◄ زندگینامه احمد و محمود خیامی بنیانگذاران ایران خودرو

محمود خیامی (زاده ۱۳۰۸ مشهد، ایران) سرشناس به پدر صنعت اتومبیل ایران، از عمده‌ترین صاحبان صنایع خودروسازی در ایران بود. برادر بزرگتر وی سیداحمد خیامی از بنیانگذاران و شریک وی در ایران ناسیونال بود. 

روایت تاریخی از ساخت خودرو در ایران

رویای «ایران‌ناسیونال» در جاده مخصوص

◄ آخرین آرزوی بنیانگذار ایران‌خودرو چه بود؟

محمود خیامی، فرزند حاج سیدعلی‌اکبر خیامی است و اصالتاً مشهدی (طرقبه-جاغرق) می‌باشد. پدر او کامیون دار بود. ارتش روسیه که در دوران جنگ جهانی اول مشهد را اشغال کرده بود، کامیون‌های او را مصادره و پس از پایان جنگ به روسیه منتقل کرد. علی اکبر خیامی از آن پس مکان توقف گاه کامیون‌ها را تبدیل به تعمیرگاه کامیون نموده به کسب و کار ادامه داد. محمود که در آن زمان شاگرد «دبیرستان شاه رضا» در مشهد بود بخاطر کمک به پدر به تحصیل شبانه در «دبیرستان رازی» ادامه داد. محمود و برادرش در سال ۱۳۲۸ به تهران رفته و در آنجا با دریافت مجوز اتوبوس سازی، اولین قدم را در راه خودروسازی برداشتند.

 وی شرکت‌های ایران ناسیونال (ایران خودرو فعلی)، بانک صنعت و معدن، فروشگاه زنجیره‌ای کوروش (قدس فعلی) و اولین کارخانه مبل ایران (مبلیران) را پیش از انقلاب ۵۷ در ایران بنیانگذاری کرد. البته شرکت ایران ناسیونال و اکثر شرکت‌های یاد شده توسط برادر بزرگتر، احمد خیامی تأسیس شده بود و در زمان جدا شدن دو برادر از یکدیگر، ایران ناسیونال به محمود انتقال یافت. پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، نظام جمهوری اسلامی ایران اموال وی را مصادره کرد و از آن زمان تاکنون وی مقیم انگلستان است.

وی مدیر بنیاد خیامی است که در سال ۲۰۰۰ میلادی توسط وی تأسیس شد. این بنیاد در کنار فعالیت‌های خیریه در زمینه‌های بهداشت، کودکان و پناهندگان، فعالیت‌هایی را در زمینه گفتگوی بین ادیان را نیز در برنامه خود قرار داده‌است. این بنیاد در سال ۲۰۰۵ کنفرانس دو روزه‌ای تحت عنوان «آیا اسلام خطری برای غرب محسوب می‌شود؟» به منظور ایجاد تفاهم بین اسلام و غرب برگزار کرد..

خیامی در سال‌های اخیر صد و ده مدرسه به نام امام علی در روستاهای استان خراسان ساخته و هشت مجموعه بزرگ آموزشی نیز به نام ثامن‌الائمه در مشهد احداث کرده‌است. او همچنین ساخت هجده مجموعه کار و دانش را در استان خراسان به پایان رسانده که هجده میلیارد تومان هزینه دربرداشته‌ است.

او همچنین صاحب چندین نمایندگی اتومبیل‌های مرسدس بنز در کشورهای انگلستان و ایالات متحده است. وی در سال ۲۰۰۷ میلادی کمک یک میلیون پوندی را به حزب کارگر انگلستان اعطا کرد که قدردانی تونی بلر واکنش‌های گسترده‌ای را در رسانه‌های بریتانیا به همراه داشت.

محمود عادت داشت گاهی به کارخانه سر می زد و کارها را از نزدیک سرک می کشید.

در یکی از همین بازدیدها، زمانی که سر ظهر در حیاط کارخانه قدم می زد، کارگری را دید که به جای حضور در بوفه، گوشه ای نشسته و مشغول خوردن "نان و پنیر و انگور” است.

