تحلیلی بر صنعت خودرو و حمل‌ونقل جهان

مجموعه اتفاقات مهمی در صنعت خودرو و حمل‌ونقل جهان در سال ۱۳۹۷ رخ داده است که از جمله آنها می توان به قرارداد همکاری میان ایران و هند برای مدیریت و توسعه بندر چابهار، شکستن رکورد فروش خودروسازی فولکس واگن و احتمال جایگزینی هواپیماهای بوئینگ و ایرباس با نمونه‌های سوخو ۱۰۰ ساخت روسیه اشاره کرد.

به گزارش ایسنا، این گزارش که به بررسی و مرور مختصری بر مجموعه اتفاقات مهمی که در سال جاری بر صنعت خودروسازی و حمل و نقل جهان به وقوع پیوسته می‌پردازد.

یکی از اخبار مهم فرودین ماه این بود که گروه خودروسازی فولکس واگن علی رغم رسوایی خودروهای دیزلی تولیدی خود در سال ۲۰۱۵ میلادی، توانست رکورد فروش سه ماهه نخست سال ۲۰۱۸ را بشکند. در سال ۲۰۱۵ میلادی رسوایی پرونده خودروهای آلاینده فولکس واگن آلمان برای نخستین بار در ایالات متحده آمریکا افشا شد؛ چرا که پس از آزمایش‌های صورت گرفته مشخص شد نرم افزار مدیریت میزان آلایندگی موتور خودروهای دیزلی این شرکت در آمریکا دستکاری شده است. فولکس واگن پس از اعتراف به تقلب، به پرداخت ۴.۳ میلیارد دلار جریمه محکوم شد و هنوز هم با مشکلات حقوقی در آلمان، آمریکا و سراسر جهان مواجه است. این شرکت ۲۲ میلیارد یورو را برای پرداخت خسارات حاصل اختصاص داده و همچنان هم به ایجاد آلودگی در محیط زیست در جهان متهم است. اما جالب است با این حال، گویا هیچ چیز حتی رسوایی خودروهای دیزلی هم نمی‌تواند جلوی محبوبیت و میزان فروش بالای خودروهای تولیدی فولکس واگن را بگیرد. میزان فروش خودروهای تولیدی فولکس واگن در سه ماهه نخست سال جاری ۲۰۱۸ میلادی به ۱.۵۳ میلیون دستگاه رسیده است که این خود افزایش بی‌سابقه‌ای را در تاریخچه فروش این شرکت آلمانی رقم می‌زند.

پس از آنکه خودروسازان ژاپنی به تقلب و انتشار اطلاعات نادرست برای مصرف سوخت و میزان آلایندگی خودروهای خود متهم شدند، با ارائه گزارشی از عملکرد نادرست خود ابراز پشیمانی و سپس عذرخواهی کرده‌اند. در خرداد سال ۱۳۹۷ بود که اخبار و شایعات بسیاری مبنی بر انتشار اطلاعات نادرست و داده‌سازی‌های ساختگی در بسیاری از گروه‌های صنعتی ژاپن منتشر و ارائه شد به گونه‌ای که این گزارش می‌تواند تصویر خوبی که تاکنون بسیاری از شرکت‌های خودروسازی و صنایع ژاپنی در خاطر همه مردم جهان ساخته بودند را تیره و تار کند. وزارت حمل‌ونقل ژاپن با انتشار بیانیه و پیامی اعلام کرده بود که شرکت‌های خودروسازی مزدا، سوزوکی و یاماها تست و آزمایش‌های مصرف بهینه سوخت و کاهش انتشار آلاینده‌ها را به درستی انجام نداده‌اند و این بدان معناست که احتمالاً به تقلب و دستکاری در میزان انتشار آلاینده‌ها و مصرف سوخت خودروهای تولیدی خود متهم خواهند شد. نتایجی که در این گزارش اولیه آمده بود، حاصل تحقیقاتی است که پس از داده‌سازی‌های ساختگی از سوی دو شرکت نیسان موتور و شرکت سوبارو در ماه ژوئیه سال جاری، وزارت صنعت و حمل و نقل ژاپن به تمامی مؤسسات و شرکت‌های صنعتی ژاپن دستور داده بود تا درباره نحوه اجرای آزمایش‌های مصرف بهینه سوخت و کاهش آلایندگی موتور خودروها گزارشی ارائه دهند. پس از ارائه این گزارش به وزارت مربوطه، نمایندگان شرکت‌های مزدا، سوزوکی و یاماها، اذعان کردند که در خصوص اجرای دقیق و کامل تست و آزمایش‌های میزان انتشار آلایندگی و مصرف سوخت خودروها و محصولات تولیدی خود، کوتاهی و سهل انگاری کرده‌اند. بعد از این جنجال‌های به وجود آمده، مدیران این خودروسازان ژاپنی از عملکرد ضعیف خود در ارائه اطلاعات مبنی بر مصرف سوخت و انتشار آلاینده‌ها از مردم و مسئولان مربوطه عذرخواهی کرده‌اند تا اندکی آتش خشم شهروندان و مقامات مختلف را فرونشانده و از صدای رسوایی خود بکاهند.

