اثرات راه آهن بر حمل و نقل جاده ای
توسعه شبکه حمل و نقل ریلی بدون تردید در زیرساخت و توسعه متوازن و پایدار، نقشی اساسی داشته و دارای اولویت بالایی می باشد
توسعه شبکه حمل و نقل ریلی بدون تردید در زیرساخت و توسعه متوازن و پایدار، نقشی اساسی داشته و دارای اولویت بالایی می باشد. همچنین سهم تعیین کننده آن در تولید ناخالص ملی و نقش پیش نیاز آن در توسعه بخش های اقتصادی، تجارت، صنعت، کشاورزی و دیگر زیربخش های اقتصادی واجتماعی و به ویژه اشتغال زایی بالای ان قابل انکار نیست.
به گزارش تین نیوز، حمل و نقل ریلی معمولاً کارایی بالاتری نسبت به حمل و نقل جاده ای دارد، زیرا قطارها می توانند بارهای بزرگ و سنگین را به صورت موثر حمل کنند. استفاده از حمل و نقل ریلی می تواند به کاهش ترافیک جاده ای کمک کند، زیرا بارهای بزرگ و سنگین را از جاده ها به خطوط ریلی منتقل می کند. همچنین حمل و نقل ریلی معمولاً منجر به کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت نسبت به حمل و نقل جاده ای می شود، زیرا قطارها از سوخت های سبک استفاده می کنند؛ از طرفی حمل و نقل ریلی معمولاً امن تر از حمل ونقل جاده ای است، زیرا خطوط ریلی دارای سیستم های امنیتی پیشرفته تر هستند. بنابراین، حمل و نقل ریلی به عنوان یک روش حمل و نقل پایدار، کارآمد و کارآمد شناخته می شود که مزایا و مزایای خود را نسبت به حمل و نقل جاده ای دارد.
مزایای نسبی حمل ونقل ریلی نسبت به حمل ونقل جاده ای در امور حمل و نقل انبوه بار و مسافر به خصوص در مسافت های طولانی، کاهش قابل ملاحظه در مصرف انرژی، ایمنی فوق العاده بالا و تلطیف محیط زیست به لحاظ مصرف سوخت فسیلی کمتر و رفاه و آسایش بیشتر، تاثیر قابل توجهی در کاهش قیمت تمام شده در حمل ونقل بار و مسافر دارد. در این پژوهش با مقایسه حمل ونقل ریلی و حمل و نقل جاده ای از نظر میزان مصرف سوخت، الودگی محیط زیست و همچنین حمل ونقل بار و مسافر مزایای حمل ونقل ریلی نسبت به حمل و نقل جاده ای بیان شده است.
حمل و نقل ریلی به عنوان یکی از بخش های مهم سیستم حمل و نقل، نقش عمده ای را در عرصه اقتصادی، صنعتی و اجتماعی کشورها ایفا می کند و به واسطه مزایای خاص و نسبی که در مقایسه با سایر بخش های حمل و نقلی از جمله هوایی، جاده ای و دریایی دارد، توانسته سهم قابل توجهی را در حوزه حمل و نقل به خود اختصاص دهد. راهآهن با مزایایی همچون ظرفیت بسیار بالا، مصرف انرژی و آلودگی کم، نرخ کرایهِ پایین و ایمنی نسبت به سایر وسیله های حمل و نقل استفاده از آن به منظور حمل و نقل بار و مسافر را در مسافت های زیاد توجیه کرده و موجب شده تا به عنوان یک وسیله ایمن و با صرفه ارتباطی شناخته شود.
از سویی دیگر در میان مزایای یاد شده، ایمنی بالا، ارزان بودن و مصرف انرژی کمتر این سیستم را به یک ابزار مردمی تبدیل کرده و موجب شده تا اکثر متقاضیان با مدنظر قرار دادن این پارامترها، سیستم حمل ونقل ریلی را در جهت تامین نیاز برگزینند که به نظر می رسد بررسی برخی از این ویژگی ها خالی از لطف نباشد.
افزایش هزینه های حمل و نقل مخاطره محیط زیست و آلودگی هوا، از طرفی از میان آلاینده های موثر بر محیط زیست، نقش بخش حمل ونقل در تاثیراتی که بر محیط زیست دارد بسیار قابل توجه می باشد. بخش حمل ونقل 52% دی اکسید کربن یا co2 را در جهان تولید می نماید. که حدود ۸۰% تا ۹۰% آن را حمل ونقل بخش جاده ای تولید می کند و تنها 5% آن از طریق راه اهن تولید می شود. ضمن آن که بخش صنعت نیز در آلوده کردن محیط زیست نقش مهمی دارد.
