گذر مفهوم شهر ایده آل در زمان

به گزارش تین نیوز به نقل از ایمنا، صنعتی شدن، افزایش شهرنشینی، رشد جمعیت، پیشرفت مصالح و فناوری های نوین ساختمانی، تسلط خودرو به عنوان وسیله حمل و نقل و بسیاری موارد دیگر در طول تاریخ شهرها بر نظریه های برنامه ریزی شهری تأثیر گذاشته و ساختار شهرهای مدرن را با موفقیت ها و چالش هایشان شکل داده است.

پنج مفهوم شهرسازی به عنوان رهنمودهایی اساسی برای هدایت تقسیم فضا و کاربری زمین و شکل دهنده شهرها به شکل امروزی شان عبارت است از باغ شهر، مدرنیسم، شهرسازی نوین، شهرهایی برای مردم و شهر ۱۵ دقیقه ای که در ادامه اصول هر یک از این مفاهیم بیان می شود.

باغ شهرها

باغ شهرها نواحی خودمختار و برابری طلب هستند که توسط برنامه ریز انگلیسی ابنزر هاوارد از اواخر قرن نوزدهم تا قرن بیستم و در پاسخ به چالش های پس از انقلاب صنعتی نظیر آلودگی، سکونتگاه های بی نظم و مهاجرت مردم از روستاها به شهرها در جست وجوی شرایط زندگی و فرصت های شغلی بهتر مطرح شدند تا کیفیت زندگی روستایی را با مزایای مراکز شهری توسعه یافته ترکیب کنند.

هاوارد برای نخستین بار مدل پیشنهادی خود را در سال ۱۸۹۸ ارائه کرد و در ۱۹۰۲ با انتشار کتاب باغ شهرهای فردا، این پیشنهاد در سراسر انگلستان و سایر کشورها گسترش پیدا کرد. وی در این کتاب نموداری را با سه آهنربا تعریف کرد که دو آهنربا جنبه های مثبت و منفی شهرها و روستاها را نشان می داد و سومی مزیت های هر دو را ترکیب می کرد و به این صورت باغ شهرها را نتیجه ادغام مزایای هر دو محیط می دانست.

باغ شهرها، در دایره های متحدالمرکزی از یک منطقه مرکزی بزرگ تشکیل می شوند که برای فضای سبز تعیین شده است. قسمتی از فضا برای ساختمان های عمومی، مؤسسات فرهنگی و یک بیمارستان یا مرکز بهداشتی استفاده می شود و در بخش دیگر مناطقی برای تجارت و خدمات، مسکن، کشاورزی و صنایع قرار می گیرد. این نواحی توسط یک کمربند سبز برای محدود کردن گسترش آن ها احاطه می شوند و یک شبکه به هم پیوسته از جاده ها ارتباط بین مناطق مختلف را تسهیل می کند.

Letchworth و Welwyn نخستین باغ شهرهایی بودند که به ترتیب در سال های ۱۹۰۳ و ۱۹۲۰ توسط هاوارد در انگلستان اجرا شدند. نبود تراکم و فاصله فضاهای زندگی و کار از جمله انتقادات وارد به مفهوم باغ شهر است. دیدگاه اتوپیایی هاوارد و تعریف منطقه بندی عملکردی در نهایت این مکان ها را به شهرک های خوابگاهی تبدیل کرد که ساکنان برای دسترسی به خدمات و رسیدن به شغل خود به وسایل نقلیه وابسته بودند.

مدرنیسم

همراه با تکامل شهرها و افزایش قابل توجه جمعیت آن ها، رویکرد جدیدی به نام مدرنیسم در برنامه ریزی و ساختمان پدیدار شد که نشانی متمایز در معماری به ویژه در نیمه نخست قرن بیستم بر جای گذاشت. مدرنیسم یا نوگرایی بر مینیمالیسم، عملکرد، نظم و منطقه بندی عملکردی تأکید داشت.

اصول این جنبش که بین دهه های ۱۹۳۰ و ۱۹۶۰ به اوج خود رسید، در منشور آتن تثبیت شد و در سال ۱۹۳۳ در جریان کنگره بین المللی معماری مدرن (CIAM) منتشر شد. پروژه شهر درخشنده (La Ville Radieuse) که توسط معمار و شهرساز سوئیسی فرانسوی لوکوربوزیه طراحی شده است، این مفاهیم را مجسم می کند و شهری را به تصویر می کشد که همچون یک ماشین عمل می کند. این پروژه نخستین بار در سال ۱۹۲۴ ارائه و در سال ۱۹۳۳ در کتابی منتشر شد، اما هرگز در عمل محقق نشد.

یکی دیگر از ویژگی های مدرنیسم، رد تزئینات با ارجحیت برای فرم های اولیه و ترکیب های نامتقارن، همراه با استفاده منطقی از موادی همچون بتن اکسپوز، فولاد و شیشه و نوآوری های ساختاری بود. تقسیم بندی شهرها بر اساس فعالیت های انسانی یعنی زندگی، کار، اوقات فراغت و رفت وآمد و شناسایی واضح مکان هر عملکرد از جنبه های اصلی جنبش مدرنیسم بود.

شهر برازیلیا، پایتخت برزیل، با چیدمان هندسی و منظم، منطقه بندی بر اساس عملکرد، اولویت دادن به حمل ونقل عمومی و فعال همچون پیاده روی و دوچرخه سواری، از برجسته ترین نمادهای به کارگیری اصول مدرنیستی به شمار می آید. گسترش آسمان خراش ها، شکل گیری حومه ها و برنامه ریزی شهری متمرکز بر خودرو، همگی از نتایج معیارهای این جنبش در شهرها هستند.

