکند و فنی بماند. 

ایران همچنین این فرصت را دارد تا در باب سوءتفاهم های به وجود آمده با اروپا در باب همکاری های نظامی اش با روسیه، از طریق گفت وگو کشورهای اروپایی را متقاعد کند که هدفش از تعامل با مسکو برهم زدن نظم موجود و توازن به نفع روسیه، در اروپا نیست و همکاری دو همسایه در راستای نگاه به شرق ایران قابل تبیین است؛ تا ایران برای حل مشکلات بین المللی اش دست بالا را داشته باشد.نگاهی که امریکا به واسطه تحریم هایش علیه ایران و انفعال اروپا در شکلی گیری آن بی تقصیر نیستند.

 با این همه آنچه بیش از همه روابط ایران و اروپا را تحت تاثیر قرار داده، به نظر می رسد زیاده خواهی و امتیازگیری اروپا است. در این باره تحولات برجام تا اکتبر 2025 باید مورد توجه قرار بگیرد. در آن مقطع زمانی قطعنامه 2031 به پایان رسیده و کلیه تحریم های هسته ای منقضی می گردد، مگر اینکه اثبات شود ایران به تعهدات برجامی اش عمل نکرده است. البته تلاش های طرفین درگیر، برای دستیابی به امتیاز حداکثری امری معمول در عرصه دیپلماسی است. با این همه بازیگرانی که با یکدیگر اختلاف دارند می بایست با تکیه بر حسن تفاهم و همچنین اهرم های دیپلماتیک به اختلاف شان پایان داده و راه حل میانه ای برگزینند.

با این اوصاف ایران 3 ماه حساسی را پیش رو دارد تا با نهاد پادمانی به توافق دست یابد. از سوی دیگر با توجه به ساز و کار حل اختلاف های تعریف شده در ماده 36 برجام که بازه زمانی دوماهه دارد، ایران فرصتی 9 ماهه دارد تا به اختلاف هایش با اروپا پایان دهد. ایران می بایست دو روند موازی حل اختلافات با اروپا و آژانس را همزمان طی کند.

اتفاقا سفر اخیر آقای گروسی به ایران نشان داد که ایران بدون حل اختلاف نظرهای خود با اروپا نمی تواند انتظار داشته باشد تا روابطش با نهاد پادمانی بهبود یابد. 

در شرایط کنونی آنچه ایران می بایست بر آن متمرکز شود، تلاش برای تعریف دور تازه ای از رایزنی ها و پیدا کردن فرمول جدید مذاکراتی جهت پذیرش وضعیت موجود در قبال خسارات وارده است. بدین معنا که ایران به واسطه خروج یکجانبه امریکا از برجام و در حالی که 15 گزارش مثبت از آژانس گرفته است خسارات مادی و معنوی متحمل شده و نتوانسته از مزایای برجام استفاده کند و طبق بندهای 26، 36 و 37 برنامه جامع اقدام مشترک حق و حقوقی دارد. در مقابل غرب بر کاهش سطح غنی سازی در ایران تاکید می کند، گزاره ای که مطلوب ایران نیست. و فارغ از آن ایران در این بازه زمانی در اثر 5 مرحله کاهش تعهدات برجامی دانش هسته ای اش را گسترش داده و نمی توان این واقعیت را انکار کرد.

همزمان ایران به دنبال عبور از تحریم ها است. در چنین شرایطی باید به یک دور بده بستان رسید و تلاش کرد مبنا و فرمولی برای دور تازه رایزنی ها و گفت وگوها تعریف شود. مثلا « ایران سطح غنی سازی را افزایش ندهد و در مقابل خسارات وارده بر ایران با رفع تحریم ها تهاتر شود.»