◄ آشنایی با اصطلاحات تخصصی در بخش حمل و نقل ریلی همراه با تعاریف

با بررسی مقررات مربوط به حمل و نقل ریلی اصطلاحات تخصصی خاصی که دارای کاربرد در قوانین و مقررات باشد ملاحظه نشد، لیکن در برخی از مقررات حمل و نقل جاده ای که بعضا مشترک با حمل و نقل ریلی نیز می باشد اصطلاحاتی وجود دارد که به ذکر این قبیل اصطلاحات اکتفاء می شود. از آنجا که عناوین اغلب قوانین و مقررات را عموما عبارات طولانی تشکیل می دهد لذا برای مشخص شدن منبع مربوط به هر اصطلاحی و برای رعایت اختصار ، در مقابل هر اصطلاحی به ذکر نام اختصاری مربوط به مصوبه ای که همان اصطلاح از آن استخراج شده اکتفاء گردیده است.
 
برای سهولت مراجعه نام کامل مصوبات با علامت اختصاری انتخاب شده برای هریک ذیلا درج می گردند :
١ - (آیین نامه اجرایی قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران) = (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
٢ - (قانون الحاق دولت شاهنشاهی ایران به قرارداد گمرکی ترانزیت بین المللی کالاها) = (ق. گ. ت. ب. ک)
٣ - (قانون امور گمرکی) = (ق. ا. گ)
٤ - (قانون موافقتنامه بین دولتی راجع به کریدور (دالان)‌ ، حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب) = (ق. م. ب. ک. ش. ج)
٥ - (قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین المللی کانتینرهای ایمن مصوب سال ١٩٧٢ میلادی برابر با سال ١٣٥١ هجری شمسی) = (ک. ک. ا)
 
اداره گمرک بین راه :
یعنی اداره گمرک یک طرف متعاهد که واحد حمل و نقل در جریان عملیات ترانزیت بین المللی به آن وارد یا از آن خارج می گردد. (ق. گ. ت. ب. ک)
 
اظهارکننده :
یعنی شخصی که اظهارنامه ترانزیت بین المللی را امضا می کند یا اظهارنامه مذکور به نام او امضا شده باشد. (ق. گ. ت. ب. ک)
 
اظهار گمرکی :
ذکر اوصاف و مشخصات کامل کالا در اظهارنامه تسلیمی به گمرک است ، به شکلی که با توجه به آن اوصاف و مشخصات کالای اظهار شده مشخص و از غیر آن به نحو روشن متمایز گردد. (ق. ا. گ)
 
اظهار نامه عبور خارجی :
عبارت است از برگه ای (فرمی) چاپی که توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران چاپ شده و جهت اظهار کالاهای عبوری خارجی مورد استفاده قرار می گیرد. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
اظهار نامه اجمالی کالای عبوری :
عبارت است از برگه ای (فرمی) چاپی جهت اظهار اجمالی کالا که در بدو ورود آن توسط هدایت کننده وسیله حمل یا نماینده شرکت حمل و نقل و یا نماینده راه آهن به گمرک یا بندر یا فرودگاه ، حسب مورد تسلیم می گردد. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
اظهار کالای عبوری :
عبارت است از ذکر اوصاف و مشخصات کامل کالا در اظهارنامه تسلیمی که جهت عبور خارجی کالا یا گمرک ارایه می گردد. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
اظهار اجمالی کالای عبوری :
عبارت است از ذکر مشخصات کلی کالا که در اظهارنامه اجمالی به گمرک یا بندر ارایه می گردد. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
بارنامه :
سندی است مبین مالکیت کالا که حمل کننده یا نماینده وی پس از وصول کالا صادر می نماید و حاکی از حمل کالای معینی از یک نقطه (مبدا حمل) به نقطه دیگر (مقصد حمل) با وسیله حمل مورد توافق (کشتی ، کامیون ، قطار ، هواپیما یا ترکیبی از آنها) کرایه حمل معین می باشد. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
بار استثنایی :
یعنی شیئی یا اشیا سنگین یا حجیم که به علت وزن ، ابعاد یا نوع ، معمولا در واحدهای حمل و نقل بسته حمل نمی شوند ، مشروط بر این که به سهولت شناخته شوند. (ق. گ. ت. ب. ک)
 
بست های گوشه ای :
یعنی آرایش و ترتیبی از روزنه ها و سطوح در بالا و یا پایین کانتینر جهت حمل و نقل ، روی هم چینی و یا محکم و محفوظ نگاهداشتن آن. (ک. ک. ا)
 
