بررسی اثر الگوی خواب بر رفتار رانندگی موتورسیکلت‌ سواران

بین الگوی خواب و رفتار رانندگی موتورسیکلت سواران رابطه معناداری وجود دارد. داشتن خواب مناسب و درمان اختلالات خواب به کاهش اشتباهات رانندگی و افزایش ایمنی کمک شایانی می کند.

مطالعات آماری نشان می دهد که الگوی خواب از جمله تاخیر در خوابیدن، مصرف داروهای خواب آور و کیفیت خواب با رفتار رانندگی موتورسیکلت سواران  مانند تخلفات رانندگی، سرعت غیرمجاز، تک چرخ زدن و عدم کنترل موتورسیکلت رابطه مستقیم دارد. با داشتن خواب کافی و باکیفیت می توان آمار تصادفات مرتبط با موتورسیکلت سواران را تا حد زیادی کاهش داد.

آمار نشان می دهد که سالانه بیش از 25 میلیون نفر در اثر تصادفات جاده ای آسیب می بینند. صدمات ناشی از تصادفات به عنوان یکی از دلایل اصلی مرگ جوانان 15 تا 29 سال اعلام می شود. علاوه بر خسارات جانی، تصادفات جاده ای سالانه حدود 3 درصد از تولید ناخالص ملی را نیز هدر می دهد. علی رغم تلاش های صورت گرفته، ابزارهای اقتصادی و فعالیت های انجام شده برای مقابله با حوادث رانندگی همچنان کم است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، نود درصد از آمار مرگ ومیر جاده ای متعلق به کشورهای با درآمد پایین و متوسط است. در واقع آمار مرگ ومیر جاده ای در این کشورها حدوداً دو برابر آمار کشورهای با درآمد بالاست.

نخستین مطالعه در مورد احراز شایستگی برای رانندگی براساس رفتار انسانی نشان داد که تقریباً 96 درصد سوانح از طرف رانندگان باتجربه ای رخ می دهد که مشکلات شخصیتی دارند. در کشورهای توسعه یافته به ازای هر 10 هزار وسیله نقلیه 1 تا 5/2 نفر و در کشورهای در حال توسعه 3 تا 15 نفر جان خود را در تصادفات جاده ای از دست می دهند. متاسفانه این شاخص برای ایران 29 نفر گزارش شده است. تحقیقات انجام شده در 20 سال گذشته نشان می دهد که رابطه روشنی بین الگوی خواب و تصادفات وجود دارد.

طبق گزارش افسران پلیس حاضر در صحنه تصادفات، خواب آلودگی و خستگی مهمترین عامل وقوع حوادث مرگبار هستند. اما با این حال خواب آلودگی به عنوان یک عامل نامعمول ناشناخته باقی مانده است.

گذشته از رانندگان وسایل نقلیه، موتورسواران بیش ترین سهم را در آسیب های ناشی از تصادفات دارند. بدون شناخت رفتار رانندگی موتورسیکلت سواران امکان آموزش و پیشگیری وجود ندارد. شناسایی عوامل خطرساز به خصوص الگوی خواب موتورسواران و نحوه تاثیر آن بر رفتار رانندگی می تواند به پیشگیری و کاهش خطرات کمک کند. بنابراین در این مطلب، اثر الگوی خواب بر رفتار رانندگی موتورسیکلت سواران را بررسی کرده ایم.

اثر الگوی خواب بر رفتار رانندگی موتورسیکلت سواران

طی مطالعه ای بر روی جامعه آماری موتورسواران شاغل در پیک موتوری کرج، اثر الگوی خواب از جمله کیفیت ذهنی خواب، تاخیر در به خواب رفتن، مدت زمان خواب، میزان بازدهی خواب، اختلالات خواب، استفاده از داروهای خواب آور و اختلالات عملکردی روزانه بر رفتار رانندگی موتورسیکلت سواران (تخلفات سرعت، خطای رانندگی، تخلفات ایمنی، تخلفات ترافیکی، تک چرخ زدن و خطای مهار موتورسیکلت) مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج به دست آمده:

• میزان بازدهی خواب و تاخیر به خواب رفتن قادر به پیشبینی تخلفات سرعت است.
• اختلالات عملکردی روزانه منجر به افزایش تخلفات رانندگی می شود.
• اختلالات عملکردی روزانه و تاخیر به خواب رفتن منجر به بروز رفتارهایی مانند تک چرخ زدن می شود.
• میزان بازدهی خواب و استفاده از داروهای خواب آور، مهار و تسلط بر موتورسیکلت را سخت می کند.

نتایج این پژوهش با پژوهش های دیگر همخوانی داشت. به عنوان مثال نشان داده شده بود که حوادث رانندگی مرتبط با رانندگان دارای خواب مطلوب کمتر از رانندگانی است که کیفیت خواب آن ها پایین می باشد. همچنین کیفیت پایین خواب، خواب آلودگی حین رانندگی و اختلالات تنفسی (آپنه تنفسی خواب، خروپف کردن، سیگار کشیدن، رانندگی در طول روز و خواب آلودگی مفرط) منجر به افزایش تصادفات جاده ای در ایران می شود. ضمناً رانندگان حرفه ای که از خواب آلودگی روزانه و استرس رنج می برند، دو عامل مهم نقض ایمنی در جاده هستند.

احتمال تصادف جاده ای و شهری در رانندگان دچار اختلالات تنفسی در خواب بیشتر از افراد سالم است. افرادی که خواب کمتر یا برابر با 6 ساعت در شبانه روز دارند، احتمال اینکه حین رانندگی به خواب بروند بیشتر است. به طور کلی خواب آلودگی و کمبود خواب عامل 20 درصد تصادفات جاده ای هستند. خواب آلودگی منجر به 7 هزار و پانصد تصادف مرگبار موتوری سالانه در ایالات متحده آمریکا می شود.

به طور کلی، کیفیت خواب و اختلالات آن می تواند پیش بینی کننده رفتارهای پرخطر رانندگان مانند مشکل در کنترل وسیله نقلیه، تخلف از سرعت مجاز، تک چرخ زدن و… باشد. بنابراین قدرت قضاوت و مهارت های شناختی فرد می تواند در مخاطرات بعدی و تصادفات اثرگذار باشد. داشتن خواب کافی و درمان اختلالات خواب منجر به کاهش سوانح رانندگی می شود. با توجه به نتایج بررسی اثر الگوی خواب بر رفتار رانندگی موتورسیکلت سواران پیشنهاد می شود اقدامات لازم برای آموزش موتورسواران و فرهنگ سازی انجام گیرد.