در ماه ژوئیه سال ۲۰۱۸ میلادی بود که شرکت نیسان موتور اذعان کرد اجرای آزمایشات مصرف سوخت و تست میزان آلایندگی بر روی ۱۹ مدل از خودروهای نیسان که در ژاپن به فروش رسیده، مشکل داشته و به درستی صورت نگرفته است. حالا این بی اعتمادی‌های گسترده در کنار فشارهای وارده از سوی دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر افزایش تعرفه واردات محصولاتی نظیر خودرو، بدون شک شرکت‌های خودروسازی ژاپنی را متحمل ضرر و زیان‌های متعددی می‌کند که نیازمند هوشمندی و برنامه‌ریزی‌های دقیق خودروسازان مشهور ژاپنی است تا بتوانند با برنامه‌های آتی خود، اعتماد از دست رفته خود را بار دیگر باز پس گیرند و به عرصه رقابت تنگاتنگ با برترین شرکت‌های جهان بازگردند.

حدوداً یک سال پیش بود که با تفاهم و قراردادهای همکاری که میان ایران و هند صورت گرفت، قرار شد هند وظیفه توسعه و مدیریت بندر شهید بهشتی چابهار در جنوب شرقی ایران را بر عهده بگیرد اما به عقیده کارشناسان، با کارشکنی‌های موجود به نظر می‌رسد که این همکاری‌ها تا حدودی تحت تأثیر سیاست‌های خصمانه دونالد ترامپ – ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا – علیه ایران و تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته است. با اینکه هند باید تا پایان سال آینده ۲۰۱۹ میلادی بندر شهید بهشتی چابهار را مدیریت کرده و به توسعه زیرساخت‌های لازم آن بپردازد، اما به نظر می‌رسد به شدت تحت تأثیر سفر اخیر نیکی هیلی - سفیر ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل متحد – به هند قرار گرفته است. تحلیلگران بر این باورند که هند در یک وضعیت دشوار و دوراهی قرار گرفته است چراکه از طرفی تحت فشارهای اقتصادی وارده از سوی آمریکا بخاطر همکاری با ایران و خرید نفت از این کشور قرار می‌گیرد و از سویی دیگر، ایران یکی از بزرگترین تأمین کنندگان نفت برای هندوستان به شمار می‌رود و کاهش واردات نفت از آن می‌تواند ضربه بزرگی به اقتصاد و حوزه انرژی این کشور وارد کند.

قرارداد همکاری میان ایران و هند برای مدیریت و توسعه بندر چابهار پس از دیدار تاریخی رؤسای بلندپایه دو کشور به دعوت ناندرا مودی، نخست وزیر هند از حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در ماه مه سال ۲۰۱۶ میلادی صورت گرفت. نخست وزیر هند در این دیدار وعده داد که در بندر شهید بهشتی چابهار ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری خواهد کرد. چابهار برای هندوستان اهمیتی سوق‌الجیشی دارد و نقطه اتصال این قدرت نوظهور اقتصادی با بازارهای هدفش در کشورهای آسیای میانه و در مراحل بعد هم با شرق اروپا و منطقه قفقاز است. البته هند برای اتصال به بازارهایش در آسیای میانه و قفقاز، از بنادر پاکستان هم می‌تواند استفاده کند اما چابهار چه به لحاظ سیاسی و چه به لحاظ اقتصادی از بنادر پاکستان برای هند باصرفه‌تر و مطمئن‌تر است. بنابراین اهمیت ژئوپلیتیکی و جغرافیایی بندر چابهار ایران موجب شده است که هند برای توسعه و مدیریت این منطقه آزاد تجاری سرمایه گذاری‌های هنگفتی کرده و با ایران در این خصوص همکاری کند. بندر چابهار که در استان سیستان بلوچستان ایران واقع شده است، از اهمیت خاصی برای کشورهای ایران، هند، افغانستان، پاکستان و به طور کلی آسیای میانه برخوردار است و موجب تسهیل روابط تجاری و دسترسی این کشورها به یکدیگر می‌شود. قرارداد همکاری میان ایران و هند برای توسعه بندر چابهار پس از دیدار تاریخی رؤسای بلندپایه دو کشور به دعوت ناندرا مودی، نخست وزیر هند از حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در ماه مه سال ۲۰۱۶ میلادی صورت گرفت. نخستین مرحله از پروژه توسعه و مدیریت بندر چابهار در دسامبر سال گذشته ۲۰۱۷ میلادی توسط حسن روحانی – ریاست جمهوری ایران – به بهره برداری رسید.

