◄ محمدحسین مهدوی امین الضرب، نماد تجارت مدرن ایرانی

حاج محمدحسین مهدوی امین الضرب فرزند حاج محمدحسن امین الضرب، نماد تجارت مدرن ایرانی، در شب ششم محرم الحرام 1289 هجری در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی خود را نزد معلمین خصوصی آغاز کرد، فقه و اصول فلسفه را در حد سطح تحصیل کرد و ریاضیات و تاریخ و جغرافیا را فرا گرفت. زبان فرانسه را نیز به خوبی آموخت و در مدتی که پدرش میزبان سیدجمال الدین اسدآبادی بود، زبان عربی را به طور کامل از سید فرا گرفت. در شانزده سالگی کار خود را در تجارتخانه پدر آغاز کرد و چند سفر کوتاه به اروپا رفت.

پدرش از تاجران درجه اول تهران و مسئول ضرب سکه های ناصرالدین شاهی بود و خانواده ‌اش دارای نفوذ سیاسی فراوانی بود و همیشه مصدر امور عام المنفعه بودند. و همیشه بخاطر شغل آنها و نفوذشان دشمنان بسیاری داشتند که سعی میکردند به‌ آنها اتهام اختلاس بزنند.  بعد از اینکه ضرابخانه به طرز جدید در ایران تأسیس گردید، ناصرالدین شاه در سال 1300 ه.ق ریاست آن را به امین الضرب واگذار کرد و عایدات آن که سالیانه 25 هزار تومان بود جزء عایدات مالیه مملکت محسوب می گردید.

در اوایل سلطنت مظفرالدین شاه، اموال پدرش را به علت تقلب در پول سیاه توقیف کردند، محمدحسین به تسویه حساب پدر پرداخت و او را از زندان آزاد کرد.

پس از مرگ امین الضرب پدر، مورد توجه مظفرالدین شاه قرار گرفت و ملقب به امین الضرب شد. او که طرفدار حکومت قانون بود، در دوران انقلاب مشروطه از مشروطه خواهان حمایت کرد و حامی مالی آنان بود و در مجلس اول به نمایندگی مجلس شورای ملی از سوی تجار انتخاب و عهده دار نیابت مجلس شد. او در معاملات تجاری به سرعت پیشرفت می‌کرد تا جایی که حتی پیشنهاد تأسیس بانک ملی را به مظفرالدین شاه داد.

در سال 1338 قمری به همراه عده ای از تجار هیأت اتحاد تجار را تشکیل داد و ریاست آن را بر عهده گرفت، پس از کودتای سوم اسفند 1299 به دستور سیدضیاء دستگیر شد و به زندان افتاد. پس از سقوط سیدضیاء از زندان آزاد و در دوره های هفتم، هشتم و نهم مجلس شورا و مجلس مؤسسان به نمایندگی برگزیده شد.

امین الضرب صاحب نخستین کارخانه برق تهران بود و به همین دلیل به امین‌الضرب «پدر برق ایران» لقب داده ‌اند. همچنین برای نخستین بار کارخانه ذوب آهن را به ایران آورد. وی تاجری مشروطه خواه و تجدد طلب بود و مهمترین یادگار او تلاش برای توسعه تجارت بخش خصوصی است. او در اواخر عمر به بیماری قند مبتلا شد و برای معالجه به پاریس رفت، پس از چندی به تهران بازگشت و در تاریخ 26 آذرماه 1311 دار فانی را وداع گفت.

ماندگارترین یادگار او، تأسیس اتاق بازرگانی تهران است که درحال حاضر با عنوان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران 84 سال قدمت دارد.

از خدمات و تأسیساتی که امین الضرب به وجود آورد می توان به این موارد اشاره کرد:

1. ایجاد خط راه آهن بین محمودآباد و آمل ۱۳08ق  

2. احداث کارخانه برق 

3. احداث کارخانه بلورسازی ۱۳۰۵ق  

4. تأسیس کارخانه چینی سازی در تهران  

5. ایجاد کارخانه ابریشم تابی و ابریشم بافی 

6. بنای کاروانسرای حسن آباد میان راه تهران – قم 

7. ساخت راه افجه به تهران 

8. پیشنهاد تأسیس بانک در۱۲۹۶ق 

9. اقدام مهم دیگر او پیشنهاد احداث اولین کارخانه ذوب آهن ایران در ۱۳۰۴ق بود که امتیاز آن را از شاه گرفت، اما موفق به اجرای آن نشد نام برد.