راه آهن به عنوان یک وسیله حمل و نقل اصلی، تاثیرات متعددی بر حمل ونقل جاده ای و راهداری ایران دارد. برخی از این تاثیرات عبارتند از:
1. کاهش ترافیک: استفاده از راه آهن به عنوان یک وسیله حمل و نقل جمعی، می تواند منجر به کاهش ترافیک جاده ای شود و در نتیجه، کاهش آلودگی هوا و زمین.
2. افزایش کارایی: حمل و نقل از طریق راه آهن معمولاً سریع تر، ایمن تر و کارآمدتر است که می تواند به افزایش کارایی در حمل و نقل کالا و مسافر منجر شود.
3. توسعه مناطق: سیستم راه آهن می تواند به توسعه مناطق مختلف کشور کمک کند، زیرا این شبکه ها معمولاً به نقل و انتقال کالا و خدمات بین مناطق کمک می کنند.
4. کاهش هزینه ها: حمل و نقل از طریق راه آهن معمولاً هزینه های کمتری نسبت به حمل و نقل جاده ای دارد، بنابراین می تواند به صرفه جویی در هزینه های حمل و نقل کمک کند.
5. رقابت با حمل و نقل بین المللی: با توسعه سیستم راه آهن، ایران می تواند به رقابت با حمل و نقل بین المللی در منطقه و جهان بپردازد و باعث توسعه اقتصادی کشور شود و به طور کلی، توسعه سیستم راه آهن در ایران می تواند به بهبود حمل و نقل جاده ای و راهداری کشور کمک کند و تاثیرات مثبت متعددی بر این صنعت ها داشته باشد.
اثرات محیط زیستی راه آهن بر حمل ونقل جاده ای
با توجه به تغییراتی که احداث زیرساخت های جادهای در محیط طبیعی و محیط مصنوعی از خود باقی می گذارد و همچنین آلودگی های فراوان نظیر: صدور گازهای سمی و مواد معلق در هوا و آلودگی های صوتی فراوانی که ایجاد می کند، در خور مطالعه ای عمیق و گسترده است.
تأثیرات اکولوژیکی آن از دست رفتن زمین های کشاورزی و اختلالات بیولوژیکی، تغییر در آب های سطحی و زه کش ها، فرسایش خاک و رسوب گذاری آلودگی آب، تغییرات در منظر و اکوسیستم می باشد. همچنین این سیستم، تأثیر فراوانی بر کاربری زمین و ارزش آن می گذارد. و زمانی این تأثیر آشکارتر می شود، که سطحی از زمین را برای تسهیلات حمل و نقل به عنوان حریم راه تصرف میکنیم، این تأثیر بالقوه نه تنها الگوی فضایی کاربری را تغییر می دهد بلکه در کیفیت زندگی و ارزش زمین های مجاور، تأثیر می گذارد. گاهی توسعه زیرساخت های جاده ای از میان جوامع می گذارد و آن ها را در دو قسمت قطع می کند. به خصوص در نقاط مسکونی و نواحی شهری موجب گسیختگی اجتماعی می شود، و هم چنین به تاثیرات عمده حمل و نقل جاده ای نظیر، آلودگی هوا، تراکم، تصادفات و آلودگی آب ها اشاره کرد.
مصرف انرژی حمل ونقل جاده ای و ریلی
سوخت مصرفی راه آهن تنها گازوییل است، در حالی که بخش حمل ونقل جاده ای از ۳ نوع سوخت گازوییل، بنزین و گاز استفاده می کند. بر اسا آمار ارائه شده، نسبت مصرف سوخت در بین وسایط نقلیه جاده ای و ریلی در بخش حمل بار، با توجه به نوع وسیله نقلیه (کامیون و تریلی) از یک به شش تا یک به نه متفاوت می باشد. در بخش مسافر نیز نسبت مصرف گر چه بسیار نزدیکتر است اما راه آهن همچنان کمتر از جاده در بخش مسافر سوخت مصرف می نماید. به منظور بررسی بهتر عملکرد بخش های حمل ونقل واحدی بنام واحد حمل تعریف می گردد که در آن یک نفر -کیلومتر با یک تن- کیلومتر مساوی فرض می شود. با استفاده از تعریف واحد حمل، آمار نشان می دهد که بخش حمل ونقل جاده ای به ازای واحد حمل در حدود ۷ برابر بیشتر از حمل و نقل ریلی سوخت مصرف می کند.