شهرسازی نوین

شهرهای تقسیم بندی شده که محل سکونت در آن ها دور از مراکز شهری و خیابان های اصلی بود، در نیمه دوم قرن بیستم رایج شدند و تأثیر منفی بر اقتصاد، محیط زیست و سلامت جامعه گذاشتند. در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰، بسیاری از برنامه ریزان شهری، معماران، مهندسان و توسعه دهندگان از نحوه طراحی این شهرها ناامید شدند و رویکرد متفاوتی را با عنوان شهرسازی نوین پیشنهاد کردند.

این جنبش به دنبال بازگشت به اصولی بود که شهرها و روستاهای ساخته شده را در طول قرن ها هدایت می کرد و فضاهای عمومی باکیفیت و قابل دسترس و خیابان ها و بلوک های جذاب و قابل پیاده روی، مسکن و تجارت را در مجاورت یکدیگر قرار می داد. کنگره شهرسازی جدید (CNU)، یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در واشنگتن دی سی در سال ۱۹۹۳ تأسیس شد.

اصولی که جنبش را هدایت می کند در منشور شهرسازی نوین تثبیت شد و به ایجاد و رایج شدن بسیاری از استانداردها و استراتژی هایی همچون زمین با کاربری مختلط، توسعه مبتنی بر حمل ونقل، طراحی محله سنتی و خیابان های کامل کمک کرد که در حال حاضر در شهرهای مختلف دیده می شود.

معیارهای شهرسازی نوین را می توان هم در مفهوم پروژه های جدید و هم برای احیا و حفظ محیط های شهری به کار برد. یکی دیگر از ویژگی های کلیدی جنبش، اولویت بندی مکان سازی و برنامه ریزی فضاهای عمومی است که از منظر نحوه استفاده مردم و مشارکت جامعه در فرایند تصمیم گیری طراحی می شوند.

شهرهایی برای مردم

برای بیش از ۵۰ سال، معمار و شهرساز دانمارکی، یان گهل، اثرات مضر مدرنیسم بر شهرها را مورد مطالعه قرار داد و از برنامه ریزی شهری که مردم را در محوریت خود قرار می دهد، دفاع کرد. گهل با تکیه بر تجربه گسترده خود، کتاب شهرهایی برای مردم را در سال ۲۰۱۰ منتشر کرد و ایده های خود را در مورد طراحی شهرهای قرن بیست ویکم بیان کرد.

گهل راه هایی برای ایجاد فضاهای دلپذیر و قابل دسترس برای پیاده روی و دوچرخه سواری و نصب مبلمان شهری پیشنهاد کرد که مردم را به استفاده و لذت بردن از این مناطق تشویق و در نتیجه حس اجتماعی را تقویت می کند. تأکید وی در این کتاب بر سرزندگی، ایمن، سالم و پایدار بودن شهرها است.

گهل در پروژه های خود، توسعه محله هایی را در اولویت قرار می دهد که ویژگی های «تراکم بالا، کاربری مختلط، قابلیت زندگی، تعامل اجتماعی، پایداری و سازگاری» را در بردارند و شیوه های مختلف حمل ونقل را یکپارچه کرده و گزینه های سفر کم کربن را برای شهروندان فراهم می کنند. اصول شهرسازی با محوریت مردم در بیش از ۲۰۰ شهر در سراسر جهان از جمله نیویورک، مسکو، کپنهاگ، لندن، سیدنی و سائوپائولو اجرا شده است.

شهر ۱۵ دقیقه ای

در سال های اخیر، دولت پاریس با اعلام برنامه های خود برای تمرکززدایی پایتخت فرانسه با تغییر شکل محله ها و ایجاد مراکز محلی جدید، توجهات را به مفهوم شهر ۱۵ دقیقه ای جلب کرده است. این رویکرد شهری که توسط کارلوس مورنو، محقق فرانسوی کلمبیایی توسعه داده شده است، توسعه مناطقی را پیش بینی می کند که در آن افراد می توانند در عرض ۱۵ دقیقه پیاده روی یا دوچرخه سواری از محل خود به همه مواردی که برای زندگی روزمره نیاز دارند، دسترسی داشته باشند. هدف این ایده نزدیک کردن مسکن به محل کار، مراکز فراغت و مراکز تجاری، کاهش رفت وآمدهای طولانی و صرفه جویی در زمان است.

این مدل شهرسازی تراکم قابل توجهی را ترویج می کند و در عین حال فضاهای عمومی و نقاط اجتماعی را افزایش می دهد. ارائه خدمات را از طریق فناوری دیجیتال و مدل های اشتراک گذاری مشترک بهینه می کند و خیابان ها را به محیط های حرکتی بدون کربن تبدیل می کند. کار مورنو از افکار نویسنده جین جاکوبز الهام گرفته شده است که معتقد بود راز سرزنده شدن شهرها در کنار هم قرار گرفتن فضاهای مختلفی است که در آن ها خدمت می کنند.

شهرهای ۱۵ دقیقه ای بر حسب سرعت مردم به جای وسایل نقلیه طراحی شده اند و هم زمان به نیاز به صرفه جویی در زمان پاسخ می دهند و سرعت متفاوتی از زندگی را پیشنهاد می کنند که در آن می توان فعالیت های معمول روزانه را تنها در یک ربع ساعت انجام داد، علاوه بر تأثیر مثبت بر رفاه مردم، مزایای شهر ۱۵ دقیقه ای به موضوعات نوظهور در زمینه معماری و شهرسازی نظیر جابه جایی، دسترسی و محیط زیست نیز گسترش پیدا می کند.