◄ آیا آلودگی هوا تأثیرات مثبت پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری را از بین می برد؟
اگر به جای ماندن در خانه می‌خواهید رانندگی کنید در این صورت مزایای فعالیت‌های بدنی مانند دوچرخه‌سواری تا 3/5 ساعت در روز به صرفه‌تر از رانندگی است.
خلاصه: فعالیت‌های پیمایشی (1) مانند دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی برای سلامتی مفید بوده و فعالیت بدنی را افزایش می‌دهند. از طرفی این فعالیت‌ها باعث جذب و استفاده بیشتر انسان از هوای آلوده شده و می‌تواند پیامدهای مضری بر روی سلامت انسان داشته باشد.
برای مشاهده تأثیرات فعالیت‌های بدنی، بررسی‌هایی برای میزان فایده فعالیت‌های بدنی، یک بار به طور طبیعی و یک‌بار در معرض محدوده‌ای دارای آلودگی انجام شده است. میزان تلفات انسانی فعالیت‌های بدنی در آلودگی هوا در موارد مختلف یعنی میزان مختلف آلودگی هوا و میزان «فعالیت بدنی» در آن هوا(مسافت پیموده شده) بررسی شده و نتایج آن در این تغییرات گمانه‌زنی شده است.
این تغییرات (میزان مختلف آلودگی) در هوای دارای ذرات معلق ریز (PM2.5) با حداقل غلظتی معادm3 / gµ5 تا حداکثر m3 / gµ200 بررسی شده‌اند.
همچنین میزان فعالیت‌های بدنی نیز در محدوده 0 تا 16 ساعت در روز در نظر گرفته شده است که البته این ارقام به فعالیت‌های پیمایشی طولانی مدت، در سطح متوسط، در معرض ذرات معلق ریز (PM2.5) تعلق دارد.
در بررسی‌های انجام شده میانگین ذرات معلق ریز (PM2.5) در شهرهای جهان m3 / gµ 22 اندازه‌گیری شده که در این میزان غلظت ذرات معلق و حتی در مواردی اندک با غلظت بیشتر ورزش کردن به هر میزانی حتی به میزان بسیار زیاد برای بدن مفید بوده و تنها اندکی ضرر دارد که قابل چشم‌پوشی است.
اما اگر غلظت ذرات معلق بیشتر شده و به m3 / gµ100 برسد، در این شرایط میزان دوچرخه‌سواری نباید از 5/1 ساعت و میزان پیاده‌روی از 10 ساعت در روز بیشتر شود و در صورت تجاوز میزان فعالیت از ساعت‌های یاد شده، ضررهای فعالیت از مزایای آن بیشتر خواهد بود و توصیه نمی‌شود.
اگر به جای ماندن در خانه می‌خواهید رانندگی کنید در این صورت مزایای فعالیت‌های بدنی مانند دوچرخه‌سواری تا 5/3 ساعت در روز به صرفه‌تر از رانندگی است.
در کل و در حالت عادی مزایای ورزش و فعالیت‌های بدنی بسیار بیشتر از مضرات آن که ناشی از آلودگی هواست می‌باشد مگر در شرایطی که هوا بسیار آلوده است.
مقدمه
مطالعات بسیاری در زمینه HIM (مدل‌سازی میزان سلامت) بدن انسان در فعالیت‌های پیمایشی برای تخمین زدن تاثیرات و منافع این فعالیت‌ها در مناطق مختلف جغرافیایی انجام شده است. در بسیاری از این مطالعات و تحقیقات سودها و منافع حاصل از این‌گونه فعالیت‌ها بر آلودگی هوا چیرگی داشته است بدین‌گونه که فعالیت‌های بدنی حتی در هوای آلوده برای بدن انسان مفیدترند.
البته این قبیل مطالعه‌ها (HIM) در شهرها و کشورهای پر درآمد و پیشرفته انجام شده است که دارای آلودگی کمتری نسبت سایر نقاط و شهرها هستند و به این علت اغلب این سؤال وجود دارد که «آیا ورزش و فعالیت‌های بدنی در شهرها و کشور های بسیار آلوده واقعا مفیدند؟».
این حقیقت در مطالعات به عمل آمده نشان داده که نمودار «میزان آلودگی هوا -میزان سلامتی» به طور خطی با افزایش آلودگی هوا افزایش می‌یابد اما این در حالی است که نمودار«میزان ورزش-میزان سلامتی» به طور منحنی با افزایش میزان ورزش افزایش می یابد. بنابراین در بعضی نقاط این نمودار مضرات ورزش کردن بیشتر از منافع آن است که این موضوع نیز بر دید عمومی بر موضوع سلامت تاثیر گذاشته است و به همین دلیل نیز فعالیت‌های بدنی که در محیط بیرون انجام می‌شوند همیشه توصیه نمی‌شوند.