بنابراین شدت مصرف سوخت در جاده حدود ۷ برابر راه آهن خواهد بود. بر اساس آمار، التبه در کشورهای اروپایی به دلیل بالا بودن کارآیی در مصرف انرژی، نسبت مصرف در بخش حمل ونقل جاده ای و ریلی به یکدیگر نزدیکتر است. با این حال همچنان مزیت راه آهن نسبت به جاده ای در مصرف سوخت مشهود می باشد. شاخص ترین دلایل تفاوت شدت مصرف سوخت راه آهن و جاده به شرح زیل می باشد:
– بهره وری پایین حمل بار و مسافر درجاده که ناشی از پایین بودن ضریب حمل بار و خالی حرکت کردن وسایط نقلیه جاده ای می باشد.
– بر طبق استانداردهای بین المللی نسبت مصرف سوخت در راه آهن و جاده باید به صورت 5 به 1 یا 3 به 1 باشد. فرسودگی و کهنگی ناوگان جاده ای و ریلی، عمر بالای ناوگان و شرایط جغرافیایی جاده ها و ریل ها در ایران باعث گردیده این نسبت در حدود ۷ به 1 باشد.
– هزینه های خارجی آلودگی های ناشی از مصرف سوخت در بخش حمل ونقل زمینی زیاد است که باز هم سهم حمل ونقل جاده ای در هزینه خارجی بیش از حمل ونقل ریلی است. این هزینه ناشی از میزان تصادفات و میزان آلاینده های سوختی می باشد.
– بخش جاده ای ایران بیش از 2/6 برابر راه آهن آلاینده تولید می کند.
در حال حاضر، ایران برنامه های گسترده ای برای توسعه و بهبود سیستم راه آهن خود دارد. برخی از این برنامه ها عبارتند از:
1. احداث خطوط جدید: ایران در حال احداث خطوط جدید راه آهن به مناطق مختلف کشور است تا ارتباطات حمل و نقل را تقویت کند و به توسعه اقتصادی مناطق کمک کند.
2. توسعه زیرساخت: ایران در حال سرمایه گذاری در توسعه زیرساخت های راه آهن خود است، از جمله اصلاح و بهبود خطوط موجود، افزایش ظرفیت و کیفیت خدمات.
3. مدرنیزاسیون: برنامه هایی برای مدرنیزاسیون سیستم راه آهن ایران و استفاده از فناوری های پیشرفته مانند سیستم های اتوماسیون و ردیابی پیشرفته وجود دارد.
4. همکاری بین المللی: ایران در حال برقراری همکاری با کشورهای دیگر برای توسعه شبکه راه آهن خود و افزایش ارتباطات بین المللی است.
5. افزایش سرعت: برنامه هایی برای افزایش سرعت قطارها و بهبود زمان سفر و کارایی سیستم راه آهن در حال بررسی است.
با توجه به این برنامه ها و تلاش های ایران برای توسعه سیستم راه آهن، می توان پیش بینی کرد که این صنعت در آینده بهبود چشمگیری خواهد داشت و نقش مهمی در حمل ونقل کالا و مسافر در کشور خواهد داشت.
مزایای حمل ونقل ریلی نسبت به جاده ای
حمل و نقل ریلی مزایای بسیاری نسبت به حمل و نقل جاده ای دارد. برخی از مزایا و مزایای حمل و نقل ریلی نسبت به جاده ای عبارتند از:
ایمنی:
آمارها نشان داده است که مسافرت های ریلی از ایمنی بیشتری نسبت به مسافرت های جاده ای برخوردارند، اگر مسافرت های ریلی را با مسافرت های جاده ای مقایسه کنیم می بینیم که خطر تصادف جاده ای حدود 54 برابر بیشتر از مسافرت های ریلی است.
انرژی:
در مقایسه مصرف انرژی در حمل و نقل ریلی و جاده ای تجزیه و تحلیل های مختلفی وجود دارد، و آمار و ارقام متفاوتی ارایٔه گردیده است. مثلا “در گزارش مقایسه مصرف سوخت در سیستم حمل ونقل ریلی و جاده ای که توسط کارشناس گروه مطالعات اقتصادی مرکز تحقیقات راه اهن ارایٔه گردیده است، میزان مصرف سوخت برای حمل هر 1888 تن کیلومتر با در جاده حدود 184/0 لیتر می باشد در حالیکه برای همین میزان بار که این مقدار حدود 8/1 مصرف حمل و نقل جاده ای می باشد. سوخت برای هر 1888 نفر کیلومتر حمل و نقل مسافر در جاده 18 لیتر و برای حمل و نقل در راه آهن حدود ۷ لیتر مصرف خواهد شد.
