تنها موزه زنده جهان در این نقطه از ایران است + تصاویر

زندگی در موزه

زلزله مرگبار رودبار و منجیل ۷۰۰ روستای گیلان را تخریب کرد؛ نه فقط خانه ها که تمام خاطرات و میراث ملموس و ناملموس را با خود برد. ایده اولیه راه اندازی موزه زنده میراث روستایی گیلان هم چندی بعد به ذهن محمود طالقانی، بنیان گذار و سرپرست موزه میراث روستایی گیلان رسید. او در کتاب «میراث روستایی» آورده: «در سال ۱۳۸۱ شرایط مناسبی برای انجام مطالعات مقدماتی آن فراهم آمد و در نهایت در بهار ۱۳۸۴ اولین کارگاه موزه در پارک جنگلی سراوان راه اندازی شد.»

آنچه امروز در اکو موزه روستایی گیلان می بینید، با هر آنچه درباره موزه دیده و شنیده اید، متفاوت است. این اکوموزه که در فضای ۲۶۳ هکتاری دایر شده، جریان زندگی روستایی با تمام جزئیات را در خود دارد. بازدیدکنندگان غیر بومی که انگار وارد روستا شدند؛ از معماری خانه ها تا لباس ها و غذاهای محلی روستاییان را در یک روز معمولی تماشا می کنند. موسیقی محلی می شنوند، زیر و بم تهیه صنایع دستی را می بینند و با راه و رسم زندگی روستایی در گیلان آشنا می شوند. بازدیدکننده بومی هم با قدم گذاشتن در اکو موزه روستایی، خاطرات گذشته را مرور می کند.
هدف این موزه به گفته طالقانی، رفع مشکلات فرهنگی و اجتماعی و آشتی دادن مردمان این سرزمین با گذشته نزدیک شان است؛ زیرا از این رهگذر از دانش و فناوری بسیار ارزشمند پدران خود آگاه می شوند، در حوزه مسائل فرهنگی با اخلاق، باورها و ارزش های آنان آشنا می شوند و در نهایت آسیب پذیری آنان از تهاجمات فرهنگی به شدت کاسته می شود.

خانه ها و خاطرات

آتوسا مومنی، نویسنده مقاله «بررسی و تحلیل مطالعات پاسداری از میراث ناملموس در ایران با نگاهی به اکو موزه زنده میراث روستایی گیلان» به همشهری می گوید: «اکو موزه روستایی گیلان فقط یک فضای کالبدی نیست. در این موزه منطقه گیلان به ۹ منطقه جغرافیایی تقسیم شده و بعد بر اساس آن خانه ها و زیست روستایی جانمایی شد. مطالعه های مردم شناسی، میراث نوع معیشت و اقتصاد جامعه محلی، ظرفیت های حاصلخیزی و نیاز جامعه برای برداشت محصول، نوع محصول کشت شده و همه این موارد نیز بررسی شد.»
معماری خانه های روستایی مناطق مختلف گیلان دقیقا همان طور که قبل از زلزله بوده در این موزه به نمایش گذاشته شده است. جزئیات معماری و زیست روستاییان در جلگه غربی، جلگه شرقی، مناطق کوهستانی، مناطق کوهپایه ای و مناطق ساحلی گیلان در این موزه واچینی شده است. مومنی در توضیح واچینی می گوید: «خانه های روستایی در هر منطقه با تمام متعلقات اطراف خودش مثل اصطبل یا لانه دام و طیورش از سوی تیم راه اندازی موزه خریداری و بعد در محل جانمایی شده موزه واچینی یا دوباره چینی شد.»
مومنی، شاهد مثالی از دوره ساسانیان و اشکانیان نیز می آورد که آن زمان وقتی شهری مورد حمله قرار می گرفت و از بین می رفت، مردم در شهر جدید دقیقا همان خانه خودشان یا همان شماره پلاک را پیدا می کردند. از طریق تمام خاطرات مردم زنده می ماند؛ مدلی که این روزها برای توسعه پایدار در موجهه با تغییرات اقلیمی کارآمد است.
مومنی می گوید: «در اکو موزه روستایی گیلان حیات اجتماعی جریان دارد و به همین دلیل یک الگو و مدل موفق است برای مرجع و الگوهای جدید ساخت و ساز.»

الگویی برای گلستان

ارزشمندی این موزه به اقدامات احیاگرانه آن است. تعامل انسان و طبیعت در آن حفظ شده. رشت شهر خلاق غذاست و در این اکو موزه خانه ها مثل گذشته تنور دارند و غذاهای محلی طبخ می شود.
مومنی تاکید می کند: «موزه ای به این قامت در جهان نداریم. البته مشابه آن در ابعاد بسیار کوچک در فرانسه هست. برای همین هم اکو موزه میراث روستایی گیلان، مایه شگفتی برای همه جهان است.»
او در پاسخ به این پرسش که از این ظرفیت در چه مناطق دیگری استفاده خواهد شد، می گوید: «مطالعات اکو موزه در گلستان و شهر گرگان مصوب شده و در حال انجام است. در اطراف تهران هم این طرح دنبال شد ولی به نتیجه نرسید.»

در اکو موزه چه می گذرد؟

در هر یک از جلگه های شرقی و غربی اکو موزه روستایی گیلان ۶ خانه واچینی شده که هر یک برای خودش داستان و تاریخچه ای دارد. بخش سوم موزه میراث روستایی به بخش مرکزی جلگه گیلان اختصاص دارد. در این بخش از موزه ۵ خانه، یک مدرسه، قهوه خانه، کارگاه آهنگری، شالیزار، کروج (انبار برنج)، طویله، تلمبار (محل پرورش کرم ابریشم) و لانه مرغ به چشم می خورد. خانه های روستاهای این بخش از گیلان اسکلت چوبی دارد. سقف خانه ها هم با کلوش یا ساقه برنج پوشیده شده است. شغل اصلی مردم این منطقه هم عمدتا برنج کاری است. به همین دلیل در کنار یکی از خانه ها یک شالیزار سنتی هم وجود دارد که هر سال کشت و برداشت می شود. بخش چهارم موزه میراث روستایی گیلان به کوهستان شرقی گیلان اختصاص یافته است و شرق رودخانه سپیدرود را شامل می شود. این بخش شامل دو خانه به نام خانه است. خانه های بخش پنجم موزه میراث روستایی گیلان هم در مناطق کوهستانی و ییلاقی شناسایی شده است بخش ششم، کوهپایه شرقی گیلان در حاشیه شرقی سپیدرود و منطقه ای کوهپایه ای و شامل ۳ خانه است. بخش هفتم کوهپایه غربی گیلان و شامل ۳ خانه است. بخش هشتم ساحل شرقی گیلان و بخش نهم ساحل غربی گیلان هر کدام یک خانه دارند. غرفه های صنایع دستی، کارگاه کوزه گری و سفال سازی، غرفه حصیر، بخش عروسک بافی و بخش گلیم بافی بخش های دیگر اکو موزه میراث روستایی است.

• مساحت اکو موزه : ۲۶۳ هکتار
• مساحت بناهای اکو موزه: ۴۵ هکتار

اطلاعات بازدید

• ساعت: ۹ تا ۱۶
• ورودی: ۲۰ هزار تومان
• شماره تماس: ۰۱۳۳۳۶۹۰۹۷۰
• نشانی: کیلومتر ١٨ آزادراه رشت- قزوین، قبل از پلیس راه، کیلومتر ۳ جاده سراوان- شفت