بدون شک یکی از مهم‌ترین اتفاقات در آبان ماه سال جاری، سقوط یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ مکس لئون ایر اندونزی بود که تنها چند دقیقه بعد از آغاز پرواز، در سواحل جنوب شرقی این کشور دچار سانحه شد، سقوط کرد و تمامی ۱۸۹ نفر سرنشین آن ناپدید و کشته شدند. بعد از این اتفاق، تیم‌های تحقیقاتی بسیاری هم در اندونزی و هم در سازمان هوانوردی فدرال آمریکا با همکاری شرکت سازنده، بوئینگ، شروع به تحقیق و تفحص درباره علت این حادثه کردند و قرار شد نتایج بررسی‌های خود را با انتشار گزارش و بیانیه اعلام کنند. نتایج بررسی‌های سازمان هوانوردی فدرال آمریکا با همکاری شرکت سازنده این هواپیما یعنی بوئینگ، پیش‌تر نشان می‌داد که سیستم جدیدی که از سنسورهای پیشرفته در نوک دماغه جت بکار برده شده، موجب سقوط آن شده است. این بدان معناست که سنسورهای موجود در دماغه هواپیما احتمالاً به دلیل مشکلات نرم‌افزاری اطلاعات نادرستی به سیستم مرکزی هواپیما مخابره کرده و این بدان معناست حتی در زمانی که خلبان کنترل و هدایت هواپیما را بر روی اتوپایلوت (هدایت خودکار و اتوماتیک) می‌گذارد، این سنسورهای موجود در سیستم جدید، سر هواپیما را به سمت پایین می‌کشانند و این امر موجب می‌شود کنترل جت برای خلبان دشوار شود و به سرعت سقوط کند. هواپیمای ۷۳۷ ماکس بوئینگ یکی از جدیدترین و پرفروش‌ترین هواپیماهای ساخت این شرکت بزرگ آمریکایی به شمار می‌رود. بر اساس نتایجی که هنوز به طور کامل صحت آن تأیید نشده است، بسیاری از کارشناسان خاطرنشان کرده‌اند که این اطلاعات را هیچ یک از خلبانان فعال در ایرلاین‌های آمریکایی نیز نمی‌دانستند و این نشان می‌دهد که بوئینگ باید در خصوص آزمایش‌های در حین ساخت و همچنین آموزش نکات دقیق و جدید به خلبانان و ایرلاین‌ها دقت و توجه بسیار بیشتری کند تا از بروز اتفاقات غیرقابل پیش بینی برای خلبانان به هنگام پرواز جلوگیری شود. یکی دیگر از اتفاقات مهم و خبرساز در این ماه، دستگیری کارلوس گون، مدیرعامل گروه خودروسازی رنو – نیسان آلیانس به اتهام فرار مالیاتی و عدم اظهار درست درآمدهایش بود که دردسرهای متعددی را برای این گروه صنعتی به وجود آورد.

بر اساس گزارش‌های رویترز، گون پس از افشای آنکه از سال ۲۰۱۱ میلادی به مدت پنج سال بخش بزرگی از درآمدهای خود تقریباً ۳۸ میلیون یورو را به منظور فرار مالیاتی اعلام نکرده است، تحت پیگرد قانونی نظام قضائی ژاپن قرار گرفت. علاوه بر این، اتهامات دیگری نیز همچون سو استفاده شخصی از درآمدهای شرکت نیز متوجه مدیر این شرکت است.