ترخیصیه کالای عبور :
عبارت است از سند حواله تحویل کالا به صاحب آن یا عبور دهنده که از سوی متصدی حمل و یا نماینده وی به عنوان گمرک ، با رعایت ضوابط و مقررات مربوط صادر می گردد. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
پروانه عبور خارجی :
عبارت است از نسخه دوم اظهارنامه عبور خارجی که توسط ادارات گمرک تایید و صادر می گردد. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
تاسیسات مربوط :
در چهارچوب کریدور (دالان) حمل و نقل بین المللی ، عبارت از نقاط عبور مرزی ، پایانه های گمرکی ، ایستگاه های تحویل و تحول واگن ها ، ایستگاه های تغییر بوژی و همچنین خطوط آهن و بنادر حمل ترکیبی و کشتی های رو-رو ، اعم از موجود یا آتی است که در امر حمل و نقل بین المللی در کریدور شمال - جنوب حایز اهمیت فراوان می باشد. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
حقوق گمرکی :
وجوهی است که میزان آن به موجب جدول تعرفه گمرکی ضمیمه این قانون امور گمرکی تعیین و دریافت می شود. (ق. ا. گ)
 
حداکثر بار مجاز یا (پی) :
عبارت است از تفاوت میان حداکثر میزان یا وزن ناخالص مفید و موثر و وزن خود کانتینر. (ک. ک. ا)
 
حداکثر میزان یا وزن ناخالص مفید و موثر یا ( آر) :
عبارت است از حداکثر وزن مجاز کانتینر همراه با محموله آن. (ک. ک. ا)
 
حمل و نقل مسافر :
نوعی خدمت حمل و نقل برای جابجایی مسافر با هر نوع وسیله نقلیه می باشد. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
حمل و نقل بین المللی :
منظور جابجایی کالا ومسافر از قلمرو ملی حداقل دو طرف این موافقتنامه توسط شقوق مختلف حمل و نقل می باشد (ق. م. ب. ک. ش. ج)
یعنی حمل ونقل میان نقاط مبداء و مقصد که در قلمرو دو کشور که به کنوانسیون بین المللی کانتینرهای ایمن ، مصوب سال ١٩٧٢ در مورد دست کم یکی از اعمال می شود ، قرار گرفته است. کنوانسیون بین المللی کانتینرهای ایمن مصوب سال ١٩٧٢ همچنین زمانی که بخشی از عملیات حمل ونقل میان دو کشوری انجام شود که در قلمرو یکی از آنها این کنوانسیون اعمال می شود اجرا می گردد. (ک. ک. ا)
 
حمل ونقل کالا :
منظور جابجایی کالا به نحوی است که خصوصیات فیزیکی - شیمیایی و وزن محموله در حدود معین باقی بماند.
 
دفتر بارگیری :
یعنی اداره گمرک هر یک از طرف های متعاهد که به منظور تسهیل در شروع عملیات ترانزیت بین المللی در گمرک مبدا واحدهای حمل و نقل تحت نظارت آن به مهر گمرکی ممهور می گردد. (ق. گ. ت. ب. ک)
 
سود بازرگانی :
وجوهی است که بر اساس قانون انحصار تجارت خارجی به موجب تصویب نامه هیات وزیران برقرار می گردد. (ق. ا. گ)
 
عوارض دریافتی به وسیله گمرک :
وجوهی است که وصول آن طبق مقررات به عهده گمرک واگذار می شود. (ق. ا. گ)
 
عملیات ترانزیت بین المللی :
یعنی حمل کالاها از گمرک مبدا به گمرک مقصد تحت سیستم مقرر قرارداد گمرکی ترانزیت بین المللی کالاها. (ق. گ. ت. ب. ک)
 