محیط زیست:
بهره گیری از حمل ونقل ریلی در زمینه حفظ محیط زیست نسبت به حمل و نقل جاده ای بسیار موثر است، بطوریکه حمل و نقل سبز عنوان نموده اند بخشی از مزیت های حمل ونقل ریلی به شرح ذیل می باشد:
آلودگی هوا:
در تحقیقات بعمل آمده در کشور سویٔد معلوم گردید، که چنانچه در گسترش و توسعه راه آهن اقدام نمایند و حمل ونقل ریلی را جایگزین حمل ونقل جاده ای بطور عام نمایند، از سال 1008 تا سال 5888 می توانند میزان آلودگی هوا را به میزان 38% اکسید نیتروژن 08% هیدروکسیدها و 28 %هیدروکربن ها را کاهش دهند در این تحقیقات مشخص گردیده است، که سهم راه آهن در آلودگی هوا فقط 1% است.
سر وصدا:
در این زمینه راه آهن مفیدتر بوده و تحقیقات علمی ثابت کرده است، که سرو صدا حاصله از خودروهای راه آهنی به خاطر برد فرکانس مفیدشان آزار و اذیت کمتری نسبت به سروصدای حاصله از خودروهای جاده ای دارند.
استفاده از زمین:
در کشور آلمان راه ها و جاده های مساحتی حدود 4/0 درصد از خاک این کشور را در بر می گیرد، که از این مقدار (یعنی 4/0 درصد) چیزی کمتر از نیم درصد متعلق به راه آهن می باشد. راه آهن نیاز چندانی به زمین ندارد، یک مسیر دو خطه مدرن فقط 13/۷ متر زمین (عرض) را اشغال می کند، اما یک بزرگراه چهار باندی با ظرفیت مشابه تقریبا سه برابر زمین مذکور را نیاز دارد. از طرفی راه آهن به اندازه ای که جاده در موازنه محیطی دخالت دارد تغییری در محیط ایجاد نمی کند، چرا که در راه آهن سطح زمین به آسفالت کردن نیاز ندارد.
مقایسه هزینه های ساخت راه آهن و جاده:
در کشور ژاپن مقایسه ای بین ظرفیت و هزینه احداث راه آهن (برقی) با جاده صورت گرفت که در این بررسی راه آهن به صورت دو خط و جاده بصورت چهار باندی فرض شده است، و حداکثر ظرفیت هر دو مورد استفاده قرار گرفت. تحت این شرایط نتیجه بررسی ها نشان داد که راه آهن ۳ الی ۲ برابر جاده در مقابل سطح زمین مساوی ظرفیت حمل ونقل دارد. در مورد هزینه ساخت، هزینه های جاده سازی در هر کیلومتر 3 برابر در مورد ترافیک بار بیشتر است.
توسعه راه آهن سبب آبادانی کشور و امنیت ملی و کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری ناوگان حمل و نقل کشور می شود:
بطور متوسط در فاصله های ۵۸ کیلومتر یا کمتر با احداث ایستگاه باعث آبادانی می شود، و از طرفی با ایجاد توانایٔی حمل و نقل انبوه سبب امکان جابجایی سریع نیروهای مسلح کشور شده و امنیت منطقه را برقرار می سازد. همانطور که آمار نشان می دهند هزینه های نگهداری ناوگان ریلی (تعمیر و نگهداری لکوموتیو و واگن های باری و مسافری) بسیار کمتر از هزینه های نگداری ناوگان جاده ای می باشد، لذا نگهداری ناوگان ریلی ارزبری کمتری دارد.
جمع بندی مطالب
-
با توجه به بررسی حمل ونقل ریلی و جاده ای و مقایسه آن ها می توان به این نتیجه رسید که بخش جاده ای بیش از 2/6 برابر راه آهن آلاینده تولید می کند. همچنین مصرف سوخت حملونقل جاده ای ۷ برابر حمل و نقل ریلی می باشد.
-
بخش حمل ونقل 52 درصد دیاکسید کربنیا CO2 را در جهان تولید می کند که حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد آن را حمل ونقل جاده ای تولید می کند.
-
توسعه راه آهن سبب آبادانی کشور و امنیت ملی و کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری ناوگان حمل و نقل کشور می شود، هزینه های نگهداری ناوگان ریلی ( تعمیرو نگهداری لکوموتیو و واگن های باری و مسافری) بسیار کمتر از هزینه های نگهداری ناوگان جاده ای می باشد، لذا نگهداری ناوگان ریلی ارزبری کمتری دارد.
-
با توجه به مزایای زیاد حمل و نقل ریلی چه از حیث مصرف انرژی چه آلودگی محیط زیست و نیاز به گسترش بیشتر حمل و نقل ریلی میباشد.