نزدیک شد و علت این کار را از او پرسید:

- چرا بوفه نمی روی؟

- غذای کارخانه 12 ریال است؛ نان و پنیر ارزانتر در می آید!

اینطوری چیزی برای خانواده ام جمع می کنم.

محمود خیامی با شنیدن این سخنان دچار بهت شده بود؛ همیشه در مقابل کارمندانش و کسانی که از کار او امرار معاش می کردند، احساس مسوولیت می کرد و در حالیکه سرش را به زیر انداخته بود، لبخندی زد و از کارگر دور شد.

از هفته بعد، به دستور مدیرعامل، غذای کارگران در کارخانه های وابسته به شرکت او، رایگان شد.

وی قبلا هم این احساس مسوولیت را به گونه ای دیگر ثابت کرده بود؛ زمانی که دستور داد برای نخستین بار در تاریخ شرکت ها و موسسه های خصوصی ایران، شرکت او برای همه کارمندانش خانه بسازد و با وام های بلندمدت در اختیارشان قرار دهد (مجتمع آپارتمانی معروف به 16 دستگاه).

احمد خیامی برادر محمود خیامی، کارآفرین، صنعتگر، نخبه اقتصادی و پدر صنعت خودرو ایران و مؤسس شرکت ایران ناسیونال و بانک صنعت و معدن و فروشگاه‌های کوروش بود که با برادر کوچکترش برای اولین بار در ایران دست به تولید انبوه خودرو اتوبوس، مینی بوس و سواری زدند.

احمد و برادرش محمود کار را با راه اندازی کارواش در گاراژ پدر آغاز کردند. به دلیل روحیه پیشرفت و پشتکار زیاد و همچنین نبوغ ذاتی و علاقه به صنعت خودرو ابتدا به خرید و فروش خودرو و قطعات خودرو روی آوردند سپس به تهران رفته و در آنجا در سال ۱۳۴۲ با دریافت مجوز اتوبوس سازی، اولین قدم را در راه خودروسازی برداشتند؛ و در سال ۱۳۴۶ خط تولید خودرو سواری پیکان را راه اندازی کردند.

از نکات جالب و بارز برادران خیامی، توجه به مسائل رفاهی و معیشتی کارگران ایران ناسیونال بود که به تأسیس باشگاه فوتبال پیکان و ساخت و احداث شهرک پیکان شهر در مجاورت کارخانه برای سکونت کارگران ایران ناسیونال و وعده غذایی رایگان برای کلیه کارگران انجامید.

به گفته احمد خیامی در کتاب خاطراتش «پیکان سرنوشت ما/ نوشته مهدی خیامی» بعد از مدتی محمود از احمد درخواست جدایی می‌کند و احمد که از ابتدا رؤیای تولید ۱۰۰ درصد قطعات خودرو در داخل کشور را در سر داشت و در آن سالها با سرعت زیادی به هدفش نزدیک می‌شد، پس از این درخواست محمود که او را بیشتر از جانش دوست می‌داشت سهم خود را از ایران ناسیونال به محمود واگذار می‌کند و پس از آن اقدام به تأسیس فروشگاه‌های زنجیره ای کوروش، کارخانه جامکو و کارخانه مبلیران (اولین کارخانه مبل در ایران) می‌کند.

تأسیس فروشگاه‌های کوروش (بعد از انقلاب فروشگاه قدس نام گرفت) که شبیه فروشگاه‌های هایپر استار و شهروند کنونی بود در آن زمان بسیار کار بزرگ و پر سر و صدایی بود که کمک زیادی به کاهش سرعت تورم می‌کند و موجب ثبات قیمت کالاهای اساسی به دلیل رقابتی شدن فروش محصولات و کوتاه شدن دست دلالان و پایان انحصارگری آنها در چنین فروشگاه‌هایی می‌گردد.

جالب است بدانید آهنگ معروف «تولدت مبارک» برای اولین تولد پیکان به درخواست محمود و احمد خیامی توسط انوشیروان روحانی ساخته شده‌است.