زمانی که مظفرالدین شاه به سلطنت رسید، وارث شرایطی شد که برای او ناآشنا نبود. تبریز در سال های آخر ولیعهدی وی یکی از مراکز نارضایتی به شمار می رفت و مظفرالدین شاه مجبور به مبارزه با آشوب و احتکار بود. مظفرالدین شاه برای اصلاح چنین شرایطی به امین السلطان حامی امین الضرب که بار دیگر صدراعظم شده بود، دستور داد که مجلس انتظام نرخ تأسیس کند. ریاست این مجلس به امین الضرب سپرده شد. افضل الملک دلایل انتصاب امین الضرب به این مقام را چنین بیان می کند:

« جناب مستطاب صدراعظم دیدند هر کس را بر سر انتظام نرخ بگمارند، باز از ملاکین و محتکرین رشوه می گیرد و قیمت نان را بالامی برد و مردم شورش می کنند. از برای انجام این کار، شخص حاجی محمدحسن کمپانی، امین سابق دارالضرب را برگزید... و این پیرمرد، از حیث عقل و تمول و کفایت و پلتیک تجارتی و کثرت مال و ترقی قیمت اجناس و اعتبار مالی و قولی و وصول کردن مطالبات خود و معروفیت در «فابریکات» و کارخانجات جمیع ممالک اروپ، از جمیع رییس و مرئوس تجار ایران برتر و بالاتر بود. به هر کارخانه فرنگ و فرمایش ساختن اسبابی و آلاتی می داد، فورا تا پنج کرور برای او پارچه و اسباب مهیا کرده، به ایران می فرستادند که او به فروش رساند و قیمت برای آنان، ارسال دارد. چون این تاجر بی طمع و مستغنی از مال برای انجام این خدمت منتخب شد، وی خدمتی به دولت و ملت کرد. »

افضل الملک در مورد مرگ او چنین می نویسد:

« حاجی محمدحسن اصفهانی، امین دارالضرب، معروف به کمپانی که در دوره ناصری و دوره مظفریه اول تاجر محترم معتبر ایران بود و در ولایات خارجه نفوذ و رسوخی داشت و همیشه طرف رجوع کارهای دولت بود، در این اوقات که اداره و انتظام مجلس نرخ با او بود و بسی خدمات به ملت و دولت کرد، که مردم از قحط و غلای این سال رستند، چنین مرد سعادتمندی در اواخر این سال هزار و سیصد و شانزده، در ماه شعبان وفات کرد و عموم اهل تهران برای او طلب مغفرت کردند و محض انتظام نرخی که از او سر زد، او را به خیر و خوشی یاد می کردند... حاجی محمد حسن مرحوم در امر تجارت و کشیدن راه آهن و ترتیب امور سیاسی، شخصی ماهر بود اگر به او امنیت و اطمینان می دادند، وی کار تجارت را به ایران به جایی می رسانید که اهل ایران محتاج به امتعه و اسباب خارجه نشوند، چرخ و ماشین هر کاری را به ایران می آورد و کارخانجات جدیده راه می انداخت. ولی افسوس که او را به بعضی کارها تشویق و ترغیب نکردند...

از آثار خیریه آن مرحوم، چاپ شدن تمام مجلدات در «بحارالانوار» است که مبالغی خطیر صرف کرده، تمام مجلدات را چاپ کرده، مجاناً به مردم داد. دیگر از آثار خیریه او ساختن حجرات متعدده است، به صحن باغ مقبره ابن بابویه، علیه الرحمه، که در یک فرسنگ و نیمی از تهران واقع است. چهارفرسخ راه آهن در مازندران را تا لب دریا کشیده است که حمل مال التجاره به کشتی ها آسان شود. »

خاندان امین الضرب (پدر و پسر) خدمات زیادی را به اقتصاد کشور کردند و پیشرفت صنایع ایران تاحدودی مرهون خدمات این دو شخص است. اسناد موجود نشان می دهد که امین الضرب ها منشاء تأسیس مجالس تجارت در دوران قاجاریه وایجاد رابطه اداری وحقوقی با دولت بودند آنها به خاطر فعالیتهای مختلف اقتصادی جزء دولتمردان اقتصادی کشور و به خاطر سرمایه گذاری و عدم کمک دولت در زمره اربابان صنایع بخش خصوصی بودند.