در این مطالعه قصد داریم مضرات هوای آلوده بر فعالیت‌های بدنی را با مزایای فعالیت‌های بدنی بر روی سلامت انسان در یک بازه وسیع از میزان غلظت هوای آلوده محتمل و میزان فعالیت بدنی مقایسه کنیم.
روش‌ها
در این مقاله به دنبال روش‌هایی کلی و عمومی برای مدل‌سازی میزان سلامت هستیم.
میزان مضرات هوای آلوده که در فعالیت‌های پیمایشی بر سلامتی انسان اثر می‌گذارد با محاسبه میزان ذرات معلق ریز (PM2.5) استنشاق و فرو برده شده سنجیده می‌شود. در اینجا ما اندازه‌گیری‌ها را با استفاده از ذرات معلق ریز (PM2.5) بیان می‌کنیم زیرا در مطالعات HIM معمولاً این مواد معرف هوای آلوده در نظر گرفته می‌شوند و همچنین تهدید اصلی سلامتی در اثر هوای آلوده ناشی از این ذرات است. در این مطالعه به بحث درباره تلفات آلودگی و همچنین میزان فعالیت‌های بدنی پرداختیم زیرا شواهد، تاثیر هر دو (هم مضرات آلودگی هوا و هم فعالیت‌های پیمایشی که باعث قرار گرفتن در معرض آلودگی می‌شود) را به خوبی نمایان می‌کند.
میزان کاهش تلفات ناشی از فعالیت‌های پیمایشی در تمام حالات، با تبدیل کردن زمان صرف شده برای پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری با «معادل متابولیک فعالیت» (MET) ، و محاسبه میزان کاهش خطر با استفاده از توابع دوز-پاسخ (DRFs) اقتباس شده از متاآنالیز «کلی (Kelly) و همکاران» است.
در این جا از بین مقادیر مختلف «DRF» که کلی و همکاران گزارش نموده‌اند یکی از آنها با مقداری برابر با انتقال قدرت 5/0 را انتخاب کردیم که این مقدار حد وسط میان 2 تابع خطی و کاملا غیر خطی مقادیر "DRF" است. نمودار غیر خطی در رابطه با «DRF» بدین معناست که در این نمودار مزایای بیشتر کردن فعالیت‌ها پیمایشی در مقایسه با نمودار خطی تر زودتر به اوج خود می‌رسد. به مطالب تکمیلی در مورد آنالیز میزان حساسیت نسبت به تغییرات "DRF" مراجعه شود. برای تبدیل کردن فعالیت‌ها پیمایشی با «معادل متابولیک فعالیت» (MET) برای هر کدام از این فعالیت‌ها مقداری واحد را معین کردیم که این مقیاس برای پیاده‌روی، عدد 0/4 و برای دوچرخه‌سواری عدد 8/6 می‌باشد که این اعداد نشان دهنده میزان فعالیت بدنی (PA) شما است.
در این مقاله محاسبات انجام شده برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی مربوط به انجام دراز مدت این فعالیت است. برای محاسبه و تخمین زدن میزان مضرات آلودگی هوا برای بدن انسان باید میزان غلظت ذرات معلق ریز (PM2.5) در هوا – در بالا اشاره شده که چرا ذرات معلق ریز (PM2.5) به عنوان ملاک اصلی استفاده شده‌اند – و میزان استفاده انسان از این هوا و مدت قرار گرفتن در معرض آن محاسبه شوند. برای هوا میزان ذرات معلق بین m3 / gµ5 تا m3 / gµ200 با پله‌هایm3 / gµ 5 در نظر گرفته شده است. در نمودار ارائه شده نقطه کفایت فعالیت بدن و نقطه شروع ضرر آلودگی و غیر مفید بودن ورزش نیز نمایان شده است که با استفاده از داده‌های سازمان جهانی سلامت درباره آلودگی شهرهای جهان که درباره 1622 شهر جهان نیز تعمیم داده شده است می‌توانید میزان فعالیت خود را تنظیم نمایید.
