◄ عوامل مهم در تعیین سرفاصله زمانی قطارها

در تعیین سرفاصله زمانی قطارها عوامل مختلفی دخالت دارند که در این مطلب به معرفی عوامل مهم در تعیین سرفاصله زمانی قطارها می‌پردازیم.

1- طول تراک (مدارراه): از آن جا که به منظور حفظ ایمنی سیر و حرکت در هر لحظه، فقط و فقط یک وسیله نقلیـه ریلی اجازه حضور در یک تراک را دارد، هرچه طول تراک بیشتر باشد، مدت زمـان ایجـاد محـدودیت برای سایر قطارها بیشتر خواهد بود. از این رو یکی از عوامل مهم بـرای دسـتیابی بـه سرفاصـله زمـانی مطلوب، تراک بندی با طول‌های بهینه است.

2- محدودیت‌های سـرعتی: از دیگر عوامل مؤثر در سرفاصله زمانی، محدودیت‌های سرعتی است کـه بـه دلایل مختلف نظیر وجود قوس خط، سکوی مسافری و ... به منظور حفظ ایمنی در نظر گرفته می شود.

3- زمان‌های توقف در ایستگاه‌ها(Dwell Time): زمان توقف در ایستگاه با سرفاصله زمانی بین قطارها رابطـه ای مسـتقیم دارد. بنابراین در نظر گرفتن زمان توقف طولانی در ایستگاه‌ها می‌تواند موجب افزایش سرفاصله زمـانی گردد.

4- تعداد قطارهای قابل بهره‌برداری: یکی از عوامل مهم در تعیـین سرفاصـله زمـانی بـین قطارهـا تعـداد قطارهای مورد استفاده است. تعداد قطارها با سرفاصله زمانی رابطه عکـس دارد. سرفاصـله زمـانی بـا استفاده از یک قطار برابر زمان سیر مسیر توسط آن قطار خواهد بود و با افزایش تعـداد قطارهـای قابـل بهره‌برداری این مقدار کاهش خواهد یافت. لازم به ذکر است به دلیل وجود سایر محدودیت‌ها و عوامل در تعیین سرفاصله زمانی، افزایش تعداد قطارها محدود به ظرفیت خط خواهد بود.

5- سیستم حفاظت اتوماتیک قطـار: یکی از عوامل تاثیرگذار بر سرفاصله زمانی قطارها، سیسـتم حفاظـت اتوماتیک قطارها است. از آنجا که این سیستم با توجه به وضعیت ترافیک مسیر، سقف سرعت حرکت ایمن را برای قطارها تعیین می‌کند در شرایطی که تعداد قطارها در مسیر زیاد باشد و قطارها با سرفاصله زمانی کمتری نسبت به یکدیگر حرکت نمایند، این سیستم محدودیت بیشتری را بر روی سرعت قطارها اعمال می‌کند تا از بروز حادثه جلوگیری به عمل آید. بنابراین با افزایش تعداد قطارها به دلیـل وجـود سیستم حفاظت خودکار قطارها، سرعت متوسط قطارها کاهش خواهد یافت.

6- وجود دپو در 2 انتهای مسیر: به دلیل زمان بر بودن عملیات دور زدن قطار، وجود دپـو در 2 انتهـای مسیر می‌تواند این زمان را کاهش دهد. به این صورت که به‌جای این که قطار برای رسیدن به سرفاصله زمانی مطلوب در مسیر مخالف، مجبور به تغییر خط بلافاصله پس از پیـاده کـردن مسـافران و در زمـان محدود باشد، می‌تواند به دپو رفته و برای تامین سرفاصله زمانی در مسیر مخالف قطـار دیگـری از دپـو اعزام شود. قطار پس از پیاده کردن مسافران تا زمان اعزام قطار بعدی در مسیر مخالف بـه دپـو رفتـه و برای اعزام آماده می‌شود. به طور مثال زمانی که قطار شماره n برای پیاده کردن مسافران وارد سکو می‌شـود، قطار قبلی (قطار 1‐n (در زمان مقرر از سکوی مجاور اعزام می‌شود. قطار n پس از پیاده کـردن مسـافران وارد دپو شده و در آن جا عملیات تغییر خط را انجام داده و برای اعزام در نوبت بعدی آماده می‌شود.

7- وجود سوزن ذوزنقه‌ای در ایستگاه‌های 2 انتهای مسیر: یکی دیگر از عواملی که می‌تواند از گلوگـاه شدن محل تغییر خط قطارها جلوگیری نماید، سوزن ذوزنقه‌ای است. این نوع از سوزن با توجه به ساختار خود انعطاف بیشتری برای عملیات تغییر خط فراهم می‌آورد. در حالتی که ایستگاه دارای یک Cross Over ساده باشد، قطارهای متوالی باید از روی سوزن‌های معکوس عبور کنند که با توجه به محدودیت سرعت عبور از آنها و همچنین زمان‌های لازم برای تغییر جهت سوزن‌ها، زمان زیادی بـه سرفاصـله زمانی بین قطارها اضافه می‌شود. اما با استفاده از سوزن ذوزنقه‌ای قطارها می‌توانند به صورت یک در میـان از سکوهای ایستگاه برای سوار و پیاده کردن مسافران استفاده نمایند.

* کارشناس مرکز کنترل و فرمان متروی تهران