انواع اقامتگاه‌ در ایران؛ از هتل تا هاستل

تین نیوز |

 بر اساس گزارش بازار جهانی هتل و سایر اقامتگاه های مسافرتی (Hotel And Other Travel Accommodation Global Market Report)، اندازه بازار جهانی انواع اقامتگاه سفر از ۷۴۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۸۴۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ میلادی رسیده است که نشان دهنده نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) ۱۳.۳ درصدی است؛ روند رشدی که در سال های آینده نیز ادامه دارد و طبق این گزارش، انتظار می رود اندازه این بازار تا سال ۲۰۲۷ میلادی به حدود ۱۰۵۰ میلیارد دلار افزایش یابد. خوب است بدانید منظور از نرخ رشد سالانه مرکب یا CAGR، میانگین نرخ رشد سالانه یک سرمایه گذاری در یک دوره زمانی مشخص بیش از یک سال است.

بدون شک اقامت (Accommodation) یکی از ارکان اساسی صنعت گردشگری است که ارتباط مستقیمی با میزان رضایت مسافر از سفر دارد؛ اما اقامتگاه یعنی چه انواع اقامتگاه ها کدامند و هر اقامتگاه چه ویژگی هایی دارد؟ 

اقامتگاه یعنی چه؟

به گزارش تین نیوز به نقل از رسانه قطبنما، طبق تعریف دانشنامه بین المللی مدیریت و بازاریابی گردشگری، اقامتگاه مکانی ایمن با امکانات و خدمات رفاهی مورد نیاز برای خواب، استراحت، غذا و نگهداری چمدان است که به عنوان یک مسکن کوتاه مدت به مسافران اجاره داده می شود.

نگاهی به تمدن های کهن بین النهرین و یونان نشان می دهد اقامتگاه ها قدمتی به اندازه سفر دارند. امروزه در سراسر جهان طیف وسیعی از انواع اقامتگاه وجود دارد و هر مسافری بسته به هدف سفر، بودجه و موقعیت مکانی، می تواند گزینه مناسب خود را انتخاب کند. اقامتگاه های امروزه نه تنها مکانی برای سکونت و استراحت مسافر هستند، بلکه انواع خدمات و امکانات تفریحی و سرگرمی را نیز برای مسافر فراهم می کنند تا یک تجربه عالی را رقم بزنند. اما چند نوع اقامتگاه در ایران داریم؟ 

پیش از شروع باید بدانید اقامتگاه ها در سراسر جهان دسته بندی های مختلفی دارند و یک دسته بندی واحد برای اقامتگاه ها وجود ندارد. در ادامه با انواع اقامتگاه در ایران و ویژگی های آن ها آشنا می شویم که توسط کارشناسان گردشگری «رسانه قطبنما» از منابع معتبر این حوزه گردآوری و دسته بندی شده اند.

انواع اقامتگاه های گردشگری را می توان براساس فاکتورهای مختلفی دسته بندی کرد اما یکی از معروف ترین دسته بندی ها، تقسیم بندی در ۲ دسته اقامتگاه تجاری و اقامتگاه غیرتجاری است. بیایید بیشتر با این نوع اقامتگاه ها، تفاوت ها و انواع آن ها آشنا شویم.

اقامتگاه تجاری

منظور از اقامتگاه تجاری، مکانی است که به دنبال کسب درآمد از محل اسکان مسافر است. اقامتگاه های تجاری در کنار یکدیگر، صنعت اقامت (Accommodation/Lodge Industry) را تشکیل می دهند.

بر اساس کتاب شناخت صنعت گردشگری، اثر چارلز آر گلدنر و جی آر برنت ریچی، اقامتگاه تجاری به ۴ دسته اصلی تقسیم می شوند:

•  هتل
•  متل
•  تخت و صبحانه (Bed & Breakfast)
•  تاسیسات مالکیت زمانی (Time-sharing)

اما انواع اقامتگاه در ایران تفاوت هایی با این دسته بندی دارد و برخی از این دسته بندی ها در صنعت اقامت ایران معادلی ندارند؛ بنابراین، در ادامه بیشتر به آن دسته از انواع اقامتگاه هایی خواهیم پرداخت که در ایران رواج دارند و ویژگی ها و تفاوت هایشان را بررسی می کنیم.