میزان قرار گرفتن در معرض هوای آلوده در فالیت‌های مختلف نیز متفاوت است. این میزان برای دوچرخه‌سواری 0/2 و برای پیاده‌روی عددی برابر 1/1 می باشد. قابل ذکر است که در تمامی این مقاله دوچرخه‌سواری در هر صورت به جای استفاده از حمل‌ونقل موتوری شامل اتوبوس، خودرو، موتور سیکلت و ... (به استثنای %2 از شهرهای جهان) توصیه می شود. میزان تنفس هوای آلوده نیز به‌صورت زیر برای فعالیت‌های مختلف از جمله خواب، استراحت، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری محاسبه شده است که به ترتیب برابر 27/0 ، 61/0 ، 37/1 ، 55/2 می‌باشند.
برای مقدار m3 / gµ 10 تغییر در آلودگی هوا ریسک نسبی برای سلامت 07/1 در نظر گرفته شده است.
بررسی‌های انجام شده، نشان داده است که رابطه ی بین تنفس و میزان مضرات بر روی بدن در تمامی بازه‌ها تابعی خطی است در حالی که برای میزان حساسیت در برابر هوای آلوده این نمودار خطی نیست.
نتایج
نقطه کفایت (نقطه‌ای که بعد از آن ورزش وفعالیت بیرون از خانه سود و مزیت بیشتری ندارد) و نقطه غلبه (نقطه‌ای که بعد از آن مضرات این‌گونه فعالیت‌ها بیشتر از مزایای آن است) با مقادیر مختلف غلظت ذرات معلق و مدت زمان این فعالیت‌ها در نمودار 2 نشان داده شده‌اند.
برای هر روز دوچرخه‌سواری به مدت نیم ساعت میزان آلودگی باید در حدود m3 / gµ 99 باشد تا این نمودار به نقطه کفایت برسد. این در حالی است که تنها یک درصد از شهرهای جهان چنین میزان آلودگی سالیانه‌ای دارند. همچنین نقطه غلبه برای این نمودار دوچرخه‌سواری در محیط دارای آلودگی m3 / gµ 160 می‌باشد. برای پیاده‌روی نیز نقطه کفایت m3 / gµ160 و نقطه غلبه نمودار بیش از m3 / gµ 200 است و این در حالی است که میانگین غلظت ذرات معلق در شهرهای جهان عددی در حدود m3 / gµ 22 است که بسیار کمتر از مقادیر ذکر شده است و اگر در شهری با چنین میانگینی (m3 / gµ 22) زندگی می‌کنید برای رسیدن به نقطه کفایت باید 7 ساعت دوچرخه‌سواری یا 16 ساعت پیاده‌روی کنید و این در حالی است که به نقطه غلبه نیز نمی‌رسید و ورزش کمی بیش از این مقدار که باشد با این که مزیتی ندارد ولی مضر هم نیست.
طبق آمار، نقطه کفایت برای آلوده‌ترین شهر جهان (دهلی نو ، هندوستان) با مقدار آلودگی برابر با m3 / gµ 153 غلظت ذرات معلق، برای پیاده‌روی 90 دقیقه و برای دوچرخه‌سواری معادل 30 دقیقه است. همچنین در شهرهای آلوده با میانگین ذرات معلق بین m3 / gµ 44 تا m3 / gµ 153 نقطه کفایت برای دوچرخه‌سواری بین 30 تا 120 دقیقه و برای پیاده‌روی بین 90 تا 357 دقیقه است. وقتی فرضاً بخواهیم زمانی را که صرف پیمایش با دوچرخه می‌شود را با رانندگی جایگزین نماییم در صورتی‌که آلودگی شهر کمتر از m3 / gµ 80 مزایای دوچرخه‌سواری به مضرات آن غلبه دارد که این درباره 98 درصد از شهرهای جهان صادق است (موضوع گزارش سال 2014 سازمان بهداشت جهانی). همچنین تحقیقات نشان داده که این نتایج به شکل نمودار «DRF» نیز وابسته است و اگر این نمودار خطی باشد میزان آلودگی برای این که هیچ مقدار ورزشی انجام نشود باید در حدود m3 / gµ170 باشد که این وضعیت در هیچ شهری از جهان حتی آلوده‌ترین نیز وجود ندارد. این میزان درباره نمودار کاملا منحنی "DRF" به m3 / gµ150 می‌رسد که اگر این میزان اندکی پایین‌تر باشد یعنی در حدود m3 / gµ130 ، یک ساعت دوچرخه‌سواری مفید می‌باشد که این وضع تنها در 9 شهر از جهان مشاهده شده است (گزارش سال 2014 سازمان بهداشت جهانی). همچنین برای نمودار غیر خطی نیز این میزان بر اساس انتقال قدرت 5/0 هیچ گاه به نقطه ضرر نمی‌رسد. تغییر سایر داده‌های ورودی نیز تفاوت قابل ملاحظه و یا معنا داری در نتایج ایجاد نمی‌کند.