یکی از خبرهایی که در دی ماه ماه منتشر شد، احتمال جایگزینی هواپیماهای بوئینگ و ایرباس با نمونه‌های سوخو ۱۰۰ ساخت روسیه بود که تحت تأثیر دور جدید و بازگشت تحریم‌های خصمانه ایالات متحده آمریکا علیه ایران، ایرلاین‌های ایرانی دیگر قادر نخواهند بود به خریداری و سفارش از شرکت‌های آمریکایی و اروپایی بوئینگ و ایرباس بپردازند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، یکی از پررنگ‌ترین جایگزین‌ها برای خریداری و سفارش هواپیماهای مسافربری، سوپرجت سوخو ۱۰۰ بود که برای حمل و نقل و جابجایی مسافر به‌صورت منطقه‌ای به کار برده می‌شود. این هواپیما با ظرفیت حمل ۱۰۸ مسافر و با موتوری که محصول مشترک روسیه و فرانسه است، نخستین پرواز خود را در سال ۲۰۰۸ میلادی به انجام رساند. با این‌که سوخو ۱۰۰ یکی از پررنگ‌ترین و محتمل‌ترین گزینه‌های خرید هواپیما از سوی ایران به شمار می‌رود، مذاکرات میان مقامات مربوطه در ایران و روسیه تحت تأثیر آمریکایی بودن بیش از ۱۰ درصد از قطعات آن مدت‌ها ادامه داشت؛ چراکه فروش این هواپیما به ایران، مستلزم صدور مجوز از سوی آمریکا بود. اما حالا به نظر می‌رسد که ادامه این مذاکرات سرانجام نتیجه‌بخش واقع شده است چراکه شرکت سازنده سوخو ۱۰۰ در تابستان سال جاری قطعات آمریکایی این سوپر جت را با نمونه‌های روسی آن جایگزین کرده است و بدین ترتیب نام سوپرجت سوخو ۱۰۰ R۱۰۰ را بر آن نهاده است که بتواند این محصول را به کشورهای تحت تحریم آمریکا نظیر ایران به فروش برساند.

خروج بسیاری از شرکت‌های خودروسازی از انگلستان نظیر نیسان موتورز، هوندا موتورز و جگوار یکی دیگر از اتفاقات مهمی بود که بعد از گذشت ماه‌ها از به تعویق افتادن مساله بریگزیت یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در بهمن ماه رخ داد. با توجه به آنکه دولت ترزا می، نخست وزیر بریتانیا تاکنون نتوانسته است پیش‌نویس توافق خروج این کشور از اتحادیه اروپا را در پارلمان انگلیس به تصویب برساند و بنابراین می‌توان گفت که طرح بریگزیت با شکست مواجه شده و وضعیت نامعلومی در پیش روی این کشور قرار دارد، بسیاری از شرکت‌های خودروسازی در جهان تصمیم گرفتند که به طور موقت تولید خودرو و محصولات خود را در این کشور متوقف کنند. سرنوشت نامعلوم و نامشخص خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا موسوم به بریگزیت بر روی مسائل مختلفی از جمله صنعت خودروسازی نیز تأثیرات منفی و مخربی را گذاشته است و همانطور که تحلیلگران و کارشناسان فعال در حوزه خودروسازی برآورد کرده بودند، بسیاری از شرکت‌های خارجی فعال در این کشور تحت‌تأثیر بریگزیت از این کشور خارج خواهند شد تا گرفتار اما و اگرهای بعد از آن و همچنین تبعات منفی بریگزیت نشوند.

در اوایل ماه جاری اخبار و گزارش‌هایی از سوی منابع خبری منتشر شد که حکایت از احتمال تولید خودروهای روسی لادا در ایران داشت و نشان می‌داد احتمالاً شرکت خودروسازی اوتوواز روسیه با همکاری و مذاکره با مقامات و مسئولان ایرانی مربوطه، قصد دارند جای خالی بسیاری از خودروسازان خارجی اروپایی، ژاپنی و کره‌ای را که با بازگشت دور جدیدی از تحریم‌های خصمانه دولت آمریکا علیه ایران از این کشور خارج شدند، پر کنند. ویکتور کلادوف، مدیر سیاست‌گذاری منطقه‌ای و بین‌المللی سازمان فناوری‌های پیشرفته روسیه «روستک» روز چهارشنبه در حاشیه نمایشگاه AERO INDIA - ۲۰۱۹ اعلام کرد که این شرکت برای تولید و مونتاژ خودروهای خود در بازار برخی از کشورها نظیر ایران آماده بوده و بدین منظور مذاکراتی را نیز با مقامات ایرانی مربوطه در این زمینه داشته است. آوتوواز که بزرگترین خودروساز روسیه و منطقه اروپای شرقی به شمار می‌رود، در کشورهای دیگری همچون مصر نیز فعالیت‌های گسترده‌ای داشته و دارای خط مونتاژ در کارخانه‌های این کشور است. خودروهای ساخت این کمپانی روسی به حدود ۳۴ کشور جهان اعم از شیلی، کوبا، ترکیه و تونس، مصر، سوریه و مجارستان صادر می‌شوند و از محبوبیت و استقبال مناسبی نیز برخوردار شده‌اند.

سقوط دومین هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ مکس اتیوپیا ایرلاینز نیز یکی دیگر از خبرهایی بود که موجب شد پرواز این نوع خاص از هواپیما به طور موقت در بسیاری از کشورهای جهان از جمله چین، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و غیره به حالت تعلیق درآمده و ممنوع شود.