هتل

هتل ها اقامتگاه های بزرگ و استانداری هستند که مجموعه ای از امکانات مانند رستوران ها، بارها، اتاق های کنفرانس، مراکز تناسب اندام، فروشگاه های سوغاتی فروشی و غیره را ارائه می دهند. داشتن اتا ق های متعدد از دیگر ویژگی های بازر هتل است و این دسته از انواع اقامتگاه ها، اغلب دارای چندین نوع اتاق از جمله اتاق های یک نفره (سینگل)، اتاق های دو نفره (دبل)، سوئیت ها، اتاق های خانوادگی و غیره هستند. 

هتل ها بر اساس موقعیت مکانی، خدمات، نوع مدیریت، ساختار و غیره به دسته های مختلفی  تقسیم بندی می شوند؛ مثل هتل های فرودگاهی، هتل های زنجیره ای و غیره. سیستم درجه بندی هتل ها نیز در اغلب نقاط دنیا بر اساس ستاره (یک تا پنج ستاره) است؛ البته معیارهای درجه بندی هتل ها در کشورهای مختلف، متفاوت است؛ این یعنی دو هتل با درجه یکسان در دو کشور مختلف ممکن است از نظر امکانات و کیفیت خدمات با یکدیگر متفاوت باشند.

هتل آپارتمان

منظور از هتل آپارتمان (Apartment Hotel) یک واحد مسکونی مستقل با امکانات مناسب و بخش های مختلف مثل نشیمن، آشپزخانه و اتاق خواب مجزا است. این اقامتگاه ها فضا و حریم خصوصی بیشتری را به مهمانان ارائه می دهند و یک انتخاب محبوب برای خانواده ها یا گروه هایی هستند که با هم سفر می کنند.

بوتیک هتل

کلمه فرانسوی بوتیک (Boutique) در لغت به معنای یک مغازه خرده فروشی کوچک اما شیک است که حال وهوای منحصربه فردی دارد؛ اما در صنعت هتلداری از این اصطلاح به عنوان یک استراتژی برای متمایز شدن از تعریف سنتی هتل ها استفاده می شود. اگرچه تعریف دقیقی از بوتیک هتل ها وجود ندارد، با این حال محققان سراسر جهان معتقدند که بوتیک هتل ها ویژگی هایی مشترکی دارند که برخی از آن ها عبارتند از:

• ارائه خدمات شخصی
• معماری خاص یا ارائه سطحی از زیبایی شناسی
• اندازه کوچک (حداکثر ۱۰۰ اتاق)
• ارائه یک فضای خانگی و دوستانه
• تنوع فضاهای اجتماعی
• طراحی داخلی منحصربه فرد
• مستقل بودن
• ارائه انواع امکانات با تکنولوژی بالا و وسایل الکترونیکی مناسب
• موقعیت مکانی مناسب و شیک (در حالت ایده آل، بوتیک هتل ها از نظر مکانی باید در مرکز شهر یا مناطق نزدیک به جاذبه های توریستی قرار بگیرند.)
• ارائه سطحی از لوکس بودن

بنابراین می توان گفت یک بوتیک هتل ، اقامتگاه منحصربه فردی است که تجربه ای لوکس تر و شخصی تر ارائه می دهد. در این دسته از اقامتگاه ها، طراحی و دکوراسیون داخلی اهمیت زیادی دارد و اغلب امکاناتی مانند اسپا، رستوران های خوب و اتاق هایی با ویژگی های منحصربه فرد را به مهمان را ارائه می دهند.

هتل های موضوعی 

یک هتل موضوعی (Themed Hotel) یا تم دار، براساس یک موضوع خاص طراحی شده که در همه بخش ها و جزئیات هتل از جمله دکوراسیون، طراح داخلی، رستوران، اتاق ها، پوشش پرسنل و غیره به چشم می خورد. 

این هتل ها اغلب در پارک های موضوعی، شهرهای بزرگ سراسر جهان و یا در مکان های خاص و متناسب با موضوع هتل به چشم می خورند. هتل بیمارستان ها، هتل یخی (در سوئد)، هتل- زندان آلکاتراز آلمان، هتل لگولند (LEGOLAND) دبی، ریزورت انیمیشنی دیزنی لند و غیره، تنها برخی از معروف ترین هتل های موضوعی در جهان هستند. در ایران نیز، هتل نمکی در دهکده نمکی پتاس خور (منطقه خور و بیابانک اصفهان) از جمله نمونه های هتل موضوعی در ایران است.