احمد خیامی در کتاب «پیکان سرنوشت ما» توضیح می‌دهد که برای تأسیس کارخانه ایران ناسیونال با امکانات آن زمان چقدر دچار رنج و مشقت شده‌اند و خرید، انتقال و نصب تأسیسات و تجهیزات کارخانه و حتی انتخاب نوع خودرو برای تولید، هر کدام برای خود داستان مفصل و مشکلاتی داشته‌است و چه سختی‌ها و خون جگرها که این دو برادر برای راه اندازی کارخانه تولید خودرو در ایران بر خود دیده‌اند.

برادران خیامی در طول دوران تصدیشان حمایت زیادی از کارگران کارخانجات ایران ناسیونال در زمینه‌های مختلف رفاهی، اجتماعی، معیشتی، دینی، ورزشی و خانوادگی می‌کردند و علاوه بر آن تمام سعیشان بر این بود خودرویی کاملاً ملی و داخلی با کیفیتی بالا و ارزان در اختیار هم میهنان خود قرار دهند.

برادران خیامی تا جایی برای مشتریان خود ارزش قائل بودند که وقتی ارزش ریال ایران در مقابل دلار بالا رفت و هزینه تولید خودرو برای خیامی‌ها ارزان‌تر تمام شد، طی فراخوانی اعلام کردند هرکس در آن تاریخ از آنها پیکان خریده‌است می‌تواند مبلغ ۵۸۰ تومان را از کارخانه ایران ناسیونال باز پس بگیرد (به گفته احمد خیامی در کتاب «پیکان سرنوشت ما» قیمت خودرو پیکان در آن مقطع ۱۵۰۰۰ تومان به‌صورت قسطی بدون بهره بوده‌است.

بعد از انقلاب ۱۳۵۷ تمامی اموال برادران خیامی مصادره شد و آنها ایران را ترک کردند. احمد خیامی سه پسر به نام‌های سعید و حمید و مهدی دارد. مهدی خیامی کتابی به نام «پیکان سرنوشت ما» را با استفاده ار نوشته‌ها و خاطرات احمد خیامی به قلم تحریر درآورد. احمد خیامی در سال ۱۳۷۹در سن ۷۶ سالگی در کانادا درگذشت و در لوس آنجلس به خاک سپرده شد.

ایران خودرو شرکت خودروسازی ایرانی است که در سال ۱۳۴۱ توسط برادران خیامی با سرمایهٔ مالی ۱۰۰ میلیون ریال بنیان‌گذاری شد. این شرکت که قبلاً ایران ناسیونال نام داشت، در خارج از ایران با نام تجاری ایکو (IKCO) شناخته می‌شود.

این شرکت مهم‌ترین شرکت خودروسازی ایرانی است، که انواع خودروهای سبک و سنگین را با همکاری شرکای خارجی یا به‌تنهایی مونتاژ می‌کند. ایران خودرو سالانه حدود ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید می‌کند

شرکت ایران خودرو(سهامی عام) در مردادماه سال ۱۳۴۱ با سرمایه ۱۰۰ میلیون ریال تأسیس و در شهریورماه همان سال تحت شمارهٔ ثبت ۸۳۵۲ و شناسه ملی ۱۰۱۰۰۳۶۰۷۹۴ در اداره ثبت شرکت‌های تهران به ثبت رسید. تولید اولیه شرکت، اتوبوس‌های معروف به «LP» بود که شاسی آن از آلمان وارد می‌شد و با نصب اتاق بر روی آن در کارخانه شمالی فعلی شرکت ایران خودرو مونتاژ می‌گردید. در ادامه، شرح مختصری از رویدادها و دستاوردهای شرکت ایران خودرو از سال ۱۳۴۵ تاکنون ارائه می‌گردد:

در سال ۱۳۴۵ قراردادی با شرکت روتس انگلیس به منظور تولید پیکان، منعقد گردید که یک سال بعد در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۶ کارخانه خودروسازی به نام «ایران ناسیونال» با سرمایه حدود ۴۰۰ میلیون ریال تأسیس گردید که شامل زمین، اعتبار بانکی، ماشین آلات نو و کهنه، که قادر به مونتاژ روزانه ۱۰ دستگاه سواری و ۷ دستگاه اتوبوس و کامیون بود.