◄ لحظه تحویل سال؛ اعتدال بهاری یا اعتدال مارس

لحظه سال تحویل در علم نجوم به زمانی اطلاق می شود که خورشید در حرکت ظاهری خود روی کره سماوی، از نقطه اعتدال بهاری (Vernal Equinox) عبور کرده و وارد نصف النهار آسمانی صفر درجه می شود. این نقطه آغازین برج حمل (Aries) در دائرةالبروج است و به عنوان مرجع اصلی در تعیین آغاز سال خورشیدی حقیقی شناخته می شود.

به گزارش تین نیوز، اعتدال مارس برای افرادی که در نیمکره شمالی زندگی می کنند اولین روز بهار است و برای افرادی که در نیمکره جنوبی زندگی می کند اولین روز پاییز است؛ در روز اعتدال همه جای زمین تقریباً ۱۲ ساعت شب و ۱۲ ساعت روز است، زیرا سفر سالانه خورشید از میان صورت های فلکی زودیاک، آن را از خط استوای آسمانی عبور می دهد.

اعتدال ها به این دلیل رخ می دهند که محور چرخش زمین در زاویه ۲۳.۵ درجه نسبت به صفحه مدار آن به دور خورشید کج شده است، جهت محور چرخش زمین در حالی که به دور خورشید می چرخد، در فضا ثابت می ماند، در حالی که خط دید زمین به خورشید در میان صورت های فلکی زودیاک حرکت می کند، در نتیجه گاهی قطب شمال زمین (در ماه ژوئن) به سمت خورشید متمایل می شود و گاهی اوقات (در ماه دسامبر) از خورشید دورتر می شود، این فرآیند باعث ایجاد فصول زمین می شود.

در نقطه میانی بین انقلاب ها، خورشید حدوداً ۲۱ مارس و ۲۳ سپتامبر مستقیماً بر فراز استوای زمین قرار دارد، خورشید در ماه مارس در سراسر استوا به سمت شمال و در سپتامبر به سمت جنوب حرکت می کند؛ زمین هر ۳۶۵.۲۴۲ روز یک بار به دور خورشید می گردد و این دوره زمانی است که در طی آن چرخه انقلاب ها و اعتدال ها و در نتیجه تمام فصول زمینی از سالی به سال دیگر تکرار می شود.

عمران مرادی، پژوهشگر فضایی  می گوید: سال شمسی بر مبنای حرکت زمین به دور خورشید تعریف می شود. یعنی زمانی که زمین یک دور کامل به دور خورشید بزند، ما یک سال شمسی را پشت سر گذاشته ایم. این حرکت به دلیل کجی محور زمین و موقعیت آن نسبت به خورشید باعث تغییر فصول می شود.

پژوهشگر فضایی ادامه داد: محور زمین نسبت به صفحه مداری که زمین در آن به دور خورشید می گردد، دارای زاویه ای حدود ۲۳.۵ درجه است. این کجی نقش اصلی را در پدیده های فصلی ایفا می کند. تصور کنید یک لامپ بزرگ (خورشید) و یک توپ پینگ پنگ (زمین) و یک مداد که به صورت مایل از وسط توپ پینگ پنگ رد شده باشد (محور زمین) در نظر بگیریم. این مداد همیشه در یک جهت ثابت مایل باقی می ماند، چه زمین در حرکت باشد چه ثابت. در لحظه تحویل سال، زمین در موقعیتی قرار دارد که محور آن نه به سمت خورشید متمایل است و نه از خورشید دور شده است. در این لحظه نور خورشید دقیقاً عمود بر خط استوا می تابد و تمامی نقاط زمین تقریباً دمای یکسانی دارند.

مرادی با اشاره به اینکه در طول یک سال شمسی، زمین چهار موقعیت اصلی را تجربه می کند؛ اعتدال بهاری(تحویل سال)، یعنی زمانی که محور زمین نه به سمت خورشید و نه از آن دور است، انقلاب تابستانی، زمانی که محور زمین در نیمکره شمالی به سمت خورشید متمایل است، اعتدال پاییزی، زمانی که دوباره محور زمین نه به سمت خورشید و نه از آن دور است و انقلاب زمستانی، زمانی که محور زمین در نیمکره شمالی از خورشید دور شده است، اظهار می کند: این چرخه باعث ایجاد فصول و تعیین لحظه دقیق تحویل سال شمسی می شود.

پدیده های نجومی و تأثیر آن ها بر گاهشماری بشری

علیرضا بیات، کارشناس نجوم  درباره لحظه تحویل سال در گاهشماری جلالی می گوید: لحظه تحویل سال نه صرفاً یک تغییر عددی در تقویم، بلکه رویدادی دقیق و منحصربه فرد بر پایه اعتدال بهاری است. در این لحظه، خورشید در مسیر ظاهری خود، که همان دایره البروج نامیده می شود، به نقطه اعتدال بهاری می رسد و از صفحه استوای زمین عبور می کند. این گذار نجومی موجب می شود که طول شب و روز در سراسر زمین برابر شود و از دیدگاه اخترشناسی، خورشید از نیمکره جنوبی به نیمکره شمالی صعود کند.

وی می افزاید: اساس این پدیده در طول دقیق یک سال شمسی حقیقی نهفته است؛ چرخه ای که حدود  ۳۶۵.۲۴۲۱۹ روز  به طول می انجامد. همین اختلاف کسری، که در حدود ۲۴ صدم روز است، سبب می شود که زمان تحویل سال در هر دوره نسبت به سال قبل چند ساعت تغییر کند. در سال های متوالی، این تأخیر تجمعی افزایش می یابد تا جایی که برای همگام سازی تقویم با گردش زمین، سال کبیسه وارد چرخه گاهشماری می شود. در هر دوره ۳۳ ساله شمسی، هشت سال به عنوان سال کبیسه در نظر گرفته و یک روز اضافی به اسفند افزوده می شود.

کارشناس نجوم ادامه می دهد: اگرچه لحظه تحویل سال بر مبنای اصول دقیق نجومی محاسبه می شود، اما برخی عوامل کیهانی می توانند تأثیرات جزئی بر آن داشته باشند. از جمله حرکت تقدیمی و رخ گردی زمین که باعث نوسانات جزئی در محور چرخش آن می شود، تفاوت سرعت زمین در مدار بیضوی که بر اساس قوانین کپلر تغییر می کند، و همچنین تأثیرات گرانشی سیارات و ماه که می تواند اختلافی در حد چند ثانیه یا دقیقه ایجاد کند. علاوه بر این، سال های کبیسه نیز بر زمان تحویل سال اثرگذارند؛ به گونه ای که در سال کبیسه، لحظه تحویل سال حدود  ۱۸ ساعت زودتر از سال قبل  رخ می دهد، درحالی که در سال های عادی، این لحظه تقریباً  ۶ ساعت دیرتر  اتفاق می افتد.

لحظه تحویل سال ۱۴۰۴ (1404) شمسی ساعت ۱۲ و ۳۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه ظهر روز پنجشنبه ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ شمسی به وقت تهران است.