متل

واژه متل (Motel)، ترکیبی از دو واژه انگلیسی Motor و Hotel است که در طول زمان مخفف شده و به شکل Motel درآمده است. متل ها یا همان اقامتگاه های بین راهی، شبیه هتل ها هستند؛ اما معمولا امکانات رفاهی کمتر و ابتدایی تری دارند. این دسته از اقامتگاه ها در حاشیه شهرها، بزرگراه ها، جاده های اصلی و جاده های کمربندی قرار دارند و مکانی برای استراحت رانندگان و مسافرانی است که در جاده ها نیاز به یک اقامتگاه در دسترس و راحت دارند.

معمولا در اطراف متل، امکاناتی مثل سوپرمارکت، رستوران و پمپ بنزین نیز وجود دارد تا مسافران نیازهای خود را تامین کنند. بر اساس آمار وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی تا سال ۱۳۹۹، تنها ۶۳ متل در ایران به ثبت رسیده است.

اقامتگاه بومگردی و خانه های سنتی

اقامتگاه بوم گردی یا اکولوژ (EcoLodge) نوعی از اقامتگاه است که در محیط های طبیعی و بومی قرار دارد و اغلب توسط افراد بومی و به صورت خانوادگی، با سرمایه کم راه اندازی و اداره می شود.

رعایت ضوابط زیست محیطی و اصول پایداری، سازگاری با معماری بومی، بافت تاریخی و منظر طبیعی منطقه، از ویژگی های اصلی اقامتگاه های بومگردی است. این اقامتگاه ها نباید در نواحی خدماتی، تجاری و مسکونی شهرها و در نزدیکی تاسیساتی مثل بیمارستان ها، مدارس، پمپ بنزین و دیگر مراکز پر سر و صدا باشند.

اقامتگاه های بومگردی امکان تعامل گردشگران با جامعه محلی، آشنایی با سبک زندگی مردم بومی، معماری بنا های منطقه، مشارکت در فعالیت های روزمره از جمله پخت غذا و کسب تجربیات اصیل را فراهم می کنند. انواع اقامتگاه های بومگردی، بر اساس امکانات و میزان خدماتی که ارائه می کنند به ۳ درجه، یک تا سه، تقسیم می شوند. برخی از کارشناسان، خانه ها یا اقامتگاه های سنتی را نیز در این دسته از انواع اقامتگاه می گنجانند؛ با این تفاوت که اغلب در خانه های یا اقامتگاه های سنتی، ملاحظات گفته شده کمتر رعایت می شود.

مهمان پذیر

مهمان پذیر یا مسافرخانه ها (Guest House) در مقایسه با هتل ها دارای فضای کوچک تر، امکانات محدودتر و خدمات کم کیفیت تری هستند؛ اما می توانند با هزینه کمتر، برخی خدماتی را که افراد در هتل دریافت می کنند، ارائه دهند. در واقع، واحدهای اقامتی که نمی توانند حداقل شرایط مورد نیاز یک هتل را برآورده کنند، در دسته مهمان پذیرها قرار می گیرند. این نوع از انواع اقامتگاه، بیشتر مناسب مسافرانی است که به فضا و خدمات جانبی کمتر و فضای استراحت بیشتری نیاز دارند.

مراکز کمپینگ

منظور از مراکز کمپینگ (Camping) استراحتگاه هایی است که در خارج از محیط شهری، در مناطق خوش آب وهوا و در نزدیکی مراکز دیدنی احداث می شوند و افراد می توانند در این مراکز، کمپ بزنند یا از امکانات کمپ مجموعه استفاده کنند. 

کمپینگ نوعی از گردشگری مبتنی بر طبیعت است و مسافران می توانند با توقف در مراکز کمپینگ، شب را در چادرشان، ون های تغییر کاربری داده شده، خانه های سیار (Mobile Home) یا کمپر (ماشین های واگن دار) سپری کنند.

امروزه مراکز کمپینگ علاوه بر امکانات بهداشتی، امکاناتی مثل تسهیلات پخت وپز و روشن کردن آتش، فروشگاه، برق، آب، رستوران، کافه، استخر، اینترنت و غیره را نیز ارائه می کنند. برخی از مراکز کمپینگ نیز ممکن است امکانات اقامتی مثل چادر، اتاق، سوئیت و ویلا نیز داشته باشند. افراد برای توقف در این مراکز و استفاده از خدماتی همچون سرویس بهداشتی و غیره، باید هزینه پرداخت کنند.

کاروان و کمپر

کاروان  (Caravan) و کمپر (Camper) به واحدهای اقامتی سیاری گفته می شود که امکانات یک خانه را دارند و مسافر می تواند در هر مکانی که دوست دارد توقف و شب را در آنجا سپری کند. البته در بسیاری از شهرهای دنیا، توقف کاروان و کمپر در کنار خیابان ممنوع است. برخی شرکت ها در ایران و جهان وجود دارند که کاروان یا کمپر اجاره می دهند و افراد می توانند، به جای خرید یک کمپر یا کاروان شخصی، با کمک این شرکت ها، یک سفر متفاوت را تجربه کنند.