تصمیم گیری
این مطالعات به ما نشان می‌دهد که عملا مضرات آلودگی هوا نمی‌تواند تاثیرات مثبت فعالیت‌های پیمایشی (AT) را در محدوده وسیعی از اکثر مناطق شهری دنیا ازبین ببرد.
حتی در شهرهای بسیار آلوده‌ای با m3 / gµ150 از ذرات معلق، یک ساعت و ربع دوچرخه‌سواری و 10 ساعت و نیم پیاده‌روی نیز منجر به تلفات عمده نخواهد شد. این نتایج در تحقیقات فراگیر توسط آمارهای بسیاری تایید شده و حتی در مقادیر بیشتری از آلودگی نیز این گونه فعالیت‌ها با اندکی مراعات تاثیرگذار خواهد بود. با این حال عده اندکی از ورزشکاران و فعالان در این زمینه با میزان فعالیت و در مناطق فوق آلوده در معرض مضرات آلودگی هستند که تعداد آنها بسیار کم است.
در این تحقیق تاثیرات بلند مدت قرار گرفتن در معرض آلودگی بررسی شده و آلوده شدن ناگهانی هوای یک شهر می‌تواند در کوتاه مدت تاثیرگذار باشد.
نکته دیگر اینکه این تحقیق تلفات همه جانبه و مرگ و میر را بررسی کرده حال آنکه آلودگی ممکن است باعث بیماری‌های کوچک دیگری شود.
این مقاله زیان‌های حاصل از افزایش ورزش را بیان می‌کند حال آنکه آلودگی خود در حالت عادی باعث به وجود آمدن طیف وسیعی از امراض می‌شود که اجتناب ناپذیر است اما ورزش کردن به میزان لازم حتی در این هوا که آلوده است می‌تواند مفیدتر از ورزش نکردن باشد، و این مقاله بدین معنا نیست که مقادیر آلودگی‌های گفته شده به هیچ وجه باعث بیماری نمی‌شوند بلکه به این معناست که این امراض غیرقابل جلوگیری بوده ولی ورزش در مقادیر گفته شده باعث افزایش این امراض نخواهد شد. چنان‌که سالانه بسیاری از مردم دچار آسیب‌های آلودگی هوا می‌شوند که این جدا از موضوع تحقیق ماست. همچنین می‌دانیم که کاهش آلودگی هوا کماکان زمینه را برای سلامتی و فعالیت بیشتر فراهم می‌کند.
حتی اگر AT یا «فعالیت‌های پیمایشی» مضرات را نیز کاهش ندهد در صورت همه‌گیر شدن می‌تواند با کاهش استفاده از وسایل نقلیه در کاهش آلودگی شهری ناشی از این وسایل که بزرگترین منبع تولید آلودگی در نقاط شهری نیز هستند موثر واقع شده و میزان قرار گرفتن در معرض هوای آلوده را برای کلیه اقشار کاهش دهد.
این نتایج برای وضعیت کاملاً عمومی صادق‌اند و در این تحقیق به مناطق خاص از لحاظ هوا و آلودگی و همچنین به بیماری و حساسیت‌های فردی اشاره نشده است. در مورد این مکان‌ها و اشخاص حتی ممکن است ورزش در نقاط شهری و پر ترافیک نتیجه عکس حاصل کند.
نتیجه‌گیری
مزایای فعالیت‌های پیمایشی (AT) در حالت کلی کاملا بر مضرات آن غلبه دارد و به همین دلیل حتما توصیه می‌شود. وقتی مضرات احتمالی فعالیت‌های پیمایشی (AT) که حاصل آن افزایش قرار گرفتن در معرض هوای آلوده است را بررسی می‌کنیم به این حقیقت می‌رسیم که در بسیاری از نقاط و محدوده وسیعی از جهان فعالیت‌های پیمایشی (AT) به سود ما خواهد بود و به افزایش کلی مضرات آلودگی منجر نمی‌شود.
* ترجمه: محمدحسین خدابنده لو،
* ویرایش: مهبد خدابنده لو
پانوشت:
1- منظور فعالیت‌های بدنی مخصوصاً ورزش‌هایی است که در یک مسیر فعالیت انجام می‌شود مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و... (active travel)
ماخذ