عبور بین المللی کالا :
عبارت است از عبور کالا تحت نظارت گمرکی از قلمرو یک طرف متعاهد به طوری که نقاط مبداء و مقصد آن در خارج از قلمرو یک طرف متعاهد به طوری که نقاط مبداء مقصد آن در خارج از قلمرو کشور یاد شده واقع باشد. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
فورواردر :
عبارت از یک شخص حقوقی یا حقیقی که در واقع مسئولیت جابجایی کالا و نیز بهره برداری از تسهیلات حمل و نقل را بر عهده دارد و کالا و مسافر و بار همراه آنها را طبق قوانین ملی طرف های متعاهد در مسیر کریدور (دالان) حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب جابجا می نماید. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
کالا :
به تمامی محمولاتی اطلاق می شود که توسط واگن ، کانتینر یا سایر وسایل حمل و نقل مجاز بر طبق قوانین ملی طرف های متعاهد جابجا می شوند. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
کریدور حمل و نقل بین المللی :
منظور مجموعه ای از سیستم های اصلی حمل و نقل (اعم از موجود و آتی) است که طرف های متعاهد را با یکدیگر مرتبط ساخته و علی القاعده دارای تجهیزات کافی به منظور بهره برداری از انواع وسایل نقلیه می باشد ، به گونه ای که امکان حمل و نقل بین المللی کالا و مسافر را به ویژه به مراکز عمده تجمع آنها فراهم می نماید. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
کریدور (دالان) حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب :
کریدوری است از هند ، عمان (از طریق دریا) به ایران و با عبور از خاک ایران ، دریای خزر ، روسیه فدراتیو و ماوراء آن و بالعکس. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
کانتینر :
یعنی رکنی از تجهیزات حمل و نقل که دارای ویژگی های زیر باشد :
الف) ثابت و پایدار و در نتیجه به اندازه کافی محکم و مناسب کاربرد مداوم باشد؛
ب) دارای طراحی ویژه برای تسهیل حمل و نقل کالا از طریق یک نوع یا انواع حمل و نقل بدون بارگیری مجدد میان راهی باشد؛
پ) دارا بودن طراحی که با پیش بینی بست هایی در گوشه ها باعث محفوظ و محکم نگاهداشتن و یا حمل و نقل آسان می گردد؛
ت) دارای اندازه ای که فضای محصور به وسیله ۴ گوشه پایینی بیرونی به یکی از دو ترتیب زیر باشد :
١ - دست کم ۱۴ متر مربع (۱۵۰ فوت مربع) ؛ یا
٢ - دست کم ٧ متر مربع (۷۵ فوت مربع) چنانچه بست های گوشه ای بالایی بر روی آن نصب شده باشند.
اصطلاح کانتینر شامل هیچ یک از وسایل نقلیه یا بسته بندی نمی گردد با این وجود زمانی که کانتینرها روی شاسی حمل شوند آنها را شامل می شود. (ک. ک. ا)
 
کانتینر :
به وسیله حمل با مشخصات زیر اطلاق می گردد :
١- ظرفی که برای نگهداری کالا طراحی شده و کل آن یا قسمتی از آن محصور باشد.
٢- ماهیت دایمی داشته و در نتیجه به اندازه کافی محکم باشد تا بتواند به طور مکرر مورد استفاده قرار گیرد.
٣- به نحوی طراحی شده که جابجایی کالا توسط وسایل نقلیه مختلف را بدون تخلیه و بارگیری مجدد در بین راه میسر می سازد.
۴- وسیله ای که جهت سهولت در تخلیه و بارگیری کالا و جابجایی سریع در شقوق مختلف حمل طراحی شده است.
۵- به نحوی طراحی شده که پر و خالی کردن آن و نیز جابجایی آن از یک وسیله حمل به وسیله حمل دیگر به سادگی صورت پذیرد.
۶- حجم داخلی آن یک مترمکعب یا بیشتر باشد. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
کانتینر جدید :
به معنای کانتینری است که ساخت آن در تاریخ لازم الاجرا شدن کنوانسیون بین المللی کانتینرهای ایمن مصوب سال ١٩٧٢ یا پس از آن آغاز شد باشد. (ک. ک. ا)
 
کانتینر موجود :
یعنی به معنای کانتینری است که کانتینر جدید نباشد. (ک. ک. ا)
 
محموله :
یعنی هرگونه کالا ، اجناس ، مال التجاره و اقلامی از هر نوع که در کانتینرها حمل می شوند. (ک. ک. ا)
 
مسافر :
منظور استفاده کننده از خدمات حمل و نقل مسافر با هر نوع وسیله نقلیه می باشد ، که برای این امر قراردادی منعقد شده باشد. (ق. م. ب. ک. ش. ج)
 
مالک :
عبارت است از مالک به گونه مقرر در حقوق داخلی عضو یا مستاجر یا امین ، چنانچه توافق میان طرف ها مقرر نماید که مالک به اعمال مسئولیت خویش برای نگهداری و بازدید و بازرسی کانتینر توسط چنین مستاجر یا ایمنی بپردازد. (ک. ک. ا)
 
وجه الضمان :
عبارت است از ودیعه نقدی یا ضمانت نامه بانکی به صورت فردی یا جمعی تضامنی یا بیمه نامه که به منظور تضمین انجام تعهدات گمرکی کالای عبوری از طرف عبور دهنده به گمرک تودیع می شود. (آ. ق. ح. ن. ع. ک. خ)
 
وزن خود کانتینر :
به معنای وزن کانتینر خالی همراه با تجهیزات فرعی ثابت شده بر روی آن می باشد. (ک. ک. ا)
 
هزینه های گمرکی :
وجوهی است که میزان و شرایط آن با تصویب هیات وزیران برای تخلیه و باربری و بارگیری ، انبارداری ، آزمایش و تعرفه بندی ، بدرقه کالا و خدمات فوق العاده تعیین می شود. ترتیب وصول و نحوه مصرف این وجوه طبق آیین نامه گمرکی تعیین می شود. (ق. ا. گ)