پلاژ

منظور از پلاژ (Plage) اتاقک های یا سوئیت هایی است که در سواحل دریا یا اکوسیستم های آبی ایجاد شده اند و امکانات ابتدایی برای اقامت ارائه می دهند. این تاسیسات گاهی علاوه بر اقامت، امکانات سرگرمی و تفریحی، مثل کافه، رستوران، تفریحات آبی و غیره را نیز عرضه می کنند. از انواع اقامتگاه های پلاژ در ایران می توان به پلاژ  سیمین در قشم اشاره کرد. 

ریزورت یا مجتمع های اقامتی - تفریحی

ریزورت (Resort) به اقامتگاه های لوکس و کاملی اطلاق می شود که امکاناتی فراتر از هتل ها ارائه می دهند و تجربه یک اقامت مجلل را برای مسافر فراهم می کنند. ریزورت ها علاوه بر اقامت، امکانات متعددی مثل چندین بار، کافه و رستوران، مراکز تفریحی، امکانات سرگرمی و غیره نیز در اختیار گردشگران قرار می دهند و معمولا در نزدیکی سواحل، مراکز اسکی یا مناطق تاریخی قرار دارند. 

ریزورت ها نه تنها محلی برای اقامت، بلکه معمولا یک مقصد کامل هستند و مسافران برای استفاده از امکانات تفریحی و سرگرمی و بهره گیری بیشتر از طبیعت به این اقامتگاه ها می روند. مجتمع گردشگری شهر ایزدشهر، مجموعه تفریحی و ورزشی نمک آبرود، توچال و مجموعه تله کابین رامسر، تنها برخی از انواع مجتمع های اقامتی و تفریحی در ایران است. 

اقامتگاه غیرتجاری

دسته دوم از انواع اقامتگاه ها، اقامتگاه غیرتجاری است. در این دسته از اقامتگاه ها، مسافر یا هزینه ای پرداخت نمی کند یا هزینه ای که پرداخت می کند، بسیار کم است و این نوع از اقامتگا ه ها با سود کمی مدیریت می شوند. 

اقامتگاه های غیرتجاری معمولا در مناطق کمتر توسعه یافته که دسترسی به اقامتگاه های تجاری غیرممکن یا محدود است، رواج بیشتری دارد. اقامتگاه های غیرتجاری به سه دسته خصوصی، غیرانتفاعی و سازمانی تقسیم می شوند که در ادامه بیشتر با هر یک از این انواع اقامتگاه ها آشنا می شویم.

انواع اقامتگاه خصوصی

منظور از اقامتگاه خصوصی، مکانی است که مالکیت شخصی دارد و معمولا خود مالک، خانواده یا دوستانش، برای گذران تعطیلات و اقامت موقت از این اقامتگاه استفاده می کنند. 

خانه دوم یا ویلا

خانه دوم یا همان ویلاها از انواع اقامتگاه های خصوصی هستند. ویلاهای ساخته شده در مناطق شمالی کشور یا مناطق خوش آب وهوای حاشیه شهرها، یکی از نمونه های رایج خانه های دوم است که معمولا صاحب ویلا در یک شهر دیگر سکونت دارد.

خانه های معاوضه ای

مفهوم خانه های معاوضه ای (Home Exchange) اندکی متفاوت تر است و در ایران به دلیل مسائل فرهنگی رایج نیست. در این نوع اقامتگاه ها صاحبان دو ملک، با توافق قبلی برای مدت مشخصی خانه های خود را با یکدیگر تعویض می کنند. تعویض خانه بین دو متقاضی بیشتر در اروپا رایج است.

انواع اقامتگاه غیرانتفاعی

اقامتگاه های غیرانتفاعی یکی دیگر از انواع اقامتگاه غیرتجاری است که برای اقامت ارزان گروه های خاصی مثل کارگران، دانشجویان و مسافران کم بضاعت طراحی شده است. این اقامت معمولا همراه با غذاست. هاستل، پناهگاه، زائرسرا، خوابگاه و خانه مسافر از انواع اقامتگاه های غیرانتفاعی است. در ادامه، هر کدام از این مفاهیم را بیشتر تشریح خواهیم کرد.

