◄ حاکمیت و مالکیت بنادر قابل‌واگذاری نیست
راهبری ترمینال فاز یک بندر شهید بهشتی، به‌منزله واگذاری بندر چابهار نیست.
محمدعلی حسن‌زاده یک مقام مسئول در سازمان بنادرودریانوردی گفت: موضوع واگذاری بندر چابهار به هندی‌ها به جهت نقش اعمال حاکمیت و جایگاه دولت، درست نیست. هرگز نمی‌توان چنین واگذاری را تصور کرد؛ چراکه حاکمیت و مالکیت بنادر، قابل‌واگذاری نیست. در همه کشورها، حاکمیت بنادر از سوی دولت‌ها است.
به گزارش تین‌نیوز و به نقل از روابط‌عمومی سازمان بنادرودریانوردی، واگذاری بندر شهیدبهشتی چابهار مدتی است مورد مناقشه قرارگرفته است. برخی تصور می‌کنند؛ سازمان بنادرودریانوردی، این بندر را به هندی‌ها واگذار کرده است؛ اما چنین اقدامی در هیچ جای دنیا رخ نمی‌دهد چراکه حاکمیت؛ امکان واگذاری فعالیت‌های خود را ندارد و تنها؛ موضوع اپراتوری در بنادر دنبال می‌شود.
حال با حضور هندی‌ها-در بندر استراتژیک چابهار-به‌عنوان اپراتور (که برای هر دو طرف اهمیت بسزایی دارد) ضمن توسعه و رونق بندر چابهار، می‌توان اشتغال را در آن منطقه به میزان چشمگیری افزایش داد و کشور هند نیز در کوتاه‌ترین مسیر ممکن به بازار افغانستان که شریک اقتصادی این کشور است، دست پیدا می‌کند.
برای شفاف شدن وضعیت حضور اپراتور هندی در بندر شهیدبهشتی چابهار و تنویر افکار عمومی، محمدعلی حسن‌زاده؛ معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادرودریانوردی گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌آید:
۱- آیا بندر چابهار به هندی‌ها واگذارشده است؟
در تمام فعالیت‌های مربوط به هر بندر، یک قسمت؛ اعمال حاکمیت و جایگاه دولت است و قسمتی دیگر مربوط به عملیات و راهبری است. با این تعریف، این مطلب که بندر چابهار به هندی‌ها واگذارشده است به جهت نقش اعمال حاکمیت و جایگاه دولت، درست نیست.
هرگز نمی‌توان چنین واگذاری را حتی تصور کرد؛ چراکه حاکمیت و مالکیت بنادر، قابل‌واگذاری نیست؛ یعنی این‌که بگوییم یک بندر در ایران داریم که صفر تا صد آن دست یک کشور دیگر است، در ایران و سایر کشورها محال است. در همه کشورها، حاکمیت بنادر از سوی دولت‌ها است.
تا سال ۱۳۷۵، راهبری عملیات در بنادر، توسط سازمان بنادر انجام می‌شد. در آن مقطع، همه فعالیت‌های توسعه‌ای، تامین تجهیزات و... بر عهده سازمان بنادر بود. به چنین بنادری، بنادر دولتی می‌گفتند.
در دنیا هم‌چنین امری رواج داشت. از یک مقطعی به بعد بنادر دولتی به بنادر ابزاری تبدیل شدند؛ یعنی دولت‌ها اسکله‌ها را می‌سازند و تجهیزات را می‌خرند و دولت؛ قوانین و مقررات را برای نواحی بندری تعیین و اعمال می‌کند. بعدازآن، به‌صورت اکران عمومی و یا مذاکره‌ای راهبری و اپراتوری بنادر دنبال می‌شود.
۲- چگونه راهبری یک بندر به‌صورت مذاکره‌ای واگذار می‌شود؟
در بخش مذاکره‌ای با یک اپراتور بین‌المللی قرارداد منعقد می‌شود و عملیات بندر و ترمینال به یک اپراتور واگذار می‌شود.
در برخی اوقات هم اکران بین‌المللی صورت می‌گیرد؛ مانند بندر گوادر پاکستان که در اکران بین‌المللی، یک شرکت سنگاپوری برنده شد ولی بعدها که دولت پاکستان و چین قرارداد امضا کردند؛ سنگاپور کنار گذاشته شد و راهبری بندر گوادر به چینی‌ها واگذار شد.
۳- راهبری بندر چابهار چگونه دنبال می‌شود؟
در موضوع بندر چابهار، براساس مطالعاتی که مشاور درگذشته انجام داد و این مطالعات تصویب شد، مبنای سرمایه‌گذاری قرارداد، چهار فاز برای توسعه بندر چابهار لحاظ شده است. با عملیاتی شدن این چهار فاز، ظرفیت این بندر استراتژیک به ۷۷میلیون و ۲۰۰ هزار‌تن می‌رسد.
قرار است راهبری یک‌فاز از چهار فاز بندر شهیدبهشتی چابهار، توسط اپراتور هندی (IPGL) انجام شود. این شرکت در بنادر هند و سایر کشورها فعالیت اپراتوری دارد. طرح سرمایه‌گذاری هندی‌ها درزمینه تامین تجهیزات در قالب قرارداد ۱۰ ساله است.
۴- نقش راهبری از دیدگاه سازمان بنادرودریانوردی چه تعریفی دارد؟
زمانی که یک کشتی به برج کنترل در هر بندر اعلام ورود می‌کند، سازمان بنادر به‌عنوان مرجع حاکمیتی (برج کنترل) کشتی را تحویل می‌گیرد و در لنگرگاه مستقر می‌کند. بعدازآن اپراتور بندر (شرکت هندی) بار کشتی را تخلیه و کالا را نگهداری می‌کند و بعد از آن‌که گمرک مجوز داد، آن کالا از دروازه بندر خارج می‌شود؛ بنابراین، راهبری و اداره کردن ترمینال فاز یک بندر شهیدبهشتی به‌منزله واگذاری بندر چابهار نیست.
لازم به توضیح است که ما در بندر چابهار در حال ساخت ترمینال مواد معدنی هستیم و یا ترمینال نفتی فعال و ترمینال گاز مایع هم داریم. بدین‌جهت سایر ترمینال‌ها ربطی به اپراتور هندی ندارد.
۵- حضور هندی‌ها در بندر چابهار چگونه خواهد بود؟
قرارداد ما با اپراتور شرکت هندی در دو قالب موقت و اصلی است. قرارداد موقت ۱۸ ماهه (یک سال ونیم) است و مربوط به اجاره و بهره‌برداری بخشی از فاز یک بندر شهیدبهشتی چابهار است. موضوع قرارداد اپراتوری ۱۰ هکتار (محوطه کانتینری، کالا، ساختمان اداری، رفاهی، تعمیرگاه و...) از فاز اول بندر شهیدبهشتی، ۳۶۰ متر اسکله کانتینری و چندمنظوره و درنهایت استفاده از تجهیزات موجود و اجاره بخشی دیگر است. در قرارداد اصلی که مدت آن ۱۰ سال هست ۶۴۰متر اسکله و ۷۰ هکتار محوطه و تامین تجهیزات مدنظر قرارگرفته است.
۶- چرا قرارداد ۱۰ ساله سازمان بنادرودریانوردی از همان ابتدا شروع نشد و قرارداد موقت اجرایی شد؟
فعال و اجرایی شدن قرارداد اصلی با شرکت اپراتور هندی حدود یک سال تا یک سال و نیم زمان می‌برد، از آنجا که سازمان بنادرودریانوردی؛ تجهیزات خریداری کرده است و دولت مصمم است که بندر چابهار را در حوزه ترانزیت و به‌خصوص تجارت با کشورهای CIS فعال کند ما اپراتوری را می‌خواهیم که اکنون کار راهبری را انجام دهد.
اپراتوری که اکنون در بندر شهید کلانتری چابهار فعالیت می‌کند، به‌عنوان بخشی از کار خود، راهبری بندر شهیدبهشتی را بر عهده دارد؛ یعنی به‌عنوان بخشی از کار خودش این مهم را پیگیری می‌کند. بنابراین تا زمان شروع قرارداد اصلی اپراتوری می‌خواهیم که به‌صورت موقت فعالیت کند.
ازاین‌رو، شرکت هندی برای قرارداد موقت مذاکرات خود را شروع کرد. در حال حاضر نیز راهبری موقت در مرحله ارائه ضمانت‌نامه است. از سویی شرکت هندی باید یک اپراتور ایرانی به‌عنوان شریک خود داشته باشد. شرکت هندی (IPGL) اکران عمومی کرده و اکنون شریک داخلی‌اش شرکت خدمات بندری کاوه است.
این شراکت برای ایران هم بسیار خوب است چراکه کارگر از سمت ایران است و بندر شهیدبهشتی می‌تواند یکی از بنادر اشتغال‌زای کشور باشد و از طرفی تا قبل از قرارداد اصلی؛ روند جذب کالا و فعال‌سازی این بندر سرعت می‌گیرد. در این زمان اپراتور هندی برای تامین تجهیزات می‌تواند اقدام کند.
۷-آیا گشایش اعتبار از طرف هندی‌ها صورت گرفته است؟
اگزیم بانک هند کانال اعتباری ۱۵۰ میلیون دلاری برای توسعه و تجهیز بندر چابهار در نظر گرفته است. بنابراین می‌توان از این خط اعتباری برای تجهیزات ریلی، ترمینال‌ها و فازهای بعدی توسعه‌ای بندر چابهار استفاده کرد.
۸- قرارداد موقت برای هندی‌ها صرفه اقتصادی دارد یا قرارداد اصلی که ۱۰ ساله است؟
بندر چابهار، مانند بندر شهید رجایی و سایر بنادر کشور فعال نبوده است و حتی سازمان بنادرودریانوردی در این مقطع به‌عنوان یک بنگاه درآمدزا به بندر چابهار نگاه نمی‌کند. سازمان بنادر؛ خواستار فعال‌سازی این بندر است، بدین‌جهت تا ۹۰درصد تخفیفات بندری را به بندر چابهار اختصاص داد.
هندی‌ها هم تمایل دارند که در جنبه‌های راهبردی حضورداشته باشند چراکه شریک استراتژیک افغانستان هستند. هندی‌ها ترجیح می‌دهند به‌صورت مستقیم و به‌واسطه کوتاه بودن مسیر دریایی بنادر هند و چابهار از این مسیر استفاده کنند و در افغانستان حضور پررنگی داشته باشند.
بنابراین هندی‌ها با تجهیز کارگاهی، نصب تجهیزات، آشنا شدن با فرآیند گمرکی ایران و... برای قرارداد اصلی حضور در بندر شهیدبهشتی چابهار آماده می‌شوند.