هاستل

واژه هاستل (Hostel) ترکیب دو واژه انگلیسی Host (به معنی میزبان) و Hotel یا همان هتل است. در هاستل، مسافر یک تخت اجاره می کند نه یک اتاق و در هر اتاق، معمولا دو تا ۸ تخت به صورت یک طبقه تا چند طبقه قرار دارد. امکاناتی مثل سرویس بهداشتی، حمام و آشپزخانه، بیرون از اتاق قرار گرفته و بین همه مهمانان هاستل مشترک است. در ایران مجوز هاستل با نام مهمان پذیر صادر می شود و آمار مشخصی از تعداد هاستل ها وجود ندارد. اما چندین هاستل در شهرهای گردشگرپذیر مانند رشت، یزد و تهران مشغول فعالیت هستند.

فضای صمیمی و مشترک، از ویژگی های بارز هاستل است. معمولا مسافرانی که به تعامل با سایر گردشگران علاقه دارند، از اقامت در هاستل استقبال می کنند. 

پناهگاه

این دسته از اقامتگاه ها اغلب توسط موسسات خیریه اداره می شود تا مسافران را برای مدت کوتاهی اقامت دهند. یکی از نمونه های انواع پناهگاه در ایران، اسکان نوروزی و تابستانی در مدارس است و مسافران می توانند در این مقاطع با هزینه بسیار کمی، از مدرسه به عنوان محل اقامت استفاده کنند. همچنین در برخی مناطق طبیعی و بکر هم، پناهگاه هایی برای اسکان طبیعتگردها و کوهنوردان در نظر گرفته می شود تا بتوانند در مسیر حرکت خود، مکان امنی برای اقامت داشته باشند.

زائرسرا

زائرسراها برای اقامت زائران اماکن مقدس و مذهبی مورد استفاده قرار می گیرند. این دسته از اقامتگاه ها، در نزدیکی یا در مسیر اماکن زیارتی قرار گرفته اند که هم اتاق یا سوئیت های مجزا ارائه می دهند و هم خوابگاه های بزرگ گروهی دارند که مورد استفاده کاروان های زیارتی قرار گیرند. بعضی اتاق های زائرسراها بعضا بدون تخت یا با تخت هستند. از آنجایی که زائرسراها مرجع نظارتی مشخصی ندارند، آمار مشخصی از تعداد زائرسراها در ایران وجود ندارد.

خوابگاه

خوابگاه (Dormitory) نوعی از اقامتگاه است که برای اقامت گروه بزرگی از افراد طراحی می شود؛ هر اتاق چند تخت دارد و معمولا امکاناتی مثل حمام، سرویس بهداشتی و آشپزخانه بین مهمانان مشترک است. خوابگاه های دانش آموزی و دانشجویی از نمونه های رایج انواع خوابگاه در ایران است.

خانه مسافر

منظور از خانه مسافر (Homestay) مکانی است که مالک خصوصی دارد و مالک آن با دریافت مجوز از وزارت گردشگری، می تواند ملک خود را به مسافران اجاره دهد. خانه مسافرها می تواند به صورت ویلا، آپارتمان خانه و سوئیت باشد.

امروزه پلتفرم های متعددی در سطح ایران و  جهان در زمینه رزرو خانه مسافر ها فعالیت می کنند که از نمونه های مشهور جهانی می توان به AirBnB و از نمونه های ایرانی به جاجیگا و جاباما اشاره کرد.

اقامتگاه سازمانی

منظور از اقامتگاه سازمانی، اقامتگاه هایی هستند که شرکت ها، سازمان ها، ادارات و موسسات در مقاصد گردشگرپذیر ایجاد می کنند تا به کارکنان خود تسهیلات اقامتی ارائه کنند. در ایران مناطق شمالی کشور و شهرهای زیارتی مثل مشهد، بیشترین تعداد اقامتگاه های سازمانی را در خود جای داده اند. مدارس و دانشگاه ها نیز بعضا در دسته اقامتگاه های سازمانی قرار می گیرند. مجموعه های خانه معلم نیز از جمله اقامتگاه های سازمانی در ایران هستند.

بازار اقامتگاه ها یکی از بزرگ ترین و مهم ترین بخش های صنعت بزرگ گردشگری است که سهم زیادی از تجربه و رضایت مسافر را به خود اختصاص می دهد. امروزه با افزایش تعداد سفرها در سراسر جهان، اقامتگاه ها نیز تنوع زیادی پیدا کرده اند که برخی از آن ها هنوز در ایران معادلی ندارد: مثل کشتی های کروز، خانه های ویژه تعطیلات، B&